گذر ون از پیچ تولید

حمیدرضا بهداد

ستاد تبصره ۱۳ با آمال و آرزوهای بزرگی، شکل گرفت. خروج ۵۰۰هزار خودروی فرسوده، دوگانه‌سوز کردن تمامی خودروهای تولیدی، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و... . اما آنچه بیش از دیگر برنامه‌های این ستاد به مرحله اجرا درآمد طرح سهمیه‌بندی بنزین بود که به‌رغم مشکلات زیادی که در حین اجرای آن به وجود آمد، تاکنون تداوم داشته است. اما توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و ترغیب خودروسازها به ساخت خودروهای عمومی همچون ون و مینی‌بوس با توجه به سهمیه‌بندی بنزین و تشویق دارندگان خودرو به استفاده از خودروهای عمومی، از آنچنان اهمیتی برای این ستاد برخوردار بود که حتی عنوان این ستاد برای برنامه‌ریزی بهتر و با اختیارات بیشتر در جهت توسعه این بخش به «ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت» تغییر پیدا کرد. اما آیا توسعه حمل‌ونقل با توجه به توان خودروسازهای کشورمان در این زمینه، برنامه‌ریزی شد؟

ستاد تبصره ۱۳ در شرایطی خودروسازها را مجبور به تولید ون و مینی‌بوس یا دیگر خودروهای عمومی کرد که بدون در نظر گرفتن توان آنها در این زمینه، شرایط دشواری را برای خودروسازها به وجود آورد به طوری که برخی از خودروسازها که تجربه‌ای در تولید ون نداشتند ملزم به تولید انبوه این خودرو شدند. شرکت ایران‌خودرودیزل که اوایل سال گذشته حتی یک خودروی ون نیز تولید نکرده بود ملزم شد که تا پایان سال ۸۶، تعداد ۱۵هزار دستگاه از این خودرو را به سازمان تاکسیرانی تحویل دهد نتیجه آن شد که خودروسازها عملا نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند و در این زمینه با مشکلاتی نیز روبه‌رو شدند. در نهایت دولت تعرفه «ون» را صفر اعلام کرد. اما خودروسازهایی همچون ایران‌خودرودیزل با وجود تعرفه صفر خودروی ون ظاهرا ناامید نشده و تولید این خودرو را حتی افزایش هم داده‌اند. مطلب ذیل نگاهی به فعالیت خودروسازها در زمینه تولید خودروی تجاری و عمومی دارد.

افزایش تولید

خودروسازان داخلی در حالی طی چهار ماه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۲/۲درصدی تولید خودروهای سواری مواجه بودند که در تولید خودروهای تجاری و عمومی به رشد تولید در بازه زمانی مذکور دست یافتند. به نحوی که آنها با تولید یک هزار و ۸۱۳دستگاه خودرو عمومی و همچنین ۵۳هزار و ۲۷۸دستگاه محصول تجاری، طی چهار ماه ابتدایی سال جاری، به ترتیب رشدی ۴/۲۶ و ۷درصدی را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تجربه کردند. این در شرایطی است که خودروسازان داخلی در مجموع تولید ۹هزار و ۷۹۴دستگاه خودرو عمومی و ۹۹هزار و ۵۷۶دستگاه محصول تجاری را برای برنامه سال جاری خود در نظر گرفته‌اند و تا پایان تیرماه امسال به ترتیب ۵/۱۸ و ۵/۲۷درصد از این برنامه تحقق یافته است. خودروهای عمومی به محصولاتی مانند اتوبوس، مینی‌بوس و ون اطلاق می‌شود و کامیون،‌ کامیونت و کشنده و وانت نیز در دسته تجاری‌ها قرار می‌گیرند.

در این بین، شرکت‌های ایران‌خودرو دیزل، زامیاد و سایپا دیزل، تولیدکنندگان دولتی این نوع خودروها در کشور به شمار می‌روند. البته شرکت ایران‌خودرو، وانت باردو را نیز به تولید می‌‌رساند.

رشد تولید ایران‌خودرو دیزل

شرکت ایران‌خودرو دیزل طی چهارماه نخست امسال با تولید دو هزار و ۴۱۶دستگاه محصول تجاری رشدی ۹/۱۱درصدی را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تجربه کرد. این شرکت طی بازه زمانی مذکور یک هزار و ۹۲۶دستگاه کامیون و کامیونت و همچنین ۴۹۰دستگاه کشنده را به تولید رساند. ایران‌خودرو دیزل قصد دارد طی سال جاری در مجموع ۹هزار و ۶۰۰دستگاه محصول تجاری را تولید کند. این در حالی است که آمار، تحقق ۳/۲۷درصد از این برنامه را تا پایان تیرماه امسال نشان می‌دهد. ایران‌خودرو دیزل همچنین طی چهار ماه نخست سال جاری، یک هزار و ۶۶۲دستگاه خودرو عمومی را به تولید رسانده که از رشد ۳/۱۸درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حکایت می‌کند. شرکت مذکور تا پایان تیر، ۷۰۷دستگاه ون، ۳۷۶دستگاه مینی‌بوس و ۵۷۹دستگاه اتوبوس را از خطوط تولید خود خارج کرده است، این در شرایطی است که در مدت مشابه سال گذشته حتی یک دستگاه ون نیز در این شرکت خودروساز به تولید نرسید. ایران‌خودرو دیزل می‌خواهد تا پایان سال جاری ۸هزار و ۸۳۰ دستگاه خودروی عمومی را تولید کند این شرکت طی چهار ماه ابتدایی امسال ۸/۱۸درصد از این برنامه تولید را عملی کرده است.

سایپا دیزل بدون خودروهای عمومی

ظاهرا شرکت سایپا دیزل زیرمجموعه سایپا هیچ گونه علاقه‌ای به تولید خودروهای عمومی ندارد چراکه حتی یک دستگاه از این نوع محصولات نیز در برنامه تولید سال جاری آن دیده نمی‌شود. این در حالی است که سایپا دیزل برنامه تولید ۱۱هزار و ۶۴۶ دستگاه محصول تجاری را طی برنامه سال جاری خود در نظر دارد. این شرکت طی چهار ماه ابتدایی امسال در مجموع سه‌هزار و ۷۳۹ دستگاه خودرو تجاری را به تولید رسانده که از رشد ۵۹۱‌درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حکایت می‌کند در واقع تولید کامیون، ‌کامیونت و کشنده در سایپا دیزل طی بازه زمانی مذکور حدودا ۶ برابر شده است. این خودروساز تا پایان تیر ماه امسال ۳۴۰ دستگاه انواع کشنده، سه‌هزار و ۲۳۱ دستگاه انواع کامیونت و همچنین ۱۶۸ دستگاه کامیون MID-FM را از خطوط تولید خود خارج کرده است که این آمار از محقق شدن ۱/۳۲درصد از برنامه تولید امسال سایپا دیزل حکایت می‌کند.

رشد تولید در زامیاد

شرکت زامیاد که از زیرمجموعه‌های سایپا به حساب می‌آید نیز مانند ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل طی چهار ماه نخست امسال با رشد تولید رو‌به‌رو شد. این شرکت در بازه زمانی مذکور و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با تولید ۲۱هزار و ۴۹۰ دستگاه انواع محصولات تجاری و عمومی به رشدی ۸درصدی دست یافت.

زامیاد این رشد را به نوعی مدیون محصول پرتیراژ خود یعنی وانت نیسان است. این محصول که برنامه تولید سال جاری آن به ۷۷هزار دستگاه می‌رسد طی چهار ماه ابتدایی امسال و در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته ۰۶/۸درصد رشد تولید را تجربه کرد. این در حالی است که زامیاد علاوه بر وانت نیسان، خودروهای تجاری دیگری نیز را به همراه خودروهای عمومی به تولید می‌رساند.

این شرکت همچنین در تولید اتوبوس و مینی‌بوس طی چهار ماه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد کرد. البته تیراژ تولید این دو محصول بسیار پایین است به نحوی که زامیاد قصد دارد طی سال‌جاری تنها ۴۴۰ دستگاه اتوبوس و ۵۲۴ دستگاه مینی‌بوس را تولید کند هرچند که تا پایان تیرماه امسال حتی یک دستگاه مینی‌بوس نیز در این شرکت به تولید نرسیده است. زامیاد در سال گذشته نیز مینی‌بوس تولید نکرد. این در شرایطی است که شرکت مذکور طی چهار ماه گذشته از سال‌جاری، ۱۵۱ دستگاه اتوبوس را از خطوط تولید خود خارج کرد. زامیاد همچنین در این بازه زمانی ۱۵۹ دستگاه کامیون و کشنده را به تولید رساند. این شرکت تولید یک‌هزار و ۳۳۰ دستگاه انواع این محصولات تجاری را برای سال‌جاری خود در نظر گرفته است.

قهر سایپا با ون

تولید تنها ۵ دستگاه ون کاروان در آمار تولید چهار ماهه سال جاری نشان از بی‌رغبتی سایپا به تولید این محصول دارد.

شرکت سایپا تولید یک‌هزار و یک دستگاه ون کاروان را در برنامه سال‌‌جاری خود گنجانده و قرار بوده تا پایان تیرماه امسال ۳۲۷ دستگاه از این محصول را به تولید برساند. اما با توجه به آمار تولید چهار ماهه ون در سایپا، بسیار بعید است که برنامه تولید این محصول تا پایان امسال عملی شود. سایپا در چهار ماه ابتدایی سال گذشته حتی یک دستگاه ون کاروان را نیز تولید نکرد!

کاهش تولید وانت پیکان

اردیبهشت ۸۵ که خط تولید پیکان متوقف شد و آخرین پیکان تولیدی ایران‌خودرو به موزه رفت، این احتمال وجود داشت که وانت پیکان نیز از خطوط تولید این شرکت خارج شود. چرا که حذف پیکان به واسطه مصرف سوخت و آلایندگی آن بود و وانت نیز از همان موتور پیکان بهره می‌برد. ایران‌خودرویی‌ها هم از بیم آنکه این محصول تجاری پرتیراژشان را از دست ندهد، موتور آن را بهینه‌سازی کردند تا مصرف سوخت و آلایندگی‌اش در مقایسه با پیکان کاهش یابد. در حال حاضر ایران‌خودرویی‌ها تولید بیش از ۷۵هزار دستگاه وانت‌پیکان را در برنامه تولید سال‌جاری خود گنجانده‌اند. البته وانت‌های تولیدی هم‌اکنون دوگانه‌سوز به حساب می‌آیند.

این در حالی است که آمار تولید چهار ماهه سال‌جاری وانت پیکان از کاهش ۵/۱۶درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد. ایران‌خودرو تا پایان تیر امسال ۲۵هزار و ۷۸۴ دستگاه وانت ‌باردو (دوگانه‌سوز) را به تولید رسانده است.