مذاکره بر اساس واقعیت باشد نه توهم

غلامعلی خوشرو معاون سابق وزیر امور خارجه در دوران اصلاحات در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی با اشاره به تازه‌ترین دور مذاکرات میان ایران و ۱+۵ در وین تاکید می‌کند که در حال حاضر میان دو طرف بی‌اعتمادی متقابلی وجود دارد. آمریکایی‌ها به نظام جمهوری اسلامی ایران بی‌اعتماد هستند که این بدبینی و بی‌اعتمادی برآمده از مساله ایران هراسی و ایران ستیزی است که موجب شده به واقعیت‌های ایران به دیده تردید و بدبینی نگاه کنند. همان‌گونه که از اسم توافق‌نامه پیدا است، یک موضوع پیچیده‌ای است که باید در فرصت مناسبی صورت گیرد و نمی‌توان توقع داشت که سریع به نتیجه برسد؛ اما تاکنون مذاکراتی که صورت گرفته به نسبت پیشرفت خوبی داشته و می‌توان توقع داشت که در آینده به نتایجی دست یابد. موضوعات مختلفی نیز که از طرف مذاکره‌کننده برای ایران مبنی‌بر شفافیت، صلح‌آمیز بودن و احترام به قوانین و قواعد بین‌المللی مشخص شده، طبیعی است که ایران آماده بوده و هست که به این نگرانی‌ها توجه جدی کند. از این رو:

۱- باید دید که طرف‌های مذاکره‌کننده به واقع نگران مساله غیرصلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران یا به دنبال محدود کردن و در نهایت برچیدن برنامه هسته‌ای هستند. اگر به دنبال برطرف کردن نگرانی‌ها هستند، ایران طی همکاری‌های خود با آژانس و نشان دادن شفافیت، نشان داده که نگرانی‌های آنها مبتنی بر شواهد عینی نبوده و بیشتر توهم و تبلیغ است؛ اما اگر طرف مذاکره‌کننده به دنبال اهداف دیگری است، طبیعتا مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد. آن چیزی که در حال حاضر نشان می‌دهد، این است که طرف مذاکره‌کننده خواهان رسیدن به تفاهم روی همه ابعاد پرونده هسته‌ای است. حال ممکن است برخی موضوعات ساده و برخی دشوارتر باشد؛ اما اگر در نظر بگیریم که زمان دوره تفاهم و حوزه فعالیت و فرآیند غنی‌سازی، موضوعاتی ماهیتا پیچیده است و نیاز به زمان دارد و طرف ایرانی اصل بر شفافیت و طرف مذاکره‌کننده نیز اصل بر حق ایران بر اساس قوانین بین‌المللی را در نظر داشته باشد، مذاکرات به نتیجه می‌رسد.

۲- در حال حاضر بی‌اعتمادی متقابلی وجود دارد. آمریکایی‌ها به نظام جمهوری اسلامی ایران بی‌اعتماد هستند که این بدبینی و بی‌اعتمادی بر آمده از مساله ایران هراسی و ایران ستیزی است که موجب شده به واقعیت‌های ایران به دید تردید و بدبینی نگاه کنند.

هرچه قدر گزارش‌های آژانس نیز مبتنی بر واقعیت باشد، آنها هنوز دنبال بهانه‌های واهی برای شکل دادن واقعیت‌ها بر اساس ذهنیت خودشان هستند. ذهنیتی در آنها وجود دارد که می‌خواهند واقعیت‌ها را نیز بر اساس آن شکل دهند. اگر به واقع نگران برنامه هسته‌ای ایران هستند باید بر شفافیت تکیه کنند نه اینکه تصوراتشان بر اساس برچیدن کل برنامه هسته‌ای ایران باشد. آنها باید گزارش‌های آژانس را مورد توجه قرار دهند. طی چهار ماهی که از توافق می‌گذرد، بازرسی‌های بسیار فشرده و پیچیده‌ای انجام شده که همگی دال بر قانونی بودن فعالیت‌های ایران است. از این رو طرف مذاکره‌کننده باید به این واقعیت‌ها توجه نشان دهد و هر روز بهانه‌ای را برای تحت فشار قرار دادن طرف ایرانی مطرح نکند.

۳- نکته‌ای که باید روی آن تکیه کرد، آن است که بعد از اقدامات اعتمادساز صورت گرفته از طرف ایران، تحریم‌ها باید رفع شود. اگر قرار باشد برای رفع تحریم‌ها گرفتار نظام بوروکراتیک طرف مذاکره‌کننده به‌خصوص آمریکا شویم - مثلا باید کنگره آمریکا یا شورای امنیت تصمیم بگیرد - و ایران نیز به‌صورت یکطرفه به تعهداتش پایبند باشد، ولی تحریم‌ها همچنان راه خود را برود، مخالف روح تفاهمی که قرار است صورت پذیرد. گرچه ایران باید به تعهداتش پایبند باشد و صلح‌آمیز بودن فعالیت خود را نشان دهد، اما طرف مقابل نیز باید تحریم را به نفع ایران به‌طور کامل بردارد. البته تحریم‌ها چند وجه دارد. تحریم‌هایی که شورای امنیت وضع کرده، تحریم‌هایی که توسط کنگره آمریکا وضع شده و فرامرزی است، تحریم‌هایی که کشورهای ثالثی که با ایران همکاری می‌کردند، اعمال کرده‌اند که این تحریم‌ها بسیار ظالمانه و ضد قوانین بین‌المللی است و در نهایت تحریم‌هایی که توسط اتحادیه اروپا وضع شده که همه آنها باید لغو شود. اگر قرار است مذاکرات به نتیجه برسد، باید متناسب با فعالیت‌هایی که ایران انجام داده، تحریم‌ها نیز لغو شود چیزی که تاکنون محقق نشده است. طرف‌های غربی علاقه‌مند به رفع تحریم‌ها نیستند و می‌خواهند با این روش برنامه هسته‌ای ایران را تحت فشار قرار دهند که تمامی فعالیت‌های آن مبتنی‌بر حقوقی بوده که براساس ان پی تی در نظر گرفته شده است. همه فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز در راستای صلح‌آمیز بودن و شفافیت است.

۴- ما با یک دوگانگی روبه رو هستیم و تیم مذاکره‌کننده ایران نیز به این موضوع توجه دارد که ما به ازای اقدامات اعتمادسازی که قرار است انجام شود، چه دریافت خواهیم کرد؟ اگر قرار باشد در قبال تحریم‌ها با پاسخ‌های مبهم رو به رو شویم مانند اینکه کنگره باید تصمیم بگیرد یا روال آن باید در شورای امنیت طی شود یا اینکه باید همه اعضای اتحادیه اروپا توافق کنند، این‌گونه پاسخ‌ها، پاسخ‌های سربالایی بوده که نتیجه مناسبی برای مذاکرات نخواهد داشت.