تثبیت تعرفه، تمدید انحصار؟

عکس: آکو سالمی

گروه خودرو- برخلاف سال‌های گذشته که همواره مجلس شورای اسلامی رقم تعرفه واردات خودرو را اعلام می‌کرد، امسال دولتی‌ها در این مورد دست به کار شده و رای به ثبات تعرفه دادند. آن طور که حمید صافدل رییس سازمان توسعه تجارت در گفت و گو با خبرنگار ما عنوان کرد، تعرفه واردات خودرو برای سال جدید، همان رقم ۹۰ درصد باقی خواهد ماند تا برای چهارمین سال پیاپی، این تعرفه ثابت بماند. به گفته وی، تثبیت رقم تعرفه واردات، با توجه به تصویب قانون ارتقای کیفیت خودرو در مجلس شورای اسلامی اعمال شده است.

ثبات تعرفه واردات خودرو برای چهارمین سال پیاپی در شرایطی است که صنعت خودروسازی ایران با وجود حدود نیم قرن فعالیت، هنوز نتوانسته به سطح کیفی قابل قبول و مناسبی رسیده و نظر مثبت مشتریان را جلب کند. اگرچه خودروسازان داخلی به دستاوردها و پیشرفت‌های نسبتا مناسبی نیز طی سال‌های گذشته دست یافته اند، اما با این حال مشتریان داخلی رضایت چندانی از سطح کیفی محصولات ندارند و برخی

کارشناسان نیز انگشت تایید روی این موضوع می‌گذارند.

آنها معتقدند، خودروسازان نتوانسته اند از حمایت‌ها و فرصت‌هایی که در اختیارشان قرار گرفته، استفاده لازم را ببرند و به پیشرفت‌های فنی و کیفی مورد انتظار دست یابند. در این بین، معمولا بالا ماندن رقم تعرفه واردات خودرو، یکی از متهمان و شاید اصلی‌ترین دلیل عقب‌ماندگی کیفی خودروسازان کشور به شمار رفته و نه تنها مشتریان، بلکه برخی کارشناسان نیز معتقد به کاهش رقم تعرفه هستند، چراکه اعتقاد دارند این موضوع به نوعی کم کاری و انحصار شرکت‌های خودروساز داخلی را در پی داشته است. در واقع آنها معتقدند، به واسطه تعرفه بالای واردات، بازار خودرو کشور به انحصار خودروسازان داخلی درآمده و بیشتر مشتریان نمی‌توانند از تکنولوژی و محصولات روز دنیا استفاده کنند.

اما از آن سو، خودروسازان و برخی دیگر از کارشناسان نیز پای محدویت‌های اقتصادی و سیاسی را وسط کشیده و از آنها به عنوان موانعی بزرگ بر سر راه رشد سریع کیفیت خودروهای داخلی یاد می‌کنند. به اعتقاد آنها، مادامی که این موانع و محدودیت‌ها برطرف نشود، دولت باید به واسطه ابزار تعرفه از صنعت خودرو کشور حمایت کند. واقعی نبودن نرخ ارز، تثبیت قیمت‌ها، کمبود تسهیلات بانکی و محدودیت‌های موجود بر سر راه همکاری با شرکت‌های معتبر خارجی، از جمله مهمترین مشکلات و موانع موجود بر سر راه ارتقای کیفیت خودروهای داخلی به شمار می‌روند و شاید از همین روست که دولت تمایل چندانی به کاهش رقم تعرفه واردات خودرو ندارد. به هر حال اصلاح نرخ ارز با توجه به شرایط فعلی، سخت و دشوار به نظر می‌رسد و از آن سو محدودیت‌ها و حواشی سیاسی نیز موضوعی خارج از اراده شرکت‌های خودروساز محسوب می‌شود.

البته نباید فراموش کرد که یکی دیگر از دلایل ثبات تعرفه واردات خودرو، فرصتی است که مجلس شورای اسلامی به واسطه تصویب «قانون ارتقای کیفیت خودرو» در اختیار خودروسازان قرار داده و آنها باید طبق این قانون سطح کیفی محصولات خود را با سرعت بیشتری ارتقا بدهند.

قانون ارتقای کیفیت خودرو، اوایل سال گذشته و پس از افزایش دوباره تعرفه واردات، به تصویب رسید و به نوعی بنا شد خودروسازان در قبال ثبات تعرفه، کیفیت تولیدات خود را به سطح مورد انتظار برسانند. آنها باید طبق این قانون هر سه ماه یکبار گزارشی را در مورد روند ارتقای سطح کیفی محصولات خود تقدیم مجلس کنند، تا نمایندگان ملت با بررسی این گزارش‌ها، اقدامات تشویقی و تنبیهی لازم را در مورد خودروسازها به اجرا در بیاورند.

خودروسازان از فرصت استفاده کنند

اما به سراغ کارشناسان برویم و ببینیم نظر آنها در مورد تثبیت رقم ۹۰ درصدی تعرفه واردات خودرو چیست.

رییس سازمان توسعه تجارت در این مورد می‌گوید: ثابت ماندن تعرفه واردات خودرو برای سال ۹۰، با توجه به وجود قانون ارتقای کیفیت خودرو در نظر گرفته شده و ما امیدواریم خودروسازان از این فرصت استفاده لازم را ببرند و سطح کیفی و رقابت‌پذیری خود را افزایش دهند.

حمید صافدل با تاکید بر توجه بیش از پیش خودروسازان به رعایت استانداردها، تاکید می‌کند: اگر این اتفاق رخ بدهد، نه تنها نفع مصرف‌کنندگان را در پی خواهد داشت، بلکه خودروسازان نیز از عواید آن منتفع خواهند شد، زیرا افزایش کیفیت محصولات، رقابت پذیری آنها را در بازارهای داخلی و خارجی بالا خواهد برد. به گفته وی، بالا بودن رقم تعرفه واردات خودرو، موضوع غیرطبیعی و عجیبی نیست و در برخی کشورهای دیگر نیز این رقم بالاست. رییس سازمان توسعه تجارت با تاکید بر ثبات تعرفه ۹۰ درصدی برای واردات خودرو طی امسال، می‌افزاید: ما امیدواریم خودروسازان از فرصتی که بابت قانون ارتقای کیفی نصیب آنها شده است، استفاده کرده و بدین وسیله، هم گزینه‌های خرید مشتریان افزایش یابد و هم فضا رقابتی تر شود.

دولت باید صبر می‌کرد

اما اظهارات رییس سازمان توسعه تجارت در شرایطی است که به اعتقاد عضو کمیسیون صنایع مجلس، دولت باید صبر بیشتری برای تعیین تعرفه واردات خودرو به خرج می‌داد و رقم آن را با توجه به روند ارتقای کیفی خودروهای داخلی تعیین می‌کرد.

حمیدرضا فولادگر می‌گوید: اگر در حال حاضر از من بپرسند که آیا تعرفه ۹۰ درصدی واردات خودرو مناسب است، نمی‌توانم پاسخ چندان منطقی و دقیقی بدهم، زیرا اظهارنظر در این مورد نیازمند بررسی سطح کیفی خودروهای داخلی است. وی می‌افزاید: ما ابتدا باید گزارش خودروسازان در مورد روند ارتقای کیفی محصولاتشان را مورد بررسی قرار بدهیم و با توجه به نقاط ضعف و قوت موجود، درباره منطقی بودن یا نبودن تعرفه ۹۰ درصدی واردات خودرو اظهارنظر کنیم.

به گفته فولادگر، خودروسازان داخلی با برخی محدودیت‌های خارج ازاراده خود مانند حواشی سیاسی و مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند که اگر تنها این مسائل در میان باشد، باید تعرفه واردات را همچنان بالا نگه داشت. وی ادامه می‌دهد: اما اگر کم کاری از جانب خود خودروسازها باشد و بررسی گزارش‌ها نیز این موضوع را تایید کند، باید در تعرفه واردات تجدیدنظر کرد.

عضو کمیسیون صنایع مجلس با تاکید بر لزوم حمایت از صنعت خودرو، می‌گوید: این حمایت‌ها اگرچه لازم به نظر می‌رسد، اما خودروسازان نیز باید در سایه آن، اقدامات مناسب را برای افزایش کیفیت و همچنین سطح رقابت‌پذیری خود انجام دهند. فولادگر تاکید می‌کند: ما انتظار داشتیم رقم تعرفه واردات خودرو با توجه به گزارش روند ارتقای کیفی خودروها تعیین می‌شد، زیرا تعیین رقم تعرفه بستگی مستقیم به روند ارتقای کیفی خودروسازان دارد.

گفته‌های فولادگر در شرایطی است که رییس کمیسیون صنایع مجلس می‌گوید: دولت نمی‌توانست رقم تعرفه واردات خودرو را کاهش دهد، زیرا باید حداقل یک هزار میلیارد درآمد از این بخش داشته باشد. به گفته حسین‌هاشمی، مجلس چندی دیگر فراخوانی را از مشتریان داخلی انجام می‌دهد و نظر آنها را در مورد روند ارتقای کیفی خودروها جویا خواهد شد.

جلوگیری از خروج ارز

ثبات تعرفه واردات خودرو برای سال ۹۰ در شرایطی است که دبیر انجمن خودروسازان معتقد است اگر موانع و مشکلات موجود برطرف شود، تعرفه واردات خودرو قابل کاهش خواهد بود. احمد نعمت بخش می‌گوید: من اعتقادی به افزایش تعرفه واردات خودرو ندارم، اما با توجه به وضعیت فعلی و محدودیت‌های موجود بر سر راه خودروسازان، ۹۰ درصد را مناسب می‌دانم.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شرایط خودروسازان داخلی سخت شده، می‌افزاید: دولت باید با طرح جدولی پنج ساله، تعرفه واردات خودرو را کاهش دهد، تا بدین وسیله خودروسازان تکلیف آینده را بدانند. نعمت بخش با تاکید بر اینکه ثبات تعرفه ۹۰ درصدی، بهترین تصمیم به حساب می‌آید، می‌گوید: به اعتقاد من، یکی از دلایلی که دولت به تعرفه واردات خودرو دست نزده، جلوگیری از خروج بیش از حد ارز کشور است، زیرا هرچه واردات خودرو افزایش یابد، ارز بیشتری نیز از مملکت خارج خواهد شد. دبیر انجمن خودروسازان همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نبود رقم تعرفه واردات خودرو پس از بررسی گزارش روند ارتقای کیفی خودروها، تعیین می‌شد، تاکید می‌کند: مشکل خاصی در این مورد وجود ندارد، زیرا تعیین رقم تعرفه واردات خودرو دست دولتی‌ها (کمیسیون ماده یک)است و آنها هر زمان که بخواهند می‌توانند نسبت به اصلاح رقم تعرفه اقدام کنند.

گفته‌های نعمت بخش در شرایطی است که باید منتظر ماند و دید آیا حمایت تعرفه ای از خودروسازان کشور، بالاخره جواب مثبت می‌دهد و کیفیت بالا می‌رود یا تنها به تمدید انحصار آنها در بازار داخل می‌انجامد؟