دنیای اقتصاد: نبض بازار خودرو ایران آرام می‌زند؛ به‌طوری‌که قراردادهای پساتحریمی هم هنوز هیجانی در بازار ایجاد نکرده است. این ادعا براساس آماری است که روز گذشته توسط یکی از دو خودروساز بزرگ کشور در مورد سهم بازار عرضه‌کنندگان خودرو به کشور اعلام شد. براساس این آمار که نشان‌دهنده سهم بازار خودروسازان و وارد‌کنندگان طی ۱۰ ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته است، عرضه‌کنندگان خودرو از ابتدای سال تاکنون در زمینه کسب سهم از بازار بر یک مدار حرکت کردند و تنها سهم وارد‌کنندگان و خصوصی‌ها با اندک تغییراتی همراه بوده است.

بر این اساس طی ۱۰ ماه سال‌جاری سهم بیش از ۴۷/ ۸۷ درصدی ایران‌خودرو و سایپا در بازار خودرو کشور به ثبت رسیده؛ این موضوع در حالی است که سهم تولیدکنندگان بخش خصوصی نزدیک به ۵/ ۲ درصد کاهش داشته است و واردکنندگان خودرو با افزایش سهم نزدیک به ۲درصدی درصدی توانستند سهم خود را به ۵ درصد برسانند؛ در شرایطی بررسی‌ها نشان از تبادل سهم اندک در بازار خودروی کشور دارد که کارشناسان مهم‌ترین شاخص‌های اثر‌گذار در این زمینه را دو شاخص تنوع محصول و قیمت عنوان می‌کنند. این موضوع در حالی است که دو تولیدکننده بزرگ داخلی یعنی ایران‌خودرو و سایپا در قراردادهای جدید خود، خودروهای بالای ۵۰ میلیون را در برنامه قرار داده‌اند. بر همین اساس کارشناسان معتقدند، هرچند تاکنون دو شرکت بزرگ خودروساز مدل‌های جدیدی خود را عرضه نکردند؛ اما در صورت عرضه خودروهای جدید به بازار، قطعا این خودروها بخشی از سهم بازار تولیدکنندگان خصوصی و وارداتی را از آن خود می‌کند؛ این موضوع به معنای افزایش سهم خودروسازان نیمه‌دولتی در بازار است. مهم‌ترین عاملی که موجب می‌شود این تغییر سهم صورت بگیرد مدل و قیمت‌های خودروهای منتخب از سوی خودروسازان نیمه‌دولتی است. در شرایطی ایران‌خودرو و سایپا در مشارکت‌های پساتحریمی خود به سراغ خودروهای بالای ۵۰ میلیون تومان رفتند که کارشناسان تاکید دارند، بخش اعظمی از مشتریان خودروهای داخلی را خودروهای زیر ۵۰میلیون تشکیل می‌دهند.

مروری بر بازار خودرو‌های سواری

بنابر آمار سهم بازار خودروهای داخلی طی ۱۰ ماه گذشته، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور توانستند بیش از ۴۷/ ۸۷ درصد بازار خودرو را از آن خود کنند و سایر عرضه‌کنندگان اعم از واردکنندگان و خودروسازان خصوصی، ۴۶/ ۱۲ درصد باقیمانده را پوشش داده‌اند. بنابر آمار ۱۰ ماهه سهم بازار خودروها طی سال‌جاری، ایران‌خودرو با دارا بودن ۶۳/ ۴۹ درصد سهم همچنان در صدر قرار دارد و بعد از آن سایپا با سهم ۸۴/ ۳۸ درصدی توانسته در مقام دوم جای بگیرد. این موضوع در حالی است که سهم ایران‌خودرو در مقایسه با سال گذشته نشان از افت بیش از ۵/ ۱ درصدی دارد، اما سایپا توانسته سهم خود را در بازار نزدیک به ۳ درصد افزایش دهد. در این بین اما تولیدکنندگان خصوصی که سال گذشته توانسته بودند سهم ۱۰ درصدی بازار را از آن خود کنند، هم‌اکنون سهم ۴۷/ ۷ درصدی دارند. همچنین بازار وارداتی‌ها که سال گذشته با افت شدید مواجه بوده، با ورود برندهای جدید طی سال‌جاری در حال بهبود سهم خود است؛ به‌طوری‌که بنابر آمار ۱۰ ماهه سال‌جاری سهم واردکنندگان با نزدیک به ۲ درصد رشد به ۹۹/ ۴ درصد افزایش یافته است.

در این بین بررسی سهم بازار از نظر ارزش خودروهای سواری از ابتدای سال ۹۵ تا پایان دی‌ماه نیز نشان از سلطه بلامنازع خودروسازان نیمه‌دولتی دارد؛ به‌طوری‌که ایران‌خودرو با دارا بودن ۳۹ درصد از سهم بازار در صدر جدول قرار دارد. پس از آن سایپا با دارا بودن ۲۷ درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته است. در این میان، واردکنندگان خودرو با سهم ۲۲ درصدی در رتبه سوم و در انتها تولیدکنندگان بخش خصوصی با ۱۲ درصد قرار دارند. هرچند آمار سهم بازار در کشور نشان از آن دارد که تولیدکنندگان داخلی یعنی ایران‌خودرو و سایپا همچنان در صدر قرار دارند و خودروسازان خصوصی و واردکنندگان هنوز امکان رقابت نزدیک با دولتی‌ها را ندارند، اما آمارهای ارائه شده در این زمینه نشان از افزایش رقابت میان بازیگران مختلف فعال به‌خصوص افزایش سهم وارداتی‌ها در بازار دارد. همانطور که گفته شد ایران‌خودرو و سایپا در مجموع بیش از ۸۷ سهم بازار را در طی ۱۰ماهه سال‌جاری به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع در حالی است که دو شرکت بزرگ خودروساز طی این مدت توانستند با رشد ۵/ ۴۳ درصدی تولیدات، افت تولید خود در سال گذشته را جبران کنند. در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای داخلی نشان از افت‌و‌خیز دارد؛ به‌طوری‌که سهم بازار ایران‌خودرو در فروردین‌ماه ۵۳ درصد بود، اما در پایان اردیبهشت‌ماه به ۴/ ۵۰ درصد رسید. روند نزولی سهم این شرکت تا پایان آذرماه همچنان ادامه دارد به‌نحوی‌که سهم این شرکت در خرداد ماه ۸/ ۴۹ درصد، تیرماه ۸/ ۴۹ درصد، مردادماه ۴/ ۴۷ درصد و شهریورماه به ۴۹ درصد رسید.

سهم این شرکت در مهرماه به ۸/ ۴۸ درصد کاهش یافت که بعد از آن در آبان‌ماه تغییر خاصی را به خود ندید اما در آذرماه با ۳/ ۰ درصد کاهش به ۶/ ۴۸ درصد رسید و در دی‌ماه نیز همین عدد ثابت باقی ماند. در این بین، اما بررسی سهم بازار ماهانه سایپا نشان از رشد سهم بازار این شرکت دارد. به‌طوری‌که این روند، موید رشد ۳ درصدی سهم این خودروساز است؛ بنابر آمار سهم نارنجی‌های جاده مخصوص در فروردین‌ماه ۳۵‌درصد بود که در اردیبهشت‌ماه به ۲/ ۳۷ درصد رسید. روند صعودی سهم این شرکت همچنان تا پایان دی‌ماه ادامه‌دار بوده است؛ به‌طوری‌که سهم بازار سایپایی‌ها در خردادماه به ۶/ ۳۷ درصد، تیرماه ۶/ ۳۷ درصد، مردادماه مرداد۹/ ۳۷ درصد، شهریورماه به ۳۸ درصد، در مهرماه به ۴/ ۳۸ درصد، در آبان‌ماه به ۷/ ۳۸ درصد و در آذرماه به ۹/ ۳۸ درصد رسید، اما سهم این شرکت در دی‌ماه به بالاترین حد خود یعنی ۱/ ۳۹ درصد افزایش یافت. سهم بازار ایران و خودرو نشان از آن دارد که بازار خودرو ایران در دست دو خودروساز بزرگ کشور است که مهم‌ترین دلیل نیز انحصاری که بر بازار حاکم است.

با تمام این اوصاف، یکی از نکات مهم در آمار ۱۰ماهه، کاهش سهم آبی‌های جاده مخصوص و افزایش سهم نارنجی‌های جاده مخصوص است که این موضوع نشان از تبادل سهم میان این دو شرکت دارد و کارشناسان مهم‌ترین عامل در این تبادل سهم را تنوع محصولات شرکت‌های خودروساز عنوان می‌کنند؛ به‌طوری‌که سایپا با افزایش تنوع محصولات خود توانسته بخشی از سهم ایران‌خودرو را از آن خود کند. در این بین به‌نظر می‌رسد افزایش تقاضا برای محصولاتی چون ساندرو و برلیانس نقش مهمی در این تغییر سهم ایفا کرده است. هرچه هست، آمار ۱۰ماه سال‌جاری نشان از آن دارد که شرکت‌های بخش خصوصی در مجموع ۴۷/ ۷ درصد از بازار خودرو را به خود اختصاص داده‌اند. این در شرایطی است که سهم بازار این شرکت‌ها در مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد بوده است. سهم بازار شرکت‌ها که اکثرا به تولید خودروهای چینی مشغول هستند در حالی کاهشی است که آمار تولید خودروسازان بخش خصوصی از ابتدای سال‌جاری تا پایان دی‌ماه نشان از افزایش بیش از ۲۰ درصدی دارد؛ به‌طوری‌که خودروسازان بخشی خصوصی توانسته‌اند یک سیزدهم سهم کل تولید خودرو در کشور را طی این مدت به خود اختصاص دهند. بنابر آمار روند ماهانه سهم بازار طی ۱۰ماه سال‌جاری، در فروردین‌ماه سهم بازار خصوصی‌ها ۸ درصد بوده که در اردیبهشت‌ماه به ۹/ ۷ درصد کاهش یافته است. با وجود این در خردادماه سهم این شرکت‌ها به ۵/ ۷ درصد، در تیرماه به ۳/ ۷ درصد و مردادماه به ۲/ ۷ درصد کاهش یافته است.

سهم این خودروسازان در شهریورماه و مهرماه با اندکی رشد به ۳/ ۷ درصد رسید و در آبان‌ماه نیز ۴/ ۷ درصد افزایش یافت؛ اما سهم آنها در آذرماه افت کرد و به ۳/ ۷ درصد رسید؛ با وجود این سهم خصوصی‌ها در دی‌ماه به ۵/ ۷ درصد افزایش یافت. کاهش سهم تولیدکنندگان خصوصی در حالی است که به واسطه اجرای برجام و لغو تحریم‌ها در اواخر سال گذشته، این شرکت‌ها در حال تغییر و تحول در تولیدات خود هستند. واردات خودرو در ۱۰ ماه سال‌جاری با رشد ۵۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است. این موضوع در حالی است که چندی پیش تغییر و تحولاتی در دستورالعمل واردات خودرو به کشور صورت گرفت؛ موضوعی که به گفته واردکنندگان اثر جدی بر سهم واردات خودرو به کشور دارد. با وجود این، همسو با رشد واردات خودرو به کشور طی این مدت، بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای وارداتی نیز نشان از رشد دارد. وارداتی‌ها در کل با کسب سهم ۹۹/ ۴ درصدی توانسته‌اند نسبت به سال گذشته رشد نزدیک به دو درصدی در سهم بازار خود را به دست بیاورند. روند ماهانه سهم بازار این خودروها نیز نشان از صعود آنها در جدول دارد؛ به‌طوری‌که سهم ۳ درصدی آنها در فروردین‌ماه به ۴/ ۴ درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است. سهم این بخش در خردادماه سال‌جاری به ۱/ ۵ درصد افزایش یافته است که این رقم در تیرماه به ۲/ ۵ درصد رسید. این سهم تا اواخر دی‌ماه هر چند نوسان داشته اما همچنان روند خوبی را دارا بوده است؛ به‌طوری‌که این رقم در مردادماه به ۵/ ۵ درصد و در شهریورماه به ۷/ ۵ درصد رسید. با وجود این روند رشد این بخش تا آذرماه به‌صورت اندک کاهش یافت؛ به‌طوری‌که سهم بازار این خودروسازان در مهرماه به ۵/ ۵ درصد رسید و در آبان‌ماه نیز به ۲/ ۵ رسید که همین رقم در آذرماه نیز تکرار شد اما در ‌دی‌ماه با کاهش یک دهم درصدی به ۱/ ۵ درصد رسید.

سهم عرضه‌کنندگان خودرو از بازار