دنیای اقتصاد:‌ درحالی‌که سایت‌های شهرستانی حدود ۳۵ درصد از کل تولید محصولات سواری خودروسازان بزرگ کشور را تشکیل داده‌اند، شرکت‌های خودروساز، آنها را برای فروش اولویت‌بندی کرده‌اند. بر این اساس، سایت‌های شهرستانی به دو دسته «کم‌تیراژ» و «پرتیراژ» تقسیم شده و قرار است کم‌تیراژها به شرکت‌های داخلی واگذار شده و پرتیراژها نیز در اختیار خودروسازان خارجی قرار گیرند. بنابر آخرین آمار ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت طی ۹ ماه امسال در مجموع حدود ۲۸۱ هزار دستگاه انواع خودروهای سواری در سایت‌های شهرستانی خودروسازی کشور به تولید رسیده که ۳۵ درصد از کل تولید آنها را شامل می‌شود. با توجه به این آمار، مشخص می‌شود سایت‌های شهرستانی به لحاظ تیراژ نقشی مهم در صنعت خودرو ایران ایفا کرده و توانسته‌اند شرکت‌های مادر را در افزایش تولید کمک کنند.

این در حالی است که «استراتژیک بودن تیراژ»، مشمول همه سایت‌ها نبوده و برخی از آنها نقش قابل توجهی در آمار تولید خودروسازان ندارند. طبق آمار موجود، تنها دو سایت شهرستانی شامل ایران‌خودرو و خراسان و سایپای کاشان دارای تیراژی قابل توجه و استراتژیک هستند و به تنهایی حدود ۱۹۴ هزار دستگاه تیراژ طی ۹ ماه امسال داشته‌اند و این رقم یعنی نزدیک به ۷۰ درصد از کل تولید شهرستانی‌ها. به‌عبارت بهتر، در بین کل سایت‌های شهرستانی صنعت خودرو کشور، تنها سایت‌های مشهد و کاشان از اهمیت بالایی برخوردارند و باقی آنها چندان از لحاظ تیراژ، استراتژیک نیستند. در این شرایط، خودروسازان داخلی به‌خصوص ایران‌خودرو، با اولویت‌بندی سایت‌های شهرستانی خود، در پی واگذاری آنها به شرکت‌های داخلی و خارجی هستند.

آن طور که هاشم یکه‌زارع، مدیرعامل ایران‌خودرو به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید، این شرکت برنامه و چشم اندازی دقیق را برای سایت‌های شهرستانی خود در نظر گرفته و حتی آنها را برای فروش، اولویت‌بندی کرده است. هرچند یکه‌زارع از بیان اولویت‌بندی موردنظر خودداری می‌کند، با این حال به‌نظر می‌رسد اولویت فروش سایت‌ها بر اساس تیراژ آنها بوده و آمار تولیدشان تعیین می‌کند که کدام یک زودتر به فروش بروند. با این حساب، به‌نظر می‌رسد در بین سایت‌های شهرستانی ایران‌خودرو، سایت فارس با دارا بودن کمترین تیراژ، اولویت اول در فروش به‌شمار می‌رود. این سایت در ۹ ماه امسال تنها ۱۶ هزار و ۱۴۰ دستگاه تیراژ داشته و فقط پژو پارس معمولی به تولید می‌رساند. پس از فارس، احتمالا سایت مازندران اولویت دوم برای فروش به حساب می‌آید، سایتی که تا پایان آذرماه امسال فقط حدود ۲۳ هزار دستگاه تیراژ داشته است. همچنین سایت تبریز نیز با توجه به اینکه از مازندران و فارس پر تیراژتر است، اولویت سوم فروش در بین شهرستانی‌های ایران‌خودرو محسوب می‌شود. ایران‌خودرو البته سایتی تولیدی در سمنان نیز داشت که پیش‌تر آن را به بخش خصوصی واگذار کرد. به گفته مدیرعامل ایران‌خودرو، این شرکت در صورتی که مشتریان مناسبی برای سه سایت موردنظر پیدا شود، آنها را خواهد فروخت. یکه‌زارع تاکید می‌کند در صورت فروش سایت‌های موردنظر، با یک پنجم هزینه‌ای که صرف ساخت آنها شده است، ظرفیت جدید در خطوط تولید مرکزی ایجاد خواهد شد. وی می‌افزاید:‌ با ایجاد این ظرفیت‌ها، محصولات تولیدی در سایت‌های فروخته شده، به مرکز منتقل می‌شود. این در شرایطی است که وی در مورد سایت خراسان تاکید می‌کند این سایت مجهز، به یکی از شرکای خارجی فعلی یا آینده ایران‌خودرو واگذار خواهد شد.

یکه‌زارع می‌گوید:‌وقتی سایتی مثلا روزی ۸۰ دستگاه تیراژ داشته باشد، بهتر است آن را واگذار کنیم، اما ایران‌خودرو خراسان به‌دلیل دارا بودن امکانات کامل از جمله خط رنگ، فقط به خارجی‌ها فروخته خواهد شد. به گفته مدیرعامل ایران‌خودرو، پولی که از بابت فروش سایت‌های شهرستانی به دست می‌آید، صرف امور جاری نخواهد شد؛ بلکه در مسیر توسعه شرکت هزینه می‌شود. گفته‌های مدیرعامل ایران‌خودرو در شرایطی است که بسیاری از کارشناسان نیز معتقدند سایتی مثل ایران‌خودرو خراسان بهتر است به شرکای خارجی واگذار شود تا اولا همچنان خیرش به شرکت مادر (ایران‌خودرو) برسد و ثانیا خود این سایت نیز به‌واسطه مدیریت خارجی‌ها، مسیر توسعه را طی کند. هرچند مشخص نیست ایران‌خودرو این سایت را به کدام شرکت خارجی واگذار خواهد کرد، با این حال به‌نظر می‌رسد در بین شرکای فعلی، پژو در اولویت قرار دارد. این شرکت فرانسوی قصد دارد تا سال ۲۰۲۲ تیراژ محصولات جدید خود را در ایران به ۲۰۰ هزار دستگاه برساند؛ بنابراین سایت خراسان ایران‌خودرو گزینه مناسبی برای میزبانی از این محصولات است.

البته این امکان هم وجود دارد که ایران‌خودرو سایت خراسان را برای یکی از شرکای آینده‌اش نگه داشته باشد و در این صورت، به‌نظر می‌رسد فیات ایتالیا گزینه محتمل است. واگذاری سایت‌های شهرستانی خودروسازان به خارجی‌ها اما از سایپای کاشان کلید خورد، چه آنکه در حال حاضر ۵۰ درصد از سایت سایپای کاشان نیز طبق قرارداد سایپا و سیتروئن، در اختیار این خودروساز فرانسوی قرار گرفته و بناست محصولات جدید این شرکت در سایت موردنظر به تولید برسند. همچنین سایت بن‌رو نیز که در ساوه واقع شده و فعلا محصولات سایپا در آن تولید می‌شود نیز قرار است به رنو فرانسه واگذار شود. این خودروساز قصد دارد طبق تفاهم‌نامه خود با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، دو یا سه محصول جدید خود را در بن‌رو تولید کند. به گفته برخی کارشناسان، واگذاری سایت‌های شهرستانی خودروسازان به خارجی‌ها، می‌تواند به توسعه و پیشرفت آنها کمک کند، منتها به شرطی که این واگذاری‌ها در شرایطی به اصطلاح برد-برد انجام شود. شرایط برد-برد زمانی ایجاد خواهد شد که سایت‌های موردنظر با قیمتی مناسب عرضه شده و همچنین به مشتریان قوی و معتبری فروخته شوند. البته ترجیح این است که خریداران خارجی جزو شرکای خودروسازان داخلی باشند تا داخلی‌ها از مزیت‌های مدیریت آنها و همچنین انتقال تکنولوژی‌های جدید به سایت‌های خود بهره‌مند شوند.