خوب و بد خودروهای هیبریدی

مژگان میرزایی

طی یک سال گذشته دولت به منظور کاهش مصرف سوخت خودروها، طرح‌های بسیاری را تصویب کرد و به دنبال آن شرکت‌های خودروساز نیز مکلف به تولید خودروهایی با پایه گازسوز شدند. بر این اساس دولت تولید خودروهای گازسوز را در اولویت تولید قرار داد و شرکت‌های خودروساز نیز موظف شدند که خودروهای با مصرف بیش از ۶لیتر خود را به صورت دوگانه‌سوز تولید کنند.

اما در نظر نگرفتن تمام جوانب تولید خودروهای دوگانه‌سوز از جمله تامین کیت و مخزن و احداث جایگاه‌های CNG در کشور اجرای این طرح را با مشکلات جدی مواجه کرد.

دولت نیز به منظور برطرف کردن مشکلات به وجود آمده، در ابتدا به شرکت‌های خودروساز مجوز تولید تعداد کمی از خودروهای بنزین‌سوز را داد و پس از مدتی شرکت‌های خصوصی نیز موفق به دریافت مجوز تولید خودروی بنزین سوز از ستاد تبصره ۱۳ شدند. اما گستردگی مشکلات دولت را بر آن داشت که طرح سبد سوختی دیگری را در قالب لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند. براساس این لایحه در کنار تولید خودروهای دوگانه‌سوز، خودروهای دیزلی، هیبریدی، برقی و کم‌مصرف نیز در دستور کار دولت قرار گرفت. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز هفته گذشته لایحه توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت را تصویب که براساس این طرح دولت مکلف به حمایت از تولید خودروهای برقی، هیبریدی و کم مصرف شد.

تصویب این طرح در همان ابتدا موافقان و مخالفان بسیاری را به همراه داشت. برخی از کارشناسان اجرای چنین طرح‌هایی را با توجه به شرایط فعلی صنعت خودرو تنها هدر رفتن سرمایه‌های ملی تعبیر کرده و معتقدند که دولت در حال حاضر باید به فکر توسعه و پیشرفت صنعت خودروی کشور به واسطه تولید خودروهای دیزلی و بنزین‌سوز باشد.

اما واکنش خودروسازها نسبت به تصویب لایحه دولت جالب بود. چرا که دو خودروساز بزرگ کشور اعلام کردند که مرکز تحقیقات ایران‌خودرو و سایپا تحقیقات خود را بر خودروهای دیزلی و هیبریدی از مدت‌ها پیش آغاز کرده اما هزینه‌بر بودن این تحقیقات موجب مسکوت ماندن آن شده است.

از سوی دیگر منطقی مدیر عامل ایران‌خودرو نیز در مراسم تحویل سورن در جمع خبرنگاران اظهار داشت که این شرکت تحقیقات بسیاری را برای تولید خودروهای برقی و هیبریدی صورت داده و از آمادگی لازم برای تولید اینگونه خودروها تا پایان سال ۸۷ برخوردار است.

اما نکته‌ای که شاید از دید دولتی‌ها و حتی نمایندگان مجلس در هنگام تصویب این لایحه پنهان ماند این است که خودروهای هیبریدی در رده خودروهای گران‌قیمت دنیا محسوب می‌شوند که نگهداری آنها هزینه بسیار بالایی را برای مالکان در بر خواهد داشت و با توجه به اینکه شرکت‌های خودروساز داخلی هنوز برای ارائه خدمات پس از فروش خودروهای بنزین‌سوز و گازسوز با مشکل مواجه هستند، سرویس‌دهی به خودروهای دیزلی و هیبریدی از سوی آنها امری بعید به نظر می‌رسد. با در نظر گرفتن این جوانب ظاهرا تولید خودروهای هیبریدی و برقی در کشور باید محتاطانه‌تر صورت بگیرد.

محمدحسن شجاعی‌فرد رییس انجمن مهندسی خودرو کشور معتقد است که نمی‌توان به خودروهای برقی و هیبریدی به عنوان تنها راه‌حل برطرف ساختن مشکل سوخت نگاه کرد.

وی معتقد است خودروهای برقی و هیبریدی در دنیا جنبه پیشتاز بودن و صنعتی دارد و به عنوان یک علم مطرح می‌شوند و شرکت‌های خودروساز مطرح در دنیا این خودروها را به منظور حفظ بازار رقابتی نه برای کاهش مصرف سوخت تولید می‌کنند و هنوز استفاده از آنها به صورت عمومی جایگاهی پیدا نکرده است.

از سوی دیگر خودروهای برقی یا هیبریدی برای کشورهایی که شیب بسیار دارند، خودروی مناسبی نیست. این‌گونه خودروها به دلیل وزن بسیار بالایی که دارند در شیب زیاد با مشکل مواجه می‌شوند. با توجه به شرایط جغرافیایی ایران که جزو کشورهای کوهستانی محسوب می‌شود استفاده از این‌گونه خودروها در کشور امکان‌پذیر نخواهد بود.

شجاعی‌فرد در گفت‌وگو با خبرنگار ما در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی در کشور امکان‌پذیر است یا خیر؟ اظهار داشت: خودروهای هیبریدی و برقی به دلیل برقی شدن وزن بسیار بالایی دارند که به همین منظور استفاده از آنها در شهرهای بزرگ و پرشیب کاربرد ندارد.

اما میرخانی رشتی، دبیر سابق انجمن خودروسازان در این خصوص معتقد است که استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی در کشورهای مسطح نتیجه بهتری می‌دهد؛ اما در شرایط شیب بالا می‌توان از بنزین «سوخت دوم» این‌گونه خودروها به جای برق استفاده کرد.

سعید لیلاز کارشناس صنعت خودرو نیز معتقد است، هر تکنولوژی جدید مشکلات خاص خود را دارد، اولین خودروهای بنزین‌سوز و دیزلی نیز در سربالایی با مشکل مواجه می‌شدند، اما این مشکل به مرور زمان برطرف شد. همچنین شجاعی‌فرد استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی را برای خودروهای عمومی کشور مناسب خوانده و می‌گوید: استفاده از این‌گونه خودروها در بخش‌های خاص به‌خصوص در بخش حمل‌و‌نقل عمومی کشور منجربه کاهش آلودگی هوا خواهد شد.

شجاعی‌فر در پیشنهاد دیگری اظهارنظر می‌کند که شرکت‌های خودروساز بهتر است تولید خودروهای برقی تک‌نفره که در کشور نیز متقاضی بسیار دارد را در برنامه‌های خود قرار دهند تا به این وسیله معضل خودروهای تک‌سرنشین نیز برطرف شود.

شجاعی‌فرد همچنین خودروهای هیبریدی را در رده خودروهای گران‌قیمت خوانده و عنوان می‌کند که خودروهای هیبریدی دارای دو سیستم سوخت‌رسانی هستند که این امر روی قیمت آنها نیز تاثیر می‌گذارد و موجب افزایش قیمت این‌گونه خودروها می‌شود.

شجاعی‌فرد معتقد است، علاوه‌بر گران بودن قیمت خودروهای هیبریدی نگهداری این خودروها نیز مشکلات خاص خود را دارد و خودروسازان داخلی که برای نگهداری از خودروهای بنزین‌سوز که تا حدی به سمت برقی شدن پیش رفته است، با مشکل مواجه‌اند.

سعید لیلاز، کارشناس صنعت خودرو نیز ضمن تایید لایحه دولت مبنی‌بر تولید خودروهای هیبریدی و برقی، درخصوص تولید این نوع خودروها می‌گوید: در حال حاضر قیمت سوخت در دنیا افزایش بسیار یافته و از سوی دیگر بازار خودرو در ایران گسترش بسیار داشته است که این شرایط تولید خودروهای هیبریدی و برقی را در کشور توجیه‌پذیر می‌کند.

لیلاز معتقد است: اجرای هر پروژه‌ای در ابتدا غیرممکن و مشکل به نظر می‌رسد، اما به مرور زمان مشکلات برطرف می‌شود، لیلاز در تکمیل گفته‌های خود می‌افزاید: تولید خودروهای هیبریدی نیز در ابتدا باید به صورت CKD صورت پذیرد و پس از آن به مرور زمان تکنولوژی تولید این خودروها به کشور منتقل شود.

خودرو هیبریدی چیست؟

حال برای اطلاع از این نوع خودرو، توضیح مختصری در مورد مزایا و معایب و همچنین تعریف عام آن ارائه می‌کنیم. به طور کل خودروی هیبریدی ماشینی است که حداقل از دو نوع منبع انرژی برای حرکت بهره می‌گیرد. در نسل جدید خودروهای هیبریدی، دو موتور سوختی و برقی، نیروی محرکه لازم را برای حرکت فراهم می‌کنند.

در این خودروها، برق مصرفی موتور برقی از طریق نسل جدید باتری‌ها، یعنی باتری‌های دوقطبی حاصل می‌شود.

موتور سوختی منبع اصلی انرژی محرکه ماشین بوده است و باتری به عنوان یک منبع کمکی عمل می‌کند و در مواقعی که خودرو به انرژی بالایی برای حرکت یا شتاب گرفتن نیاز دارد، موتور برقی نیز به صورت خودکار به کار می‌افتد.

در مواقع عادی، انرژی اضافی حاصل از موتور سوختی از طریق دینام در باتری ذخیره می‌شود و به این طریق اتلاف انرژی موتور سوختی به شدت کاهش می‌یابد، مصرف سوخت کمتر شده است و آلودگی هوایی ناشی از خودروها کاهش می‌یابد. فکر استفاده از برق برای تامین انرژی حرکت خودروها به چند دهه قبل برمی‌گردد.

برق لازم برای خودروهای برقی می‌تواند از برق شهر (برای خودروهای داخل شهر مثل اتوبوس و قطار برقی)، باتری و یا پیل‌های سوختی تامین شود. به عنوان مثال در سال ۱۹۶۴ میلادی در کشور ژاپن، کل نیروی محرکه یک کشتی از طریق پیل سوختی تامین می‌شد.

باتری‌های قابل شارژ یکی از منابع بسیار مورد علاقه برای تامین انرژی در خودروهای برقی هستند. مشکل اصلی استفاده از باتری در خودروهای برقی، وزن بالای باتری برای فراهم ساختن انرژی لازم برای حرکت است که طی سال‌های اخیر نیز این مشکل حل شده است.