گروه خودرو- اروپایی، ایرانی، کره‌ای یا حتی چینی، برای مشتریان ایرانی خیلی فرقی نمی‌کند، فقط مهم این است که «جدید» باشد و «تازه‌وارد»؛ کافی است تنها خبر یک تازه وارد منتشر شود، از همان لحظه اول پیگیری مشتریان ایرانی و گمانه‌زنی‌هایشان در مورد خودرو جدید آغاز می‌شود و پرسش‌هایی از قبیل «کی می‌آید»، «چقدر می‌ارزد»، «قیمت آن چقدر است»، «از فلان خودرو بهتر است»، «بعدها چه قیمتی پیدا می‌کند» و...، دهان به دهان می‌چرخد و خود تبلیغی می‌شود بی‌هزینه برای خودروی موردنظر. همین است که معمولا خودروهای جدید در بازار ایران، فارغ از جنسیت و ملیت و تنها به دلیل «تازه بودن» مورد استقبال مشتریان قرار می‌گیرند و در آغازین ساعات پیش‌فروش، بخش قابل توجهی از آنها به فروش می‌روند.

اما دلیل این رفتار مشتریان ایرانی در قبال خودروهای تازه وارد چیست؟

در این مورد کارشناسان معتقدند «نبود تنوع» دلیل اصلی هیجان اولیه ایرانی‌ها برای خرید خودروهای «تازه وارد» است و چون تنوع چندانی در بازار خودرو ایران به چشم نمی‌آید، مشتریان همواره به دنبال مدل‌های جدید هستند و معمولا از هر آنچه که تازه عرضه می‌شود، استقبال به عمل می‌آورند.

این البته در حالی است که مشتریان خودروهای تازه وارد داخلی یا مونتاژی چندی بعد معمولا با دو مشکل اصلی یعنی «تاخیر در تحویل خودرو» و «قیمت نهایی خودرو» روبه‌رو و آنجا است که داستان تازه آغاز می‌شود.

سمند، تندر-۹۰، تیبا، پروتون، فولکس گل، فیات و سی ینا از جمله خودروهایی هستند که طی این چند سال، بازیگران «داستان تازه‌واردها» بوده و هر کدام چالش‌های خاص خود را داشته‌اند. فصول مشترک این خودروها به تاخیر در تحویل و قیمت آنها مربوط می‌شود، به نحوی که اغلب نه تنها دیرتر از موعد مقرر تحویل مشتریان شده‌اند، بلکه قیمت شان نیز گاه گرانتر از قیمت‌های اعلامی اولیه از آب درآمده است، به اعتقاد کارشناسان همین مشکلات بود که همزمان با ادغام دو وزارتخانه صنعت ومعدن با بازرگانی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان در قانون حمایت از مصرف‌کنندگان، شیوه‌نامه جدیدی برای فروش خودرو وضع کرد.

بر همین اساس روند عرضه خودروهای تازه وارد داخلی در چند سال گذشته، به شکلی بوده که اغلب موعد تحویل آنها رعایت نشده است.

فرقی هم ندارد که طرف خودروساز، دولتی بوده یا خصوصی، این دو مشکل (تاخیر در تحویل و افزایش قیمت)، ظاهرا دولتی و خصوصی نمی‌شناسد و به اصطلاح «فراگیر» است، هرچند که به هر حال وقتی طرف دولتی بوده، مشتریان حداقل توانسته اند پیگیر ماجرا شده و کم و بیش به حق و حقوق شان برسند، اما در مورد خصوصی‌ها معمولا دستشان به جایی بند نشده است.

به نظر می‌رسد، موضوعی که سبب شده طی سال‌های گذشته تحویل خودروهای تازه وارد به تاخیر بیفتد و قیمت آنها افزایش یابد، ناهماهنگی‌های اولیه بین حجم تقاضا و ظرفیت تولید و همچنین عدم پیش‌بینی درست از آینده قیمت‌ها است.

به عبارت بهتر، وقتی فلان شرکت خودرویی را عرضه می‌کند، معمولا از میزان استقبال مردم از پیش‌فروش خودرو برآورد دقیقی ندارد و وقتی موعد تحویل فرا می‌رسد، نمی‌تواند تعهداتش را انجام دهد و سبب نارضایتی مشتریان می‌شود. شاید بتوان یکی از ریشه‌های افزایش قیمت خودروهای تازه وارد را نیز در همین موضوع جست‌وجو کرد، زیرا وقتی عرضه به حد تقاضا نباشد، بازار سیاه به وجود می‌آید و قیمت‌ها بالا می‌روند و پایین آوردن آنها دیگر به این راحتی‌ها نیست.

البته موضوع دیگری که به افزایش قیمت خودروهای تازه وارد می‌انجامد، افزایش هزینه‌های تولید در فاصله پیش فروش تا تحویل آنها است، به نحوی که معمولا فاصله زمانی قابل توجهی بین زمان پیش‌فروش تا موعد تحویل وجود دارد و چون هزینه‌های تولید در این فاصله رشد می‌کند و پیش‌بینی‌های لازم نیز از سوی خودروساز در این مورد صورت نمی‌گیرد، قیمت نهایی خودرو در زمان «عرضه» متفاوت با موعد «تحویل» می‌شود.

تجربه از سمند تا تیبا

اما نگاهی بیندازیم به ماجرای خودروهای تازه واردی که تا قبل از قانون حمایت از مصرف‌کنندگان ،طی چند سال گذشته توسط خودروسازان داخلی به بازار عرضه شده‌اند.

برای نمونه اول به سراغ سمند برویم، خودرویی که گفته می‌شود قرار بود زیر ۱۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد، اما هزینه‌های طراحی و تولید آن افزایش یافت به طوری که مشتریان ایرانی هیچ وقت رنگ سمند زیر ۱۰ میلیون تومان را ندیدند و این خودرو هم اکنون نیز قیمتی بالای ۱۵ میلیون تومان دارد.

گفته می شود چون سمند تجربه اول صنعت خودرو ایران در «ملی سازی» بود، هزینه‌های طراحی و تولید آن افزایش یافت و نتوانست اهداف قیمتی اش را محقق کند. تحویل آن نیز طبیعتا به دلیل مشکلات در تولید اولیه با تاخیر انجام شد. از سمند که بگذریم، به ماجرای پر فراز و نشیب تندر-۹۰ می‌رسیم. اگرچه قرارداد تندر-۹۰ در اوایل دهه هشتاد به امضا رسید، اما اولین تندر تولید داخل خرداد ماه ۸۶ تحویل مشتریان شد، آن هم با قیمتی فراتر از آنچه که در قرارداد آمده بود و مشتریان انتظارش را می‌کشیدند.

قرار بود تندر-۹۰ با قیمتی بین شش تا هفت میلیون تومان عرضه شود تا جایگزینی مناسب باشد برای پیکان و بعدها پراید، اما تولید این خودرو آنقدر به تاخیر افتاد که تندر فقط در مقطعی کوتاه و تنها در ساده ترین مدل خود، قیمتی نزدیک به ۱۰ میلیون تومان را تجربه کرد.تندر هم اکنون قیمتی بالای ۱۵ میلیون تومان دارد و حتی با این قیمت نیز ظاهرا تولیدش ضررده است.

«قیمت» البته تنها مشکل تندر نبود و تحویل این خودرو نیز تاخیر زیادی داشت و مشتریان مجبور شدند ماه‌ها در انتظار دریافت تندر ثبت‌نامی‌شان بمانند.

اما ماجرای تندر کمرنگ و کم‌کم حل شد و صنعت خودرو تجربه‌ای دیگر در مورد خودروهای داخلی به خود دید و این بار تیبا بود که عرضه آن تاخیری سه ساله را تجربه کرد و قیمتش نیز افزایشی قابل توجه داشت.

تیبا سال ۸۷ رونمایی شد اما حدود سه سال بعد به بازار آمد و در حالی که قرار بود زیر ۱۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد، هم اکنون به مرز ۱۴ میلیون تومان در بازار نیز رسیده است.

تاخیر در تحویل و افزایش قیمت خودروهایی همچون فیات، گل و پروتون نیز که داستان دیگری دارد. با تمام این تفاسیر سازمان حمایت از سال گذشته با تهیه شیوه نامه‌ای اقدام به ساماندهی مشکلات مذکور کرد تا شاید دیگر تاخیری در تحویل یا افزایش قیمت خودروهای پیش فروش شده نداشته باشیم.