«دنیای‌اقتصاد» اثر واردات خودروهای تجاری در نیمسال اول را بررسی می‌کند
«تنظیم موتور» بازار خودروهای سنگین
تولید تجاری‌سازان بزرگ نصف شد
به نظر می‌رسد، مانند بخش سواری، یکی از دلایل افت تولید خودروهای تجاری در نیمه نخست امسال نیز کمبود ارز بوده است. تا اواسط تیرماه، خبری از تخصیص ارز جدید (ارز مخصوص امسال) به تولید (و البته واردات) خودرو نبود و این موضوع سبب شد تولید در کل خودروسازی کشور دچار افت شود. در بخش خودروهای تجاری، به‌دلیل وابستگی بیشتر به قطعات وارداتی، کمبود ارز گویا ضربه سنگین‌تری به تولید زده است. این سنگین بودن از آن جهت است که تولید خودروهای تجاری در نیمسال جاری، بالغ بر ۵۰درصد افت کرده، حال آنکه تیراژ سواری‌ها در نیمسال، افت کمتر از ۱۰درصد داشت. البته در افت تولید خودروهای تجاری عوامل دیگری مانند کمبود تقاضا نیز احتمالا نقش داشته است، با این حال بعید به نظر می‌رسد تجاری‌سازان با چالش کمبود نقدینگی (به شکلی که سواری‌سازان وابسته به دولت به دلیل قیمت‌گذاری دستوری با آن مواجه هستند) درگیر باشند. قیمت‌گذاری خودروهای تجاری، درگیر سیاست‌های دستوری نیست و تجاری‌سازان در تعیین قیمت محصولاتشان آزادی عمل بیشتری دارند. به همین دلیل، تجاری‌سازان قاعدتا نباید از محل قیمت‌گذاری و نسبت هزینه تولید به قیمت فروش، دچار کمبود نقدینگی باشند.
اما جدا از مسائل ارزی، به نظر می‌رسد برخی سیاست‌های جدید نیز در کاهش تولید تجاری‌سازان بی‌تاثیر نبوده و نیست. یکی از این سیاست‌ها، واردات خودروهای تجاری دست دوم با تعرفه بسیار پایین است. طبق آنچه تجاری‌سازان می‌گویند، سیاستگذار به واسطه تصمیم تعرفه‌ای خود برای واردات خودروهای دست دو تجاری، کار را برای تجاری‌سازان سخت کرده است. به گفته آنها، خودروهای تجاری دست دوم با تعرفه ۵درصدی وارد می‌شوند و این در حالی است که تعرفه واردات قطعات سی‌کی‌دی خودروهای تجاری تولید داخل نیز ۵درصد است. تجاری‌سازان می‌گویند، با توجه به این ارقام تعرفه‌ای، عملا تولید در مقابل واردات مدل‌های دست دوم توجیه خود را از دست داده است. به عبارت بهتر، با توجه به تعرفه ۵درصدی واردات خودروهای کارکرده تجاری از یکسو و در نظر گرفتن همین تعرفه برای واردات قطعات سی‌کی‌دی از سوی دیگر، تولید در مقابل واردات کم آورده است.
به هر حال، اوضاع تولید خودروهای تجاری در نیمسال اول ۱۴۰۳، مناسب نبوده و افت ۵۰درصدی نشان می‌دهد تجاری‌سازان با چالش‌های مهمی در مسیر تولید مواجه هستند. این در حالی است که تولید خودروها تجاری طی یکی، دو سال گذشته رونق گرفته بود و نه تنها کاهش نداشت، روند صعودی قابل توجهی را نیز تجربه کرد. در حال حاضر، کشور با انبوهی از خودروهای فرسوده مواجه است که علاوه بر مصرف سوخت و آلایندگی بسیار زیاد، ایمنی آنها نیز زیر سوال است و این مساله در بروز سوانح و تصادفات جاده‌ای نقش داشته و خواهد داشت. بهبود تولید تجاری‌سازان می‌تواند روند اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده تجاری را تسریع کند، هرچند البته در این مسیر نیاز به ارائه مشوق‌ها و تسهیلات لازم و کافی برای ایجاد انگیزه بابت اسقاط، است.
سهم ۶۷ درصدی خودروساز بزرگ از تجاری‌ها
طبق آنچه در صورت‌های مالی سه تجاری‌ساز اصلی کشور آمده، مجموع تولید آنها در ۶ماه ابتدایی امسال به ۶هزار و ۶۴۳دستگاه رسیده است. با توجه به تولید حدودا ۱۳هزار و ۶۰۰دستگاهی تجاری‌سازان بزرگ در نیمه ابتدایی پارسال، تولید سه شرکت اصلی در بازه زمانی مشابه امسال حدود ۵۲درصد افت را نشان می‌دهد. در این بین، بیشترین تولید نصیب واحد تجاری‌ساز گروه صنعتی ایران‌خودرو یعنی ایران خودرودیزل شده است. کل تولید این خودروساز در ۶ماه ابتدایی امسال ۴هزار و ۴۶۹دستگاه بوده است. این در حالی است که ایران‌خودرودیزل در ۶ماه نخست سال گذشته ۸هزار و ۱۵۱دستگاه محصول را به تولید رسانده بود. بنابراین این خودروساز افت حدودا ۴۵درصدی تولید را در ۶ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است. همچنین تولید ماهانه ایران خودرودیزل (در شهریور) ۲۱۹دستگاه بوده است.
محصولات تولیدی ایران خودرودیزل در ۶ماه ابتدایی امسال شامل خودروهای سنگین باری، اتوبوس و ون و پیکاپ می‌شود. در این بین، بیشترین تیراژ نصیب خودروهای سنگین باری (کامیون) شده که آمار ۳هزار و ۱۳۱دستگاهی را به ثبت رسانده است. در مقایسه با بازه زمانی مشابه پارسال، تولید این محصول ۳۰درصد افت را نشان می‌دهد.
دیگر محصول تولیدی این شرکت در ۶ماه ابتدایی امسال ون و پیکاپ بوده است. ایران خودرودیزل در بازه زمانی تحت بررسی ۹۱۲دستگاه از این مدل خودروها را به تولید رسانده است. با توجه به تیراژ ۲هزار و ۷۶۴دستگاهی ون و پیکاپ در ۶ماه ابتدایی پارسال، تیراژ این محصولات افت بالغ بر ۶۷درصدی را نشان می‌دهد. این خودروساز اما در تولید اتوبوس نیز آمار بسیار ضعیفی به ثبت رسانده است. کل تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل طی ۶ماه ابتدایی امسال ۲۶دستگاه بوده، درحالی‌که این شرکت ۲۱۷دستگاه اتوبوس در نیمه نخست سال گذشته به تولید رسانده بود. بنابراین تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل کمتر از یک‌هشتم نیمه نخست پارسال است.
ایران خودرودیزل در ۶ماه ابتدایی امسال تعداد اندکی کامیون سبک نیز تولید کرده که از مدت مشابه پارسال کمتر بوده است. این شرکت تنها ۴۰۰دستگاه کامیون سبک در نیمسال۱۴۰۳ به تولید رسانده که در مقایسه با ۷۰۸دستگاه مدت مشابه پارسال، حدودا ۴۴درصد افت را نشان می‌دهد. در نهایت اینکه ایران خودرودیزل حتی یک دستگاه مینی‌بوس را نیز در نیمه نخست امسال به تولید نرسانده است. در مدت مشابه پارسال نیز تولید مینی‌بوس در ایران خودرودیزل صفر بود.
بهمن در رده دوم تولید
سراغ واحد تجاری‌ساز گروه بهمن یعنی بهمن دیزل برویم، شرکتی که در 6ماه ابتدایی سال جاری مانند دو تجاری‌ساز وابسته به ایران خودرو و سایپا، دچار افت تیراژ شده است. این شرکت متعلق به بخش خصوصی، پس از ایران خودرودیزل دومین تجاری‌ساز کشور به شمار می‌رود و در 6ماه نخست امسال هزار و 927دستگاه تولید داشته است.
بهمن دیزل نیز با چالش تامین ارز مواجه است و به نظر می‌رسد به همین دلیل آمار تولید ضعیفی را در 6ماه ابتدایی امسال به ثبت رسانده و نسبت به مدت مشابه پارسال با افت تیراژ روبه‌رو شده است. بهمنی‌ها در 6ماه مشابه پارسال 4هزار و 423دستگاه تولید داشته‌اند، بنابراین تیراژ آنها در بازه زمانی مشابه امسال حدود 57درصد افت را نشان می‌دهد. بهمن‌دیزل همچنین در شهریور امسال 630دستگاه تولید داشته است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی کامیونت، مینی‌بوس، کامیون و «کاربری‌ها» را به تولید رسانده که در این بین، سهم اعظم نصیب کامیونت ۶تن شده است. کل تولید این محصول در 6ماه نخست امسال 642دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال از افت 955دستگاهی حکایت دارد. بهمن دیزل کامیونت ۵ و ۸تن را نیز در لیست محصولات خود دارد که اولی در نیمه نخست امسال تولیدی نداشته و دومی نیز تیراژ 180دستگاهی را ثبت کرده است.
در گروه کامیون نیز تولید بهمن دیزل از هزار و 148دستگاه 6ماه ابتدایی پارسال به 577دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. بنابراین تولید این محصول افت 429دستگاهی داشته است. محصولات کاربری بهمن دیزل نیز در نیمه نخست پارسال تیراژ هزار و 139دستگاهی را ثبت کرده‌اند، حال آنکه در 6ماه نخست امسال تنها 262دستگاه تولید داشته‌اند. در بین محصولات بهمن‌دیزل، مینی‌بوس نیز با افت تولید مواجه شده است. کل تولید این محصول در 6ماه ابتدایی امسال 169دستگاه بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه پارسال افت 116دستگاهی را نشان می‌دهد. این شرکت همچنین کامیونت 3.8تن نیز در نیمه نخست امسال به تولید رسانده که تعداد آن 97دستگاه در مقابل صفر دستگاه نیمسال مشابه پارسال است.
فقر تولید در سایپادیزل
دیگر تجاری‌ساز بزرگ کشور یعنی سایپادیزل که به گروه خودروسازی سایپا تعلق دارد نیز در 6ماه ابتدایی امسال با افت تولید مواجه بوده است. طبق اطلاعاتی که سایپادیزل به سامانه کدال بورس ارائه داده، این شرکت در نیمه نخست سال جاری تنها 247دستگاه محصول را به تولید رسانده تا کم‌تیراژترین در بین سه تجاری‌سازاصلی کشور باشد. با توجه به آمار تولید هزار و 15دستگاهی سایپادیزل در 6ماه ابتدایی پارسال، تولید این شرکت 76دستگاه کاهش پیدا کرده است.
تنها محصولات تولیدی سایپادیزل در 6ماه ابتدایی امسال کامیون سنگین و کامیونت بوده که سهم اولی 100دستگاه و سهم دومی 147دستگاه بوده است. طبق آمار ارائه‌شده به بورس، تولید کامیونت سایپادیزل در 6ماه ابتدایی پارسال 611دستگاه بوده، بنابراین با در نظر گرفتن آمار 147دستگاهی بازه زمانی مشابه امسال، تیراژ این محصول 464دستگاه افت را نشان می‌دهد. همچنین تولید کامیون سنگین سایپادیزل نیز در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 304دستگاه کاهش یافته است. سایپادیزل در شهریور امسال 100دستگاه تولید داشته است.
