حذف تدریجی بخش خصوصی

گروه خودرو - خودروسازان خصوصی این روزها اوضاع و احوال خوشی ندارند، هر چند شورای رقابت برخلاف دیگر خودروسازان داخلی از سال گذشته با آنها همراهی کرد و سختگیری در مورد قیمت گذاری دوباره محصولات این بخش که با افزایش چشمگیری در بهمن ماه مواجه شد از خود نشان نداد، با این حال ظاهرا روزهای سخت این بخش از خودروسازی کشور تمامی ندارد. طی سال‌هایی که صنعت خودرو کشور در اوج بود، خودروسازی خصوصی تنها سه درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده بود حال آنکه در دوران رکود این صنعت سهم این بخش از نیم درصد نیز کمتر شده است. گذشته از مشکلاتی که این روزها گریبانگیر شرکت‌های خودروساز شده، افزایش نرخ ارز و همچنین تشدید تحریم‌های غربی بیش از هر زمان دیگری خودروسازی خصوصی را با مشکلات متعدد مواجه کرد؛ به‌طوری‌که مصائب مذکور حتی برخی از شرکت‌ها را از دور خارج کرده و از بعضی دیگر شرکت‌ها نیز تنها نامی باقی مانده است.

با نگاهی به آمار تولید بخش خصوصی می‌توان متوجه شد همانطور که دولت نسبت به مشکلات خودروسازان در شرایط کنونی بی‌تفاوت است کمترین توجهی نیز به خودروسازی خصوصی ندارد و این بی‌توجهی‌ها بیشتر از آنی است که این بخش کوچک و نحیف از صنعت خودروسازی کشور تحمل فشار آن را داشته باشد. این بخش از تولید خودرو که در‌واقع به مونتاژ برخی محصولات خارجی مشغول است، هر چند کوچک است و چیزی حدود نیم درصد از نیاز بازار داخلی به خودرو را تامین می‌کند، اما به هر حال دستی در تولید دارد و نیروی انسانی و متخصص زیادی در آن مشغول به کار هستند که همین مسائل لزوم توجه به این بخش را توجیه می‌کند.

اما آمار تولیدات بخش خصوصی نشان می‌دهد که در حال حاضر تولیدات این بخش افت شدیدی پیدا کرده است و برخی از شرکت‌ها به دلیل تعطیل بودن خط تولیدشان عملا از چرخه تولید حذف شده‌اند. آن بخش از شرکت‌هایی هم که تولیدشان کمابیش ادامه دارد مشغول مونتاژ خودروهای چینی هستند، خودروهایی که روزگاری مسوولان صنعتی کشور از آن فرار می‌کردند و حالا تنها تکیه‌گاه خودروسازان شده است، چه خودروسازان بخش خصوصی و چه دو خودروساز بزرگ.

حضور پررنگ چینی‌ها در شرکت‌های خصوصی در حالی است که دیگر از فیات، فولکس واگن یا هیوندایی که برندهای معتبر موجود در میان تولیدات بخش خصوصی بودند خبری نیست و ژاپنی‌های حاضر در خطوط تولید خصوصی‌ها هم بیش از پیش ضعیف شده‌اند.

خصوصی‌ها؛ بخشی که دیده نشد

اما ضربه‌ای که بخش خصوصی از مشکلات اقتصادی کشور متحمل شده بیشتر از دو خودروساز بزرگ خواهد بود، زیرا توجهی که به این بخش می‌شود بسیار کمتر از دو خودروساز بزرگ است هرچند حالا به خودروسازان بزرگ هم توجه چندانی نمی‌شود. اما از طرفی می‌توان تهدیداتی که برای این بخش پیش آمده است را به نوعی فرصت هم تلقی کرد، زیرا با کاهش تولیدات داخلی‌ها و البته افزایش قیمتی که آنها داشته‌اند، برخی شرکت‌ها می‌توانند با ظرفیت بیشتری به تامین بازار داخل بپردازند. همان‌طور که هم‌اکنون هم شاهد مدل‌هایی جدید از خودروهای چینی در خیابان‌ها و استقبال مردم از آنها هستیم.

اما محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان در رابطه با افت تولید بخش خصوصی عقیده دارد که افت تولید سرنوشت تمام تولیدکنندگان خودرو طی یک سال و نیم گذشته بوده است. نجفی‌منش در این رابطه می‌گوید: بحث اساسی این است که ما باید مشکل تحریم را هرچه سریعتر حل کنیم اگر نه گرفتاری‌ها برای همه چند برابر می‌شود خصوصا بخش خصوصی که وابسته به واردات هستند. او در رابطه با امکان ورود بخش خصوصی به چرخه داخلی‌سازی برای بهبود مسیر تولید به خبرنگار دنیای اقتصاد می‌گوید: این بخش نمی‌تواند به عمق داخلی‌سازی راه پیدا کند، کاری که ما باید انجام بدهیم این است که سرمایه‌گذار‌های خارجی را جذب کنیم، اما متاسفانه در حال حاضر هر کسی که از راه دور به وضعیت ما نگاه می‌کند، تمایلی به حضور در ایران نشان نمی‌دهد.

ساسان قربانی، دبیر انجمن قطعه سازان هم در رابطه با وضعیت تولیدکنندگان بخش خصوصی عقیده دارد نادیده گرفتن بخش خصوصی عادلانه نیست، زیرا آنها دارایی‌ها و توان مالی خودشان را وارد چرخه تولید کرده‌اند که در نتیجه نبود یک محیط کسب‌و‌کار استاندارد هر لحظه امکان دارد از بین برود.

هرچند بخش خصوصی با توجه به عنوانی که دارد باید روی پای خودش باشد، اما به هر حال وجود فضای کسب‌و‌کار استاندارد برای نتیجه دادن فعالیت‌های اقتصادی این بخش ضروری است و فراهم کردن این فضا هم بر عهده دولت است.

اما قربانی در توضیح بیشتر حرف خود می‌گوید: ما نه محیط کسب‌و‌کار مناسب داریم، نه مناسبات بین‌المللی مناسبی داریم، نه سیستم بانکی، نه برنامه جامع برای تولید به علاوه بسیاری کاستی‌های دیگر که تمام اینها باعث می‌شوند علاقه‌ای برای حضور در این بخش وجود نداشته باشد.

با توجه به گفته‌های قربانی به نظر می‌رسد اگر خودروهای چینی هم نبودند تا به حال این بخش از تولیدکنندگان خودرو نیز از میان رفته بود. به عقیده قربانی با توجه به نبود شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری و بدتر شدن روز به روز تولید، کم‌کم سرمایه‌ها از سمت تولید تغییر جهت داده و به سوی کارهای ساختمانی، خرید و فروش زمین، تجارت و بازرگانی می‌رود، زیرا سرمایه‌دار احساس می‌کند که امنیت نسبی این بخش‌ها بیشتر از تولید است.

قربانی امیدوار است دولت روحانی با یک برنامه مدون برای صنعت کشور پیش برود، اتفاقی که در سال‌های قبل رخ نداد.

اما برنامه مدون از آنجایی برای تولید ضروری است که کارشناسانی نظیر قربانی عقیده دارند صنعت فرآیندی بلند مدت است که اگر ثبات اقتصادی و ثبات محیطی در کشور وجود نداشته باشد نه بخش خصوصی قادر به تولید خواهد بود و نه سرمایه‌گذار خارجی حاضر به ورود به کشور خواهد شد.

بخش خصوصی، در سراشیبی سقوط

هر چند بخش خصوصی هیچ‌گاه توان رقابت با دو خودروساز بزرگ کشور را در تولید نداشته، اما این بار در افت تولید رقابت تنگاتنگی میان این دو بخش صورت گرفته است.

خودروسازان بخش خصوصی در خرداد امسال ۲ هزار و ۴۳۳ خودرو تولید کرده‌اند و در سه ماه بهار نیز به صورت کلی ۶ هزار و ۳۱۰ دستگاه خودرو مونتاژ و روانه بازار کرده‌اند. این در حالی است که تولیدات بخش خصوصی در بهار سال گذشته ۹ هزار و هزار و ۳۴۶ دستگاه خودرو سواری بوده که نسبت به بهار سال قبل‌تر خود، یعنی سال ۹۰ شاهد رشد ۲ هزار و ۲۶۹ دستگاهی بوده است.

در‌واقع تولیدات بخش خصوصی در خرداد امسال افتی ۵۶/۶۷ درصدی نسبت به سال گذشته داشته است.

اما در بهار امسال تولیدات بخش خصوصی نه تنها رشدی نداشته، بلکه خبر از افت ۳ هزار و ۳۶ دستگاهی این بخش دارد. هرچند این میزان از تولید هم وابسته به محصولات چینی است که بیشتر در شرکت مدیران خودرو مونتاژ می‌شود. کرمان موتور هم که به تولید محصولات چینی با برند لیفان مشغول است، به ظاهر در سه ماه ابتدایی امسال هیچ تولید نداشته؛ اما از آنجایی که محصولات این شرکت در خیابان‌ها به وفور دیده می‌شود و حتی نمایندگی‌های این شرکت هم مشغول فروش خودروهای صفر این شرکت هستند، به نظر می‌رسد این شرکت آماری از میزان تولیدات خود به دفتر صنایع ماشین‌سازی و نیرو محرکه وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه نداده است. اما مدیران خودرو بیشترین میزان تولید را در میان دیگر شرکت‌های بخش خصوصی داشته است. جمع تولید این شرکت که محصولاتش از کوچک‌ترین خودروی بازار؛ یعنی ام.وی.ام ۱۱۰ شروع می‌شود و تا خودروی شاسی‌بلند X۳۳ ادامه دارد، در خرداد ماه ۲ هزار و ۳۸۵ دستگاه بوده که نمایانگر افتی ۴۸.۸ درصدی نسبت به همین ماه در سال گذشته دارد.

آمار تجمیعی فصل بهار هم تولیدات این شرکت را ۶ هزار و ۱۱۶ دستگاه نشان می‌دهد که افتی برابر ۵/۲۰ درصد را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. بعد از مدیران خودرو بیشترین تولید مربوط می‌شود به گروه بهمن که در خرداد ماه تنها ۴۸ دستگاه مزدا۳ تولید کرده است و این ۴۸ دستگاه تمام محصولی بوده که این شرکت طی یک ماه در خطوط تولید خود مونتاژ کرده است. آمار تجمعی گروه بهمن هم وضعیت بهتری ندارد و این گروه در سه ماه ابتدایی امسال موفق به مونتاژ ۱۵۷ دستگاه خودرو شده است که حکایت از افت ۹/۶۸ درصدی این شرکت نسبت به سال گذشته دارد. یکی از دلایل افت شدید تولید این گروه، می‌تواند رشد ناگهانی قیمت محصولات این شرکت و کاهش قدرت خرید مردم باشد، هر چند مشتری‌های بازار خودرو همیشه از محصولات ژاپنی استقبال کرده‌اند، اما مساله افزایش قیمت این بار خیلی جدی بوده که این محصول پرطرفدار بازار را با کاهش تقاضا مواجه کرده است.

دیگر خودروساز بخش خصوصی گروه راین است که تولیدش در خرداد صفر بوده، اما آمار تجمیعی آن تولید ۳۷ دستگاه خودرو در فصل بهار را نشان می‌دهد که مربوط می‌شود به خودروی ولیکس C۳۰ دنده‌ای که مانند بسیاری از محصولات خصوصی‌ها خودرویی از چین است. خودروسازان راین هم محصولات هیوندای کره را به تولید می‌رسانده و هم گریت وال چین را که البته آمار تنها تولید محصول چینی این شرکت را تایید می‌کند. تولید سه ماهه ۳۷ دستگاهی برای خودروسازان راین افتی ۸۹/۷ درصدی را به همراه داشته و از طرفی می‌تواند به معنای حذف تدریجی مونتاژ محصولات هیوندایی در ایران باشد. خودروسازان راین قبلا محصولاتی مانند هیوندایی آوانته و هیوندایی ورنا را به تولید می‌رساند.