دنیای اقتصاد - روند کاهشی قیمت آزاد خودرو در هفته‌های اخیر که پس از جهش قیمتی برخی خودروها در یک سال ماقبل رخ داده است، در حالی انتظار برای ارزانی بیشتر در این بازار را دامن زده است که از دید عرضه‌کنندگان این کالا در کشور امکان عملی تداوم این کاهش قیمت به دلیل ثبات چندین ساله قیمت به‌رغم افزایش هزینه‌های تولید (ناشی از تورم) وجود ندارد.
در این میان به نظر می‌رسد فشار برای کاهش قیمت کالاهای وارداتی شامل خودرو نیز می‌شود و این فشار در سال آینده نیز تداوم خواهد داشت. اما در بین همه این عوامل آنچه تعیین‌کننده خواهد بود، نرخ تورم و نرخ ارز در سال آینده خواهد بود که سمت و سوی آینده قیمت‌ها را تعیین خواهد کرد. به نظر می‌رسد حالت ثبات قیمت محتمل‌ترین حالتی است که در بازار خودروی سال آینده حاکم باشد، اما در صورت تشدید کسری ارزی ناشی از سقوط بیشتر نفت، صعود کالاهای وارداتی که بخش قابل‌توجهی از قطعات خودرو را نیز شامل می‌شود،بعید به نظر نمی‌رسد که تاثیر خاص خود را بر بازار خودرو خواهد داشت.

«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرد
سمت‌وسوی بازار خودرو در سال آینده
حمیدرضا بهداد
اینکه سال آینده بازار خودروی کشور در کدام یک از سه مسیر گرانی، ‌ثبات یا ارزانی قرار خواهد گرفت، پرسشی است که این روزها ذهن بسیاری از متقاضیان و اهالی صنعت را به خود مشغول کرده است.
هر چند در این بین اظهارنظرهای متفاوتی از سوی دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو بیان می‌شود، اما به واقع نمی‌توان بر هیچ‌یک از اظهارنظرهای مذکور چندان تکیه کرد، چرا که بازار خودرو ایران به خودی خود در مقایسه با آنچه که در بازارهای جهانی رخ داده، روندی عجیب داشته و گاهی مسیری خلاف پیش‌بینی‌های صورت گرفته را در پیش می‌گیرد.
این در شرایطی است که گمانه‌زنی‌ها در زمینه آینده این بازار در سال آینده نسبت به سال‌های گذشته پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی‌ شده و هر کارشناس و غیرکارشناسی از دیدگاه خود به این داستان می‌نگرد. به نحوی که بسیاری از متقاضیان خودرو بدون در نظر گرفتن آثار تورمی طرح تحول اقتصادی بر بدنه تولید و صنعت داخل و تنها به امید رسیدن توفان ناشی از بحران اقتصادی جهان و کاهش قیمت‌ها به صنعت و بازار خودرو ایران مدت‌ها است که دست از خرید کشیده و منتظرند تا قیمت‌ها به شکلی شدیدتر و بیش از کاهش فعلی، نزول کند. این انتظار مشتریان ایرانی در حالی گریبان خودروسازان داخلی را گرفته که آنها نیز معتقدند نه‌تنها آثار بحران اقتصادی جهان در حدی که انتظار آن می‌رود به بازار ایران نخواهد رسید و ارزانی از این بابت در کار نیست، بلکه در صورت اجرای طرح تحول اقتصادی که حذف یارانه‌های انرژی و گرانی سوخت را در پی دارد، در بهترین حالت قیمت‌ها در بازار خودرو ثابت می‌ماند و حتی گرانی و بازگشت دلال‌ها و واسطه‌ها که همواره شکاف نرخ کارخانه و بازار خودروها را سبب می‌شوند نیز دور از ذهن نیست.
این موضوع را مسوولان ارشد دو خودروساز بزرگ کشور نیز بارها مورد تایید قرار داده و در پاسخ به متقاضیان در انتظار ارزانی، هشدار گرانی را داده‌اند. در این اوضاع کارشناسان نیز نظرات مختلفی دارند که غالب نظرات به سمت گرانی یا حداقل ثبات قیمت‌ها در بازار خودرو طی سال آینده می‌چرخد.
برخی کارشناسان معتقدند این بازار بدون اجرای طرح تحول نیز نه‌تنها ارزان نمی‌شود که گرانی آن نیز محتمل به نظر می‌رسد، چرا که هزینه‌های تولید در کشور سال به سال افزایش می‌یابد و این جز گرانی، نتیجه و سرنوشت دیگری ندارد حال اگر در اثر طرح تحول اقتصادی یارانه‌های انرژی نیز حذف شود صنعت خودروسازی کشور تنها مزیت تولیدی خود یعنی انرژی ارزان را نیز از دست می‌دهد. از سوی دیگر خودروسازها به گفته مسوولان ارشد این شرکت‌ها طی چند سال گذشته با وجود افزایش هزینه‌های تولید و قیمت مواد اولیه، اجازه افزایش قیمت تولیدات خود را نداشته و این موضوع ضررده شدن محصولات تولیدی را نیز سبب شده است. به نحوی که اگر در اثر بحران اقتصادی، کاهش قیمتی هم به ایران برسد، جدای از ناچیز و کم اثر بودن آن، صرف ضررهای قبلی خواهد شد و به نحوی این بحران فرصتی برای جبران زیان‌های خودروسازان داخلی به حساب می‌آید.
آینده بازار شفاف نیست
مدیر فروش سایپا هرچند معتقد است که با وجود محصولی مانند پراید، این شرکت هیچ نگرانی از بابت اتفاقات سال آینده بازار خودرو کشور ندارد اما در عین حال می‌گوید: سرنوشت بازار خودرو در سال آینده تابع پارامترهای مختلفی است و موضوع به قدری پیچیده به نظر می‌رسد که نمی‌توان با قطع و یقین درباره آن صحبت کرد. فرزاد نشان با بیان اینکه آینده بازار شفاف نیست می‌افزاید: مشتریان منتظرند تا آثار بحران اقتصادی دنیا نیز به ما رسیده و کاهش نرخ مواد اولیه در قیمت تمام شده خودروهای داخلی تاثیر بگذارد، در حالی که قطعا چنین نخواهد شد چرا که این موضوع تنها یک جنبه موضوع است و سایر عوامل تاثیرگذار، این جنبه را خنثی خواهند کرد. وی یکی از این عوامل را روند تغییرات نرخ دلار و یورو دانسته و تاکید می‌کند: به هر حال خودروسازان ایرانی به واسطه آنکه از خارجی‌ها قطعه می‌خرند، همواره در کش و قوس تغییرات ارز قرار داشته و هزینه‌های آنها متغیر است که البته طی چند سال گذشته تحولات ارز به سمت صعود قیمت‌ها حرکت کرده است.
مدیر فروش سایپا در زمینه تاثیر طرح تحول اقتصادی بر قیمت خودروهای داخلی نیز می‌گوید: قطعا اگر تصمیم خاص و تسهیلات ویژه‌ای برای صنعت خودرو در صورت اجرای طرح لحاظ نشود، هزینه‌های تولید ما بالا رفته و قیمت‌ها نیز متاثر از آن افزایش خواهد یافت.
گرانی نباشد، ارزانی هم نیست
مدیر بازاریابی ایران‌خودرو نیز درباره آینده بازار خودرو کشور می‌گوید: نباید انتظار ارزانی را با توجه به اتفاقات احتمالی طی سال آتی داشت. حسین هاشمی با بیان اینکه ثبات قیمت‌ها در بازار خودرو نهایت اتفاق ممکن به حساب می‌آید، تاکید می‌کند: اگر خودروسازان قیمت‌ها را کنترل کرده و در این زمینه مدیریت شود، نهایت امر این است که بازار در مسیر گرانی قرار نگیرد و الا اینکه گفته می‌شود آثار بحران اقتصادی جهان و کاهش نرخ مواد اولیه، ارزانی را به بازار خودرو ایران تقدیم می‌کند، پیش‌بینی غیرقابل تحققی است. وی می‌افزاید: این‌گونه نیست که مثلا پژو در این بحران، قطعات را ارزان تراز قبل تحویل ما دهد، بلکه به خاطر حفظ بازار، تیراژ خود را پایین آورده و به جای ارزان فروختن، کمتر می‌فروشد که این کم‌فروشی، خود گرانی را نیز حاصل خواهد کرد. وی می‌افزاید: همین حالا پژو قیمت قطعات ارسالی را افزایش داده است، بنابراین بحران تاثیری بر کاهش قیمت لحاظ‌شده خودروهای داخلی نخواهد گذاشت. هاشمی تاکید می‌کند: جدای از این موارد اگر سال آینده، طرح‌تحول اقتصادی نیز اجرا شود، قطعا به واسطه افزایش هزینه‌های انرژی، هزینه تولید ما نیز بالا خواهد رفت.
هزینه‌های تولید بالا است
اینکه هزینه‌های تولید در ایران بالاتر از نرخ جهانی بوده و هر سال نیز با توجه به تورم افزایش می‌یابد، موضوعی است که خودروسازها آن را یکی از پارامترهای گرانی خودرو طی سال آینده عنوان می‌کنند. به اعتقاد آنها، همین که سالانه 20درصد به دستمزد نیروی انسانی در صنعت اضافه می‌شود، خود تاثیری غیرقابل‌اغماض بر افزایش هزینه‌های تولید گذاشته و گرانی را پدید می‌آورد. از سوی دیگر خودروسازان داخلی به‌خصوص ایران‌خودرو یکی از منابع اصلی مالی آنها وام بانکی به حساب می‌آید و در این بین با توجه به بدهی‌های معوقه خودروسازان به بانک‌ها و همچنین نرخ بهره بالای وام‌های داده‌شده، باز هم هزینه‌های تولید اگر رو به صعود نرود، کاهش هم نخواهد یافت. مدیر بازاریابی ایران‌خودرو در این زمینه می‌گوید: وقتی سالانه نرخ دستمزد در کشور 20درصد بالا می‌رود یعنی هزینه قطعات داخلی خودروساز نیز افزایش می‌یابد و این موضوع گرانی خودرو را پدید می‌آورد از سوی دیگر نرخ بهره هم که معمولا در حال صعود است، بنابراین با توجه به آثار تورمی مذکور چطور می‌توان انتظار کاهش قیمت خودرو را داشت؟
هاشمی می‌افزاید: به دلیل همین نرخ بهره بالا، ما قصد داریم سال آینده به جای وام گرفتن از بانک، از مشتریان وام بگیریم به‌نحوی که مدت‌زمان تحویل خودروهای پیش‌فروش شده را بیشتر کرده و به جای آنکه بهره ۱۹درصدی بدهیم، به مردم سود ۱۵درصدی خواهیم بود. هاشمی همچنین به احتمال بازگشت دوباره واسطه‌ها به بازار خودرو اشاره کرده و تاکید می‌کند: با توجه به احتمال گرانی خودرو طی سال آتی و افزایش شکاف نرخ کارخانه و بازار خودروها، احتمالا باز هم کسب‌و‌کار دلالی راه افتاده و قیمت‌ها در بازار صعود می‌کند.
احتمال گرانی دوگانه‌سوزها
یکی از اتفاقات احتمالی سال آینده، افزایش نرخ بنزین در صورت اجرای طرح تحول اقتصادی است، موضوعی که به گفته کارشناسان در رفتار مصرفی مشتریان تاثیری به‌سزا خواهد داشت و الگوهای مصرف را تغییر خواهد داد. مدیر پروژه خودروهای دوگانه‌سوز سایپا در این زمینه می‌گوید: قیمت بنزین در هر حال جابه‌جایی تقاضا را سبب می‌شود، به نحوی که ممکن است برخی خودروها مشتری بیشتری در بازار پیدا کنند و برخی نیز مشتریان خود را از دست بدهند.
مجید فهمیه امیری با بیان اینکه در بحث عرضه‌و‌تقاضا، 3 محور دولت، خودروساز و مشتری تعیین‌کننده است می‌افزاید: اگر قیمت بنزین افزایش یابد و از آن سو زیرساخت‌های استفاده از گاز نیز توسعه پیدا کند قطعا تمایل مشتریان برای استفاده از خودروهای دوگانه‌سوز بیشتر شده و تقاضا برای این نوع محصولات بالا می‌رود. به نحوی که ممکن است طی مدتی کوتاه گرانی دوگانه‌سوزها را تجربه کنیم. اظهارات امیری در حالی است که پراید و پژو 206 نیز به دلیل مصرف سوخت نسبتا پایین در صورت افزایش نرخ بنزین طی سال آتی احتمال دارد با تقاضای بیشتری مواجه و گران شوند.
تغییر در الگوی مصرف
اما سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در مورد آینده بازار خودرو در صورت اجرای طرح‌تحول اقتصادی می‌گوید: ممکن است تقاضا برای خودرو متوقف شود اما قطعا کم نخواهد شد. وی با بیان اینکه در دنیا اگر قیمت سوخت چند برابر نیز شود؛ تنها الگوی مصرف فرق خواهد کرد، می‌افزاید: اگر سال آینده قیمت بنزین بالا رود به دلیل سیاست‌های پولی دولت، بازار خودرو نیز حالتی انقباضی به خود خواهد گرفت و با توجه به برنامه خودروسازان برای افزایش تیراژ، عرضه و تقاضا در حالتی متعادل به هم می‌رسد. وی افزایش قیمت یورو و دلار را خطری بزرگ برای خودروسازان دانسته و می‌گوید: اگر نرخ این دو واحد پولی در برابر ریال زیاد شود 20 تا 25درصد بر هزینه‌های تولید خودرو اضافه خواهد شد.
لیلاز همچنین درباره اثر طرح‌تحول بر بدنه صنعت خودرو کشور تاکید می‌کند: در کل نمی‌توان این تاثیر را بیش از ۲ یا ۳درصد دانست و خودروسازان داخلی با توجه به منابع مالی غیرمولدی که دارند، اثرات بیش از این را نیز در خود هضم کرده و کنترل می‌کنند که با این وجود نباید انتظار تحولی جدی را در بازار خودرو به عنوان مرحله بعد از تولید داشت.
عکس:‌حمید جانی‌پور