سریال رکودی خودرو
گروه خودرو : شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته در آذرماه نشان از آن دارد که روند رکودی صنعت خودرو برای ششمین‌ماه متوالی ادامه‌دار بوده است. بر این اساس اعداد و ارقام شامخ خودرو نشان می‌دهد که سرعت حرکت صنعت خودروی کشور به سمت رکود در ماه پایانی پاییز، روند کندی به خود گرفته، به‌طوری که این روند امید به آینده خودروسازان را افزایش داده است.
براساس داده‌‌‌های به‌‌‌‌‌‌دست‌‌‌‌‌‌آمده از بنگاه‌‌‌های بخش خودرو، شاخص مدیران تولیدکننده وسایل نقلیه و قطعات وابسته در آذرماه به 47.5واحد رسیده که نسبت به شامخ 47.1واحدی آبان‌ماه با رشد محدود 0.4واحدی همراه بوده و می‌‌‌توان گفت تقریبا ثابت مانده است. با این حال، رکود همچنان بر این صنعت سایه افکنده است. روند رکودی صنعت خودرو که از خردادماه امسال شروع شد، در مهر اوج گرفت، اما در آبان‌ماه با کمی رشد همراه بود و در آذر نیز بازهم به صورت بسیار محدود رشد را ثبت کرد. البته با وجود این رشد همچنان شامخ کل گروه خودرو و صنایع وابسته کمتر از مرز 50واحد است که نشان می‌دهد وضعیت همچنان رکودی است.
به این ترتیب گرچه شامخ گروه خودرو در آذرماه از ادامه رکود در این صنعت حکایت دارد، اما فاکتور «انتظارات تولید آینده» که به نوعی نشان‌دهنده امید مدیران خودروساز به آینده است، با بهبود همراه بوده است. به عبارت دیگر فعالان صنعت خودرو و صنایع وابسته خود را در وضعیت خوبی نمی‌‌‌بینند، اما امیدوارند که در آینده این وضعیت بهبود پیدا کند. «انتظارات تولید آینده» که در ماه میانی پاییز رقم 55.4واحد را ثبت کرده بود، در آذرماه با 2.01واحد رشد به 57.41واحد رسیده است. می‌‌‌توان گفت که خروج شورای رقابت از گردونه قیمت‌گذاری خودرو علت اصلی رشد امید خودروسازان نسبت به آینده است.
دستورالعمل جدید این شورا که به موجب آن شورای رقابت از فرآیند قیمت‌گذاری خودرو کنار می‌رود، تولیدکنندگان خودرو و قطعه را امیدوار کرده است تا با برداشتن یک گام به سمت آزادسازی قیمت خودرو، بتوانند در آینده، تولید بیشتری داشته باشند. البته هنوز قیمت‌گذاری برای محصولات خودروسازان انجام می‌شود اما مسوولیت این موضوع به سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان سپرده شده که زیرمجموعه وزارت صمت است. با وجود این، خودروسازان امیدوارند که سازمان حمایت سختگیری کمتری نسبت به شورای رقابت در رشد قیمت محصولات آنها داشته باشد. کمااینکه در شهریورماه امسال این سازمان رشد 38درصدی هزینه‌‌‌های خودروسازان را تایید کرد، اما شورای رقابت با رشد قیمت حاصل از این افزایش هزینه موافقت نکرد.
همچنین برخی اخبار از فروش خودرو با قیمت حاشیه بازار وجود دارد و حتی در آذرماه وزارت صمت موافقت کرد که 120هزار دستگاه خودرو به قیمت 5درصد کمتر از بازار به فروش برسد. این رشد قیمت تنها برای 120هزار دستگاه بوده و هدف نهایی آن نیز پرداخت بدهی خودروسازان به قطعه‌‌‌سازان بود، اما گام بزرگی در جهت آزادسازی قیمت خودرو محسوب می‌شود. حتی بازار سرمایه نیز نسبت به این اخبار واکنش داشت و بعد از خروج شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودرو شاخصهای بورس نسبت به این اتفاق واکنش داشتند. خروج شورای رقابت و اخبار مربوط به فروش خودرو با قیمت حاشیه بازار بیشترین تاثیر را بر رشد امید فعالان صنعت خودرو و قطعه نسبت به آینده دارد. از بین 13شاخص مورد بررسی در شامخ آذرماه، هفت فاکتور با رشد همراه بوده و 6فاکتور روند کاهشی داشته است.
البته همچنان نمی‌‌‌توان گفت که رشد محقق‌شده در مورد این شاخص‌‌‌ها به علت اقدامات مثبت و قابل‌توجه در آذر بوده است، بلکه وضعیت چند ماه گذشته شامخ خودرو به حدی نشانگر رکود بوده که کمی افزایش در برخی فاکتورها یا کاهش سرعت بدتر شدن وضعیت نیز میتواند اعداد و ارقام شامخ را افزایشی نشان دهد، به طوری که شامخ گروه خودرو در مهرماه به کف یک‌ساله خود رسیده بود و در آبان نیز چندان وضعیت بهتری نداشت. در آذر نیز 6فاکتور مورد بررسی زیر مرز 50 بوده‌‌‌اند که نشان می‌دهد وضعیت آنها را رو به بدتر شدن است. اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخصهای اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافته است.
درحال‌‌‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»
فراز و نشیب شامخ
همان‌طور که اشاره شد تعداد قابل‌توجهی از شاخصهای مورد بررسی در شامخ آذرماه زیر مرز 50 بوده‌‌‌اند. درواقع پایین‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بالای ۵۰، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است. با این حال یکی از مهم‌ترین فاکتورهای شامخ یعنی «میزان تولید محصولات» در ماه پایانی پاییز روی مرز 50 ایستاد.
این شاخص که در مهرماه به کمترین میزان خود در یک‌سال گذشته یعنی 37.5واحد رسیده بود، در آبان به رشد 42.9 رسید. اما در آذرماه روی 50 ایستاد تا نشان دهد وضعیت میزان تولید از نگاه مدیران خودروساز نسبت به آبان‌ماه تغییری نداشته است. طبق آمارنامه وزارت صمت نیز در نهمین ماه از سال‌جاری خودروسازان 118هزار و 817دستگاه خودرو تولید کرده‌‌‌اند. این درحالی است که این رقم برای آبان‌ماه 119هزار و 904دستگاه بوده است. بنابراین خودروسازان در این ماه کمی کمتر خودرو تولید کرده‌‌‌اند، البته این اختلاف چندان قابل‌توجه نیست و تقریبا ثبات وجود داشته است.
با وجود این، «میزان فروش محصولات» به‌رغم اینکه رشد ثبت کرده، اما رو به بدتر شدن بوده است، به طوری که این فاکتور که در مهرماه 39.3واحد بود، در آبان به 41.4واحد رسید و در آذر نیز با 4.9واحد رشد، 46.3 واحد را ثبت کرده است، اما همچنان زیر مرز 50 قرار دارد. بنابراین خودروسازان به همان میزان قبل تولید کرده‌‌‌اند اما فروش کمتری داشته‌‌‌اند. نکته عجیب اینکه با این حال انبار آنها رو به خالی شدن بوده است، به طوری که شاخص مربوط به «موجودی محصول در انبار» کف یک‌ساله خود را تجربه کرده و روی 37.04واحد ایستاده است. نزدیک‌ترین رقم به این رکورد، دی‌ماه سال گذشته بود که شامخ موجودی محصول در انبار به 40.04 رسیده بود. این درحالی است که حتی «سرعت انجام و تحویل سفارش» نیز رشد نداشته که بگوییم خالی شدن انبار به سمت ایفای تعهدات قبلی رفته است.
این شاخص نیز جزو فاکتورهای کاهشی بوده و از 53.6واحد به 51.85واحد رسیده است. بنابراین مشخص نیست که موجودی محصول در انبار خودروسازان که نه صرف فروش شده و نه صرف ایفای تعهدات قبلی، به کجا رفته است. «میزان سفارش‌‌‌های جدید» نیز رشد را ثبت کرده، اما همچنان زیر مرز 50 بوده و از 46.4واحد به 48.15واحد رسیده است. برخی محصولات خودروسازان به عنوان محصول مازاد در آذرماه به فروش رسیدند، اما به نظر می‌رسد بیشتر این افت و خیز مربوط به قطعه باشد.
شامخ آذرماه وسایل نقلیه و قطعات وابسته، نشان می‌دهد که وضعیت مواد اولیه در این صنعت اصلا مساعد نیست، با این حال نسبت به آبان‌ماه از آهنگ رو به بدتر شدن آن کاسته شده، به طوری که «موجودی مواد اولیه» در این صنعت در ماه پایانی پاییز، 42.59 بوده که گرچه نسبت به آبان رشد 1.49واحدی را ثبت کرده، اما همچنان زیر مرز 50 است. تورم در آذرماه نیز تامین مواد اولیه را تحت‌تاثیر قرار داده، به صورتی که گرچه فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه»، از 62.5واحد به 59.26واحد رسیده است اما با قرار گرفتن در بالای مرز 50 نشان می‌دهد که با وجود افت سرعت همچنان قیمت خرید مواد اولیه رو به رشد است. باید توجه داشت که اعداد و ارقام شامخ ماهیت آهنگی دارند، بنابراین هر رشدی در شامخ به معنای بهبود وضعیت نیست.
«قیمت محصولات تولیدشده» نیز در آذرماه روی 50 ثبت شده که با توجه به عدم‌تغییر قیمت‌های رسمی موضوع عجیبی نیست. «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» اما در آذرماه افت قابل‌توجهی نسبت به آبان داشته و از 51.8واحد به 42.59واحد رسیده است. به‌رغم وضعیت رکودی، خودروسازان در آبان استخدام زیادی داشتند که به نظر می‌رسد این روند را در آذر متوقف کرده باشند. «میزان صادرات» شاخص دیگری است که در شامخ سومین ماه از پاییز امسال تقریبا ثابت مانده و از 44.6واحد به 44.44واحد رسیده است که همچنان نشان از وضعیت نامطلوب دارد. میزان «مصرف حامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی» آخرین شاخصی است که در شامخ آذرماه خودروساز‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مورد بررسی قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهیم. این شاخص در این ماه از 51.8واحد به 61.11واحد رسیده است که نشان از رشد 9.31واحدی و بسیار قابل‌توجه مصرف انرژی در این صنعت است که میتواند به نزدیک شدن به فصل سرما مربوط باشد.
