سهم برندهای ایرانی در بازار جهانی

گروه خودرو- سهم خودروهای ملی ما در بازارهای جهانی به چه میزان است؟ پاسخ به این سوال نشانگر جایگاه صنعت خودروسازی ما در جهان است.

هم اکنون صنعت خودروسازی کشورمان با نیم قرن فعالیت، سه برند ملی را در کارنامه خود به ثبت رسانده، این درحالی است که برندهای ملی دو شرکت خودروساز داخلی به برخی از کشورهای دوست صادر یا به صورت مونتاژ تولید می‌شود. در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ نیز که در آن استراتژی این صنعت تدوین شده، صدور خودروهایی با برند ملی مورد تاکید تدوین‌کنندگان آن قرار گرفته است.

هر چند یکی از اهداف مشترک تمام خودروسازان، حضور در بازار دیگر کشورها است اما از آنجایی که چشم غول‌های خودروسازی دنیا به این بازارها دوخته شده است، ورود به آنها برای خودروسازانی را که قصد دارند در این بازار نقش داشته باشند بسیار سخت کرده است.

بنابراین حضور ایران در بازارهای جهانی با توجه به رقابتی که در شرایط کنونی میان خودروسازان شکل گرفته کمی دشوار و سخت به نظر می‌رسد.

حال این سوال نیز مطرح می‌شود که شرایط حضور در بازارهای جهانی چیست؟ و محصولی که بخواهد در بازار‌های جهانی حضور داشته باشد باید دارای چه مشخصه‌هایی باشد؟ و آیا محصولاتی که در ایران تحت عنوان برند ملی تولید می‌شوند توانایی حضور در بازارهای جهانی را دارند؟

کارشناسان در پاسخ به سوالاتی که در این زمینه مطرح است معتقدند که یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های حضور در بازارهای جهانی و مخصوصا صادرات خودرو، داشتن روابط پایدار و با ثبات با دیگر کشورها است.

زیرا خودرو از محصولاتی است که حداقل تا ۱۰ سال بعد از صادرات به تأمین قطعه و خدمات پس از فروش نیاز دارد. در رابطه با صنعت خودروی ایران هم تا به حال همین طور بوده است.

به این معنا که صنعت خودروی کشورمان برای ایجاد بازار در سایر کشورهای دنیا، کشورهایی را انتخاب کرده است که روابط دوستانه‌ای با آنها داشته است. نکته دیگری که علاوه بر این روابط اهمیت دارد ثبات خود آن کشورها است. زیرا خودروسازان در برخی از کشورهایی که در آن بازار دارند اقدام به تاسیس سایت مونتاژ کرده‌اند. این در حالی است که به رغم سرمایه‌گذاری‌های سنگین انجام شده در این زمینه به دلیل شرایط متزلزل آن کشورها سرمایه‌گذاری خودروسازان به خطر می‌افتد.

اما برای حضور در بازارهای جهانی گذشته از روابط و مناسبت‌های با ثبات مولفه‌های دیگری هم لازم است که به کیفیت محصولات باز می‌گردد، چرا که برخی از کارشناسان تاکید دارند به دلیل اینکه برندهای ملی ما بازتعریف برند دیگر کشورها است بنابراین کیفیت مناسبی ندارند و نمی‌توانند خیلی حرفی برای گفتن در بازارهای جهانی داشته باشند.

در این زمینه یکی از مسوولان شرکت سایپا در پاسخ به این اظهار نظر که برندهای ملی کشورمان برگرفته از دیگر برندهای شرکت‌های خودروساز است، عقیده دارد که میزان تغییرات در برخی از محصولات به‌قدری زیاد بوده است که می‌توان گفت مالکیت معنوی آن به ایران تعلق دارد. زیرا از نمونه اصلی خود فاصله زیادی گرفته است. بنابراین در بخش دارا بودن برند ملی خودروسازان ما با دارا بودن سمند و تیبا یک گام برداشته‌اند.

اما سهم این دو برند در بازارهای جهانی چقدر است؟ این مقام مسوول در سایپا در پاسخ به این سوال، سهم ایران در بازار جهانی را با توجه به اینکه تولیدات برندهای ملی در سال به ۲۰۰ هزار دستگاه می‌رسد (تولید ۱۵ هزارتایی سمند در ایران‌خودرو و تولید ۵۰ هزارتایی تیبا در سایپا) سهم ایران را در تولیدات جهانی نزدیک به یک درصد می‌داند.

اما در رابطه با تنوع محصولات خودروسازان ایرانی و توانایی رقابت آنها در بازار‌های جهانی وی عقیده دارد که خودروسازان ایرانی مدل‌ها و محصولات جدیدی را در دست دارند که به دلایلی هنوز به بازار عرضه نکرده‌اند و منتظر فرصت مناسب برای عرضه آنها هستند. اما با وجود مولفه کیفیت که از آن نام بردیم بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که این بازار هدف است که نوع محصول و بالطبع میزان کیفیت آن را تعیین می‌کند.

بر همین اساس برخی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو بر این عقیده‌اند که از آنجایی که کشورهای مقصد محصولات خودروسازان ایرانی، کشورهایی است که قدرت خرید بالایی ندارند و عموما برندهای ایرانی را به عنوان محصولاتی ارزان‌قیمت پذیرا هستند، بنابراین نمی‌توان امید زیادی به حضور پررنگ‌ خودروهای ملی و رقابت با برندهای مطرح دنیا داشت.

البته خودروسازان معتقدند برندهای ایرانی توانسته‌اند با برندهای خارجی موجود در بازار کشورهای هدف رقابت کنند. اما خودروسازان به این نکته اشاره نمی‌کنند که دلیل استقبال از برندهای ایرانی چیست؟ کارشناسان اقتصادی یکی از مهمترین دلایل را ارزان بودن صادراتی‌های ایرانی می‌دانند این در حالی است که آنها اذعان می کنند توانایی رقابت با خودروسازان اروپایی را ندارند و برای مثال نمی‌توانند محصولات خود را به آلمان صادر کنند حال آنکه ونزوئلا هم جزو بازار جهانی محسوب می‌شود.

اما زمانی بود که ساختن سایت‌های مونتاژ خودرو در کشورهایی نظیر ونزوئلا، سوریه، سنگال و آذربایجان توسط خودروسازان، بسیار جدی پیگیری می‌شد، با این هدف که تولیدات این سایت‌ها به بازارهای جهانی عرضه شوند. این اقدام البته در حال حاضر که بیشتر خودروسازان بزرگ قصد انتقال کارخانه‌هایشان را به منظور کاهش هزینه‌های تولید به کشورهای جهان سوم دارند منطقی به نظر می‌رسد اما به نظر می‌رسد تاسیس این سایت‌ها نه تنها برای خودروسازان ما کاهش هزینه نداشته‌اند بلکه بار سنگینی نیز بر دوش خودروسازان گذاشته‌ است.

از طرفی کارشناسان صنعت خودرو اعتقاد دارند که صادرات به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی برای حضور در بازارهای جهانی، از وضعیت و ثبات خوبی برخوردار نیست. همان‌طور که به آن اشاره شد صادرات ایران به کشورهایی صورت می‌گیرد که وضعیت مالی مناسبی ندارند اما این در حالی است که در حال حاضر و با توجه به رشد اقتصادی این کشورها و باز بودن درهای بازار جهانی در این کشورها و حضور برندهای معتبر خودروسازی در آن، شانس برندهای ایرانی کمتر از قبل شده است مگر اینکه باز هم به عنوان برندهای ارزان‌قیمت در این کشورها مورد توجه قرار بگیرند.

حضور ایران در بازارهای جهانی

اما خودروسازان آینده روشنی برای حضور در بازارهای جهانی تعریف می‌کنند. در این رابطه احمد اسماعیلی، مدیر صادرات سایپا به عنوان یکی از دو قطب خودروساز در ایران نقطه آغاز صادرات این شرکت را ۸ سال قبل می‌داند و روند کنونی آن را مثبت ارزیابی می‌کند.

البته در حال حاضر صادرات سایپا با توجه به وضعیت سوریه که یکی از مشتری‌های خوب سایپا بود به حالت توقف در آمده است. با این حال سایپا با از دست دادن سهم ۱۳ درصدی بازار سوریه به عنوان یکی از مشتری‌های قدیمی‌اش، به بازار عراق و افغانستان امید زیادی دارد. تا جایی که به گفته اسماعیلی سایپایی‌ها بعد از ۳ سال حضور در بازار عراق نزدیک به ۴۰ درصد از بازار این کشور را در اختیار گرفته‌اند و برنامه‌هایی هم برای افزایش سهم یک درصدی خود در بازار افغانستان و آذربایجان دارند.

اما اسماعیلی در رابطه با سطح محصولات و توان رقابتی آنها در کنار دیگر برندها می‌گوید: ما توانایی پاس کردن استانداردهای یورو ۵ را داریم، از طرفی مشخصات محصول بر اساس بازار تعریف می‌شود.

او از حضور در بازار ترکیه، روسیه و اوکراین هم خبر می‌دهد و عقیده دارد چنانچه سایپا بتواند با پاس کردن استانداردهای ترکیه وارد این کشور نیمه اروپایی شود از دروازه اروپا عبور کرده و راه سایپا برای ورود به بازارهای اروپایی هموارتر می‌شود. گویا قرار است بین ایرانی‌ها و ترک‌ها پروژه‌ مشترکی برای ارتقای کیفیت تیبا به یورو۵ انجام شود تا این خودرو مجوز عبور از دروازه اروپا را نیز بگیرد.

اسماعیلی یکی از ویژگی‌های بازار ترکیه را بر خلاف دیگر بازارهایی که سایپا در آن حضور دارد، فروش خودرو با قیمت بالا می‌داند.