گروه خودرو: «کاهش قیمت خودروهای داخلی» و «ورود خودروهای ارزان و با کیفیت خارجی به کشور» دو رویای بزرگ مشتریان ایرانی در پسابرجام به‌شمار می‌روند، رویاهایی که به‌نظر نمی‌رسد قابل تحقق باشند. اگر اظهارات مدیرعامل بزرگ‌ترین خودروساز ایران را (در نشست خبری هفته گذشته وی) ملاک بگیریم، نه قرار است قیمت خودرو کاهش یابد و نه خبری از خودروهایی با کیفیت و ارزان خارجی خواهد بود، در واقع، اثر برجام بر بازار خودرو، مطابق میل و رویای مشتریان نیست.

آن طور که‌هاشم یکه‌زارع در اظهارات اخیر خود عنوان کرده، اثر برجام بر بازار خودرو، تنها پنج درصد است و این پنج درصد نیز از ضرر و زیان خودروسازان کم خواهد شد. به گفته وی، چون خودروسازان موفق به افزایش قیمت محصولات خود طی یکی دو سال گذشته نشده و از این ناحیه زیان دیده اند، بنابراین اثر پنج درصدی برجام بر قیمت خودرو، تنها ضررها را کاهش می‌دهد و قرار نیست قیمت خودرو کاهش یابد. مدیرعامل ایران خودرو اما در بخش دیگری از اظهارات خود، تاکید می‌کند خودروهای خارجی جدید، جایی در بازه قیمتی زیر ۴۰ میلیون تومان بازار خودرو کشور نخواهند داشت. به گفته یکه‌زارع، بازار خودروهای زیر ۴۰ میلیون تومان کشور را خودروسازان داخلی مدیریت خواهند کرد و این یعنی، مشتریان همچنان باید با محصولاتی مانند پژو ۴۰۵ و پراید، روزگار بگذرانند. با توجه به اظهارات مدیرعامل بزرگ‌ترین خودروساز ایران و ازآنجاکه دیگر خودروساز بزرگ کشور نیز ظاهرا قصدی برای کاهش قیمت و تولید محصولات ارزان خارجی ندارند، به‌نظر می‌رسد دو رویای بزرگ مشتریان ایرانی به واقعیت نخواهد پیوست. این یعنی، بازار خودروهای زیر ۴۰ میلیون تومان همچنان در کنترل خودروسازان داخلی و خودروهای قدیمی خواهد ماند، آن هم بدون آنکه از قیمت شان کاسته شود.


رویاهایی که بازار را راکد کرد

اما رویای خودرو ارزان و کاهش قیمت خودرو از کجا آمد؟

اگر برگ‌های تقویم را ورق بزنیم، متوجه می‌شویم مشتریان از حدود دو سال پیش به کاهش قیمت خودرو و عرضه محصولات ارزان و با کیفیت خارجی، دل بسته‌اند و ریشه این دلبستگی را نیز باید در مذاکرات هسته‌ای جست‌وجو کرد. از همان آغازین روزهای مذاکرات هسته‌ای و به خصوص پس از توافق ژنو (میان ایران و کشورهای گروه 1+5)، بارقه‌ای از امید در دل مشتریان بازار خودرو ایران روشن شد و آنها را از یک سو به کاهش قیمت خودروهای داخلی و از سوی دیگر به ورود محصولات ارزان خارجی، امیدوار کرد. هرچه مذاکرات هسته‌ای پیش رفت و ایران و 1+5 به توافق نزدیک شدند، مشتریان داخلی نیز به آینده بازار خودرو کشور بیشتر و بیشتر امیدوار و در رویای خود، خودروهای ارزان و باکیفیت داخلی و خارجی را به تصویر کشیدند. این امیدواری نزد مشتریان به حدی بود که بسیاری از آنها پس از توافق ژنو، بازار خودرو را تحریم و به هوای آنکه خودروهای داخلی ارزان و محصولات خوب خارجی با قیمتی مناسب روانه ایران می‌شوند، دست از خرید کشیدند. در نتیجه این رفتار خوشبینانه مشتریان، بازار خودرو به رکودی شدید و شاید بی‌سابقه فرو رفت، رکودی که تا به امروز ادامه دارد و برجام هم از پس آن بر نیامده است. هر چند انتظار می‌رفت پس از آغاز اجرای برجام، بازار خودرو کمی از رکود خارج شود (چه آنکه نه خودروسازان خبری از کاهش قیمت دادند و نه صحبت از ورود محصولات ارزان به کشور است)، با این حال بازار هنوز هم سر در لاک رکود داشته و قصد بیدار شدن از خواب عمیق خود را ندارد. پیغامی که تداوم رکود بازار خودرو مخابره می‌کند، برجا ماندن رویای پسابرجامی مشتریان است، به‌آن معنی که آنها همچنان و با وجود دریافت نکردن سیگنال‌های مثبت، به کاهش قیمت خودرو و عرضه محصولات ارزان و با کیفیت خارجی امیدوارند. این در شرایطی است که خودروسازان می‌گویند، نه خودروهای داخلی کاهش قیمت را تجربه خواهند کرد و نه محصولات خوب خارجی در بازه قیمتی مورد انتظار مشتریان عرضه خواهند شد.

حالا اینکه چرا رویاهای مشتریان در بازار خودرو، سراب بوده و به واقعیت نخواهد پیوست، پرسشی است که کارشناسان معتقدند باید پاسخ آن را در «سیستم مدیریتی صنعت خودرو کشور» پیدا کرد. در این مورد، فربد زاوه کارشناس خودرو کشور می‌گوید: تا سیستم مدیریتی در خودروسازی کشور تغییر نکند، نمی‌توان انتظار کاهش قیمت خودرو و عرضه محصولات خوب و ارزان خارجی را داشت. وی با بیان اینکه تحریم‌ها سبب افزایش هزینه تولید خودروسازان کشور شده بود، می‌افزاید:درست است که با اجرایی شدن برجام، هزینه تحریم حذف می‌شود، اما این موضوع نمی‌تواند قیمت را پایین بیاورد؛ زیرا ریشه گرانی خودروهای داخلی جای دیگری است. این کارشناس تاکید می‌کند:نگاهی به صورت‌های مالی خودروسازان نشان می‌دهد آنها دارای هزینه مالی بالایی هستند و تا زمانی که این هزینه‌ها کاهش نیابد، نمی‌توان امیدی به کاهش قیمت خودروهای داخلی داشت. زاوه با تاکید بر اینکه برجام، بندها را از پای صنایع کشور باز کرده اما مسوول تحرک آنها نیست، می‌گوید: آنچه سبب کاهش قیمت خودروهای داخلی می‌شود، کاستن از هزینه‌های تولید است نه برجام؛ بنابراین اگر قرار است قیمت خودرو کاهش یابد، باید تا حد امکان از هزینه‌های اضافی کاسته شود. این کارشناس اما در واکنش به اینکه خودروسازان برنامه‌ای برای عرضه محصولات خارجی ارزان در کشور ندارند، می‌گوید:این موضوع نیز به سیستم مدیریتی مربوط می‌شود، چه آنکه اگر مدیریت کلان صنعت خودرو تصمیم به چنین کاری بگیرد، این اتفاق (عرضه خودروهای ارزان خارجی) رخ خواهد داد. زاوه تاکید می‌کند:طبعا تا وقتی قرار است سهم بازار خودروهای داخلی حفظ شود، نباید انتظار داشته باشیم خودروسازان کشور محصولات ارزان خارجی را به تولید برسانند. به گفته وی، خودروهای ارزان و باکیفیتی در صنعت خودرو جهان وجود دارند که برای بازار ایران مناسب هستند و امکان عرضه آنها وجود دارد.