توافق هسته‎ای به معنای گرم شدن رابطه ایران -آمریکا نیست

دیپلماسی ایرانی: ایالات‌متحده و شرکای مذاکره‌کننده‎اش همچنان باید در گفت‌و‌گوها با ایران بر اختلاف نظرهای بنیادین غلبه کنند؛ اما سوزان ملونی، کارشناس امور ایران بر این باور است که احتمال دستیابی به توافق جامع هسته‌ای تا ۲۰ ژوئیه (۲۹ تیر) وجود دارد. به گفته او موضوعات کلیدی به زمان موردنیاز برای ورود ایران به باشگاه هسته‎ای مربوط می‎شود. پرسش کلیدی این است که در صورت انحراف برنامه‏های هسته‌ای ایران یا نقض توافقنامه، تهران چقدر زمان می‎خواهد تا به باشگاه کشورهای هسته‎ای ملحق شود. ملونی ادعایی را نیز مطرح می‌کند و آن این است که شاید برخی گروه‎ها در ایران از آنچه در عراق می‎گذرد به عنوان اهرمی در مذاکرات هسته‌ای استفاده کنند. آنچه در زیر می‎خوانید متن گفت‌و‌گوی شورای روابط خارجی آمریکا با ملونی در مورد امکان دستیابی به توافق هسته‎ای با ایران است.

مذاکراتی که ماه‌‎ها است بین ایران و گروه ۱+۵ بر سر برنامه‎های هسته‌ای تهران جریان دارد اکنون به‌نوعی جمع‎بندی نزدیک می‎شود. این مذاکرات ۲ ژوئیه (۱۱ تیر) از سرگرفته خواهد شد و احتمالا تا پایان تیرماه نیز ادامه خواهد داشت. گمان می‎کنید دو طرف می‌توانند پیش از پایان فرجه ۶ ماهه مذاکرات به توافق برسند؟

ما به واقع در نقطه شکننده‏ای قرار داریم و برآورد شخصی من این است که می‎توانیم تا ۲۰ ژوئیه به یک توافق جامع دست یابیم. باید دید باوجود اختلاف نظرها، مذاکرات چگونه پیش می‎رود. نگرانی‌هایی در مورد ظرفیت غنی‌سازی در ایران و توانایی تهران برای هسته‏ای شدن مطرح است.

به بیان دیگر موضوع این است که ایران چه تعداد سانتریفیوژ می‏تواند داشته باشد؟

در این مرحله موضوعات مهمی مطرح است اما مساله سانتریفیوژها یکی از موضوعاتی است که به‌نظر می‎رسد در رابطه با آن، دیدگاه‌های طرفین فرسنگ‎ها از هم فاصله دارد.

از نظر تئوریک ایران ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد؟

بله، البته کمتر از نیمی از این تعداد سانتریفیوژ فعال هستند، اما مساله مدت‌زمان موردنیاز برای ورود ایران به باشگاه هسته‎ای است و اینکه چه تعداد و چه نوعی از سانتریفیوژها با چه سطحی و چه ظرفیتی می‎توانند در ایران به فعالیت خود ادامه دهند. در واقع غرب می‎خواهد به‌نوعی اطمینان خاطر برسد و تا حدود زیادی مطمئن باشد راه ایران برای ملحق شدن به باشگاه هسته‌ای طولانی است؛ در‌صورتی‌که در این مسیر گام بگذارد نیز زمان کافی برای واکنش متقابل وجود خواهد داشت.

و شما اطمینان دارید که طرفین می‎توانند تا ۲۰ ژوئیه به توافق برسند؟

من اطمینان دارم که توافق حاصل خواهد شد زیرا ایرانیان تا به امروز سرمایه گذاری هنگفتی در این روند انجام داده‎اند. آنها از نخستین روزهای پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی با تشکیل تیمی مجرب مذاکرات هسته‎ای را آغاز کرده‌اند و در ضمن در پاییز سال گذشته نیز با توافق هسته‌ای مقدماتی موافقت کردند که در مقابل برخی محدودیت‎ها در برنامه‎های هسته‌ای ایران، ۱+۵ نیز بخشی از تحریم‎ها را لغو کرد. ترک میز مذاکره برای ایرانیان چیزی جز دردسرهای سیاسی در داخل کشور به ارمغان نمی‎آورد و هدف اولیه آنها از مذاکرات یعنی بهبود وضعیت اقتصادی را محقق نمی‎کند. روشن است که دولت اوباما و شرکایش در گروه ۱+۵ نیز در دستیابی به یک توافق دیپلماتیک با ایران سرمایه گذاری زیادی کرده‎اند. به طور حتم هیچ کس در واشنگتن نمی‎خواهد با چشم‌انداز درگیری نظامی دیگری در خاورمیانه مواجه شود، اما از نظر من انگیزه ایرانیان در حال حاضر برای توافق زیاد است؛ زیرا اقتصاد این کشور به لغو تحریم‎ها نیاز دارد.

اکنون امتیازهایی از جانب ایران در مورد رآکتور آب سنگین اراک و برخی موضوعات دیگر ارائه شده است؟

بله، به‌نظر می‏رسد که آنها فرمولی را برای حل مساله رآکتور آب سنگین اراک و تاسیسات غنی‌سازی زیرزمینی فردو یافته‎اند. البته این امتیازها از نظر آنهایی که نگران سمت و سوی برنامه‎های هسته‎ای ایران هستند ایده آل نیست، اما بهتر از شرایط کنونی خواهد بود؛ اما موضوعی که همچنان در مورد آن اختلاف نظر وجود دارد تعداد سانتریفیوژها و کمیت و کیفیت برنامه‎های غنی‌سازی در ایران است.

به سیاست بپردازیم. آیا توافق هسته‎ای راه را برای عادی‌سازی روابط ایران و آمریکا باز می‎کند؟

به‌نظر من ما در مرحله نزدیک به عادی‌سازی روابط بین دو کشور قرار نداریم. به‌نظر نمی‎رسد هیچ یک از طرفین منافع سیاسی الزام آوری در تغییر محتوای روابط داشته باشند. توافق هسته‎ای از آن جهت حائز اهمیت است که یک توافق کنترل تسلیحاتی به شمار می‌رود اما منافع رقابتی ایران و آمریکا را تغییر نخواهد داد و جدال بین ایدئولوژی جمهوری اسلامی و واشنگتن و جهان غرب ادامه خواهد داشت. البته توافق هسته‎ای اهمیت زیادی دارد و گامی رو به جلو به شمار می‌رود. این توافق می‎تواند کانال‎هایی را برای برقراری دیالوگ مضاعف در زمینه دیگر موضوعات ایجاد کند.

برخی بر این باورند اگر تا پاییز توافق هسته‎ای حاصل نشود، پس از آن دستیابی به توافق بسیار دشوار خواهد بود، زیرا انتخابات میان دوره‎ای کنگره آمریکا برگزار می‎شود. نظر شما چیست؟

در صحبت‎هایی که با مقامات دولت اوباما داشته‎ام به این نتیجه رسیده‎ام که آنها بر این باور هستند چه توافق حاصل شود و چه نشود، آنها محکوم خواهند بود. اما در عین حال آنها عقیده دارند آنچه هم‌اکنون دولت انجام می‎دهد این است که بهترین نتیجه را برای حل یک بحران طولانی مدت به دست آورد؛ بنابراین فارغ از اینکه واکنش کنگره چه خواهد بود و در کنگره چه اتفاقی می‌افتد، یک تمایل و قاطعیت برای حرکت رو به جلو وجود دارد.