گروه خودرو- از روزی که اسحاق جهانگیری، وزیر صنایع وقت، صحبت از طراحی و تولید خودرو ارزان به میان آورد، تا همین یکی دو هفته پیش که مدیرعامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بار دیگر این وعده دیرپا و شیرین را تکرار کرد، حدود هشت سال می‌گذرد.

اوایل دهه ۸۰، همزمان با آغاز زمزمه‌های خروج پیکان از خط تولید ایران‌خودرو، وزارت صنایع و سازمان گسترش نیز بحث طراحی و تولید جایگزین این گاو شیرده خودروسازی کشور را مطرح کردند تا هم خیال مشتریان از بابت تداوم حضور محصولی ارزان در بازار خودرو کشور راحت باشد و هم خیال ایران‌خودرو.
پیکان و خاطراتش باید از خودروسازی ایران می‌رفتند و میهمان موزه می‌شدند تا راه برای ورود خودرویی ارزان و در عین حال، باکیفیت باز می‌شد.
پیکان رفت، اما وعده مسوولان رنگ واقعیت به خود نگرفت و خبری از خودرو جایگزین، آن طور که وعده‌اش را داده بودند، نشد.


امروز حدود هفت سال از اولین باری که وعده تولید خودرو ارزان به مردم داده شد، می‌گذرد، اما هنوز این خواب شیرین، تعبیر نشده و جز پراید که هم کم‌کیفیت است و هم اصلا قرار نبود تا این حد تیراژ داشته باشد، در کنار روآی کم مشتری، دو محصول زیر ۱۰ میلیون تومان و به اصطلاح ارزان بازار خودرو کشور هستند.
در این هفت سال، وعده‌های زیادی برای تولید خودرو ارزان و جایگزینی آنها به جای پیکان و پراید، داده شده، اما تا به امروز فقط در حد همان وعده مانده و تحقق نیافته‌اند.
بد نیست حال که مدیرعامل سازمان گسترش به تازگی صحبت از تولید خودرو ارزان در کشور به میان آورده، نگاهی بیندازیم به ماجرای هفت ساله این وعده!
تندر، ارزانی که گران شد
تندر-۹۰ را باید اولین وعده مسوولان کشور در مورد تولید خودرو ارزان دانست.
اوایل دهه 80، مسوولان وقت وزارت صنایع، به فکر طراحی پلت‌فرم مشترک و تولید محصولی ارزان و با کیفیت در قالب این طرح افتادند. پس از کلی کش و قوس و مذاکره با شرکت‌های مختلف، بالاخره رنوی فرانسه حاضر به همکاری با خودروسازی ایران در این مورد شد و قراردادی در همین زمینه با نام پلت‌فرم مشترک x90، در سال 83 به ثبت رسید.
قرار بود تندر-۹۰ به عنوان یکی از محصولات حاصل از پلت مشترک x۹۰، با قیمت پایه شش هزار و ۷۰۰ یورو، جایگزین پیکان شود، اما اجرایی شدن این قرارداد با ساز مخالف منتقدان، ۳ سال به تاخیر افتاد.
همین تاخیر تاثیری بسیار منفی را بر قیمت تندر گذاشت؛ چراکه قرارداد بر پایه یورو بسته شده بود و در طول آن سه سال، نرخ این واحد پولی در برابر ریال، افزایشی چشمگیر را تجربه و تندر-90 با یورو گران، قدم به خط تولید گذاشت!
استارت تولید تندر با یورو گران، افزایش هزینه‌های تولید را در پی داشت و پیش‌بینی مسوولان از نرخ نهایی این خودرو، درست از آب در نیامد و هم‌اکنون تندر-۹۰، در زمره محصولات نسبتا گران بازار خودرو کشور قرار دارد.
استقبال نشده‌ها
پس از آنکه پیکان از خط تولید ایران‌خودرو حذف و به موزه رفت، مسوولان وقت این شرکت به فکر عرضه خودرویی جایگزین در قالب محصولات موجود خود افتادند.
اولین تجربه ایران‌خودرو در این مورد، RD بود، محصولی که هرچند بدنه‌ای پژویی داشت و موتوری پیکانی، اما نه جای پیکان را گرفت و نه آبروی پژو را حفظ کرد.
RD بعدها به واسطه بهینه شدن موتورش، به «روآ» تغییر نام یافت، اما تغییر خاصی در اوضاع فروش آن رخ نداد و این محصول هم اکنون یکی از خودروهای کم‌استقبال در بازار کشور است.
ایران‌خودرو طی یکی دو سال گذشته، همواره از تیراژ روآ کم کرده است.
چینی‌ ناکام
ناکامی خودروسازان داخلی در طراحی و تولید خودرو ارزان باعث شد که منوچهر منطقی مدیرعامل پیشین ایران‌خودرو، دست به دامان چینی‌ها شده و به فکر تولید خودرو ارزان با همکاری شرکت چری چین بیافتد.


اگرچه ایران‌خودرو و چری قراردادی نیز در مورد طراحی و تولید خودرویی حدودا شش هزار دلاری منعقد کرده و کلنگ کارخانه‌ای در بابل نیز به همین منظور، زمین خورد، اما در نهایت با مخالفت صریح وزیر صنایع، این پروژه راه به جایی نیافت.
رانده شده
ایران‌خودرویی‌ها پیش از آنکه با چینی‌ها سر میز مذاکره بنشینند، به صورت چراغ خاموش، پروژه‌ای را نیز با نام x11، دنبال می‌کردند. این پروژه پس از منتفی شدن چری، رنگ و بو و تحرک بیشتری به خود گرفت و بعدها به X12 تغییر نام یافت.


منطقی اعلام کرده بود این پروژه در سال 88 به مرحله تولید می‌رسد، اما سرنوشت دیگری دامان منطقی و X12 را گرفت.
در نیمه فروردین ۸۸، منطقی از ایران‌خودرو برکنار و چند روز بعد همزمان با مراسم تودیع وی، X۱۲ با نام تجاری «رانا» رونمایی شد، اما با بررسی‌های صورت گرفته توسط کادر مدیریتی جدید ایران‌خودرو که بر اقتصادی نبودن تولید رانا تاکید داشت، پروژه رانا برای انجام بررسی‌های بیشتر، تعلیق شد.
باز هم ناکامی چینی‌ها
پس از تعلیق رانا، دوباره بحث همکاری با چینی‌ها در کیلومتر ۱۴ جاده مخصوص پیچید.
قائم‌مقام مدیرعامل ایران‌خودرو در خبری اعلام کرد که این شرکت قصد تولید خودرویی زیر 10 میلیون تومان را با کمک چینی‌ها دارد.


اگرچه ایران‌خودرو در این مورد اقداماتی را نیز انجام و حتی خودروهایی را نیز به عنوان نمونه و برای تست، به ایران آورد، اما در نهایت این ماجرا نیز سرانجام خوبی نیافت و چندی پیش مدیرعامل ایران‌خودرو از منتفی شدن تولید خودرو ارزان چینی در این شرکت خبر داد.
جواد نجم‌الدین همزمان اعلام کرد به جای خودرو چینی، پروژه رانا را به جریان خواهد انداخت، این در شرایطی است که رانا دیگر چندان ارزان نبوده و حداقل ۱۱ میلیون تومان قیمت خواهد داشت.
آهوی سایپا
«s۸۱» را نیز باید یکی دیگر از پروژه‌های تولید خودرو ارزان نامید.
این پروژه که به دوران ابتدایی مدیریت احمد قلعه‌بانی در سایپا مربوط می‌شود، زمستان 87 به سرانجام رسید و خودرو مینیاتور به عنوان حاصل آن، رونمایی شد.
مینیاتور که البته بعدها به «تیبا»، تغییر نام یافت، قرار بود خودرویی ارزان باشد، اما سایپا نرخ کارخانه‌ای آن را نه میلیون و ۹۹۰ هزار تومان تعیین کرد و هم‌اکنون نیز تیبا هنوز پس از یک سال و نیم از زمان رونمایی، به خیابان‌ها نیامده است.
هرچند مشخص نیست «تیبا» در نهایت چه قیمتی را در بازار خودرو ایران به خود خواهد دید، اما آنچه که مشخص است، این است که «تیبا» نیز ارزان از آب در نمی‌آید.
سایپا البته در سال ۸۷ نیز تفاهم نامه ای با شرکت پروتون مالزی به امضا رساند و طرفین اعلام کردند که خودرویی ارزان از پس این تفاهم‌نامه به تولید خواهد رسید. اما هنوز خبر خاصی دراین زمینه به گوش نمی‌رسد.
تاریخ‌نگار وعده‌ها
اما بد نیست نگاهی تاریخ وار نیز به وعده‌های مسوولان کشور در مورد تولید خودرو ارزان بیندازیم، وعده‌هایی که برخی از آنها قطعا محقق نخواهد شد و برای تحقق برخی دیگر نیز فعلا باید صبر کرد.
رییس‌جمهور و خودرو 5/5 میلیون تومانی
محمود احمدی‌نژاد در اولین دور ریاست‌جمهوری خود و در مراسم رونمایی از موتور ملی، دستور تولید خودرویی ۵/۵ میلیون تومانی را برای طبقه متوسط جامعه صادر کرد.
در این مورد البته علیرضا طهماسبی وزیر صنایع وقت نیز از تولید چنین خودرویی در آینده نزدیک خبر داد.
منطقی و خودروی شش هزار دلاری
منوچهر منطقی، مدیرعامل وقت ایران‌خودرو در تابستان 87 اعلام کرد که این شرکت خودرویی مردمی را با قیمت حداقل شش هزار دلار و حداکثر هشت هزار دلار طراحی و تولید خواهد کرد.
بذرپاش و خودرو ارزان کلاس A
در همان روزهایی که منطقی خبر از تولید خودرو شش الی هشت هزار دلاری داد، مهرداد بذرپاش، مدیرعامل وقت سایپا نیز در حاشیه مراسم امضای تفاهم‌نامه همکاری مشترک سایپا و پروتون مالزی، اعلام کرد که این شرکت خودرویی ارزان را در کلاس A به تولید خواهد رساند.
زیر هشت
میرجواد سلیمانی، قائم‌مقام ایران‌خودرو در تابستان 88 خبر از تولید خودرویی با قیمت زیر هشت میلیون تومان داد.
وی البته بعدها عنوان کرد که این خودرو، بالای هشت و زیر ۱۰ میلیون تومان قیمت خواهد داشت.
هدایت و خودروی 9 میلیونی
رییس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در آغازین روزهای مدیریت در این سازمان، اعلام کرد که تولید خودرویی ۹ میلیون تومانی در دستور کار سازمان گسترش قرار دارد.
مجید هدایت البته چندی پیش در نمایشگاه خودرو مشهد، دوباره صحبت از تولید خودرو ارزان به میان آورد و این بار گفت که خودرویی هشت میلیون تومانی در ایران‌خودرو به تولید خواهد رسید.
اظهارات وی را البته مدیرعامل ایران‌خودرو نیز تایید و عنوان کرد که تا پایان سال ۹۰، این محصول امکان تولید خواهد داشت.