توسعه صادرات را در چه بخش‌هایی جست‌وجو کنیم
صنعت خودرو کشور استعداد صادرات ندارد
علی غفوری -توسعه صادرات خودرو از حدود ۱۰سال قبل به این طرف همیشه آرزوی دست‌اندرکاران صنعت خودرو کشور به ویژه مدیران ارشد صنعتی بوده و هست، اما متاسفانه دستیابی به این آرزو تاکنون محقق نشده است. به طور مثال شرکت توسعه صادرات صنعتی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، سال قبل به این دلیل تشکیل شد تا صادرات خودروی ایران را از ارقام ۴۰ تا ۵۰میلیون دلار به یک تا ۵میلیارد دلار افزایش دهد یا اینکه شرکت‌های خودروسازی از اواخر دهه ۷۰همگی استراتژی‌های توسعه صادرات را در برنامه‌های خود اعلام می‌کردند و اهداف آنها نیز ارقامی بلندپروازانه بود، اما این ارقام تحقق نیافت. در آخرین اظهارنظرها نیز دکتر منوچهر منطقی، مدیرعامل ایران‌خودرو در گفت‌وگو با خبرنگاران در ابتدای سال، سیاست ایران‌خودرو برای سال ۸۵ را صادرات ۳۰۰میلیون دلار خورو ذکر کرده بود، اما با تمام این اوصاف کل صادرات صنعت خودروی ایران بدون قطعه‌سازان در ۸ماه اول سال تنها ۱۷۰میلیون دلار و با احتساب قطعات حدود ۲۳۵میلیون دلار بوده است. این ارقام نشان‌دهنده میزان پایین صادرات خودرو نسبت به صادرات سایر کالا‌های صنعتی و غیرنفتی کشور است. البته صادرات خودرو در سال‌های اخیر هیچ‌گاه بیشتر از ۱۰۰ تا ۱۵۰میلیون دلار نیز نبوده که این رقم تقریبا یک تا ۲درصد کل تولید خودرو در کشور است.
این ارقام نشان می‌دهد که صنعت خودروی کشور استعداد مناسبی در صادرات ندارد، در غیر این صورت به‌رغم این همه کمک دولت و همراهی و همکاری وزارتخانه‌های ذی‌ربط این صنعت از اعداد کم‌اهمیت مذکور به اعداد قابل‌توجهی می‌رسید. بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد که صادرات صنعت خودرو نسبت به کل صادرات صنعتی در ۸ماه اول امسال حدود ۵/۶درصد و نسبت به کل صادرات حدود ۲درصد و در کل صادرات کشور در این مدت حتی کمتر از نیم‌درصد بوده است.
اما دلیل این مساله چیست؟ صنعت خودروی ایران دارای مزیت نسبی در بازارهای جهانی نبوده و به دلیل وجود رقبای بسیار قوی و ضعف تکنولوژیک قادر به ورود گسترده به این بازار‌ها نیست. از طرفی بازار داخلی نیز آنقدر جذاب است که برای خودروسازان چندان صرف نمی‌کند خودروهای خود را با قیمت ۳۰ تا ۵۰درصد ارزان‌تر به آن سوی مرز‌ها بفرستند.
بازار صادراتی خودروهای جهان در‌حال‌حاضر محل مبارزه بی‌رحمانه ۶شرکت غول‌پیکر خودروسازی جهان است که هرکدام در دل خود چندین شرکت کوچک‌تر را جای داده‌اند. در‌حال‌حاضر تولید جهانی خودرو سال‌ها است که بین ۵۵ تا ۶۰میلیون دستگاه در سال و ظرفیت آن ۷۵ تا ۸۰میلیون دستگاه است و مابه‌التفاوت این دو رقم به شکل مازاد ظرفیت، مترصد به دست آوردن بازارهای جدید هستند.در چنین شرایطی خودروسازان بزرگ برای بیرون راندن رقبا نه تنها اقدام به ارزان‌فروشی، فروش غیرنقدی و استفاده از حربه‌های سیاسی و تجاری می‌کنند بلکه با ارائه مدل‌هایی که هر ساله تغییر می‌کنند و از نظر کیفیت نیز برتر هستند اصولا اجازه تنفس به شرکت‌های کوچک‌تر محلی را نمی‌دهند. پس می‌توان دریافت که چرا در سال‌های اخیر در صادرات خودرو موفق نبوده‌ایم و حتی رشد صادرات در یک یا دو سال اخیر بیشتر مرهون همراهی کشورهای هم‌پیمان سیاسی ما نظیر سوریه، روسیه و ونزوئلا بوده است. اما سوال اینجا است که چرا در رسانه‌ها و مباحث رسمی بین مقامات ایرانی و خارجی سایر کالاها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؟ چرا به کالاهایی که در آن مزیت نسبی داریم به این اندازه توجه نمی‌شود؟ رشد چند میلیارد دلاری صادرات پتروشیمی در این چند سال خیره‌‌کننده بوده و در صورت توجه بیشتر می‌تواند وزن خود را در صادرات غیرنفتی حتی به ۵۰درصد نیز برساند یا صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به آن اندازه جالب توجه است که مبدل به یکی از پایه‌های توسعه صادرات کشور شود.
اما بخش دیگری که دارای ارزش افزوده بالا و جهانی برای ایران است بخش فلزات می‌باشد. به طور مثال صادرات شمش مس در ۸ماه اول امسال ۲۹۲میلیون دلار (یعنی به تنهایی بیش از کل صنعت خودرو و قطعه)، صادرات مصنوعات آلومینیومی به اندازه ۱۵۲میلیون دلار و صادرات محصولات فولادی به ارزش ۷۷۴میلیون دلار بوده است.
این در حالی است که هر ۳ این اقلام با محدودیت صادرات بیشتر به دلیل نیاز داخلی مواجه هستند.
در غیر این صورت حتی می‌تواند رقم صادرات خود را ۲ تا ۳برابر این رقم نیز افزایش دهند، دلیل این نکته که صادرات برخی کالاها ساده و برخی مشکل است باز هم به بحث مزیت نسبی آن ها بازمی‌گردد.
وقتی در ۱۱ماه اول سال‌جاری میلادی، ۱/۱میلیارد تن فولاد تولید می‌شود اما باز هم تقاضای بازار ارقام بالاتری را می‌طلبد. این مساله نشان‌دهنده نبود ظرفیت خالی در فولاد است و در چنین شرایطی اقتصاد ایران قادر است با برنامه‌ریزی، این فرصت را به دست آورد یا در بخش مس هنگامی که ارزش این ماده در ظرف چند سال ۱۰برابر می‌شود، نکته بسیار واضح است. برای این کالا در جهان امروز تقاضا بسیار است اما از عرضه خبری نیست.
رشد ۱۰۰ تا ۶۰۰درصدی بخش فلزات در بازارهای جهانی را مقایسه کنید با کاهش مداوم قیمت خودروها در بازارهای جهانی در ۲دهه اخیر. آن وقت پی خواهید برد توسعه صادرات را در چه بخش‌هایی باید جست‌وجو کرد؟
ارسال نظر