دکتر علی دادپی در روزهایی که بحث حذف فیلترهای شبکه‌های اجتماعی در کشور مطرح است و درحالی‌که برخی دولتمردان از شبکه‌های فیس‌بوک، توئیتر و اینستاگرام برای تعامل با جهان استفاده می‌کنند (جدیدترین مشترکی که در اینستاگرام دنبال می‌کنم جناب عراقچی هستند که عکس‌هایشان را آنجا منتشر می‌کنند) خوب است نگاهی به نقش این شبکه‌ها در اطلاع‌رسانی در عصر جدید بیندازیم.
حتما در جریان اخبار مربوط به پرواز ۳۷۰ هواپیمایی مالزی هستید. به برکت این شبکه‌ها تقریبا همه تئوری‌های ممکن و محتمل درباره این پرواز مطرح شده‌اند. باز به برکت این شبکه‌ها سوءظن درباره دو هموطن ایرانی که در این پرواز بودند برطرف شد و بلافاصله هویت آنها و عدم ارتباطشان با فعالیت‌های تروریستی اثبات شد. مفقود شدن پرواز ۳۷۰ باعث شد تا بسیاری با یک منبع اطلاع‌رسانی جدید آشنا بشوند. Flightradar۲۴ یک گروه غیر دولتی است که با ترکیب اطلاعات دریافتی از منابع مختلف، ماهواره‌ها، برج‌های مراقبت و سازمان‌های هواپیمایی کشوری، وضعیت پروازهای مختلف را در سراسر جهان به‌روز کرده و اعلام می‌کند. این شبکه آخرین اخبار درباره این پروازها را به اطلاع مشترکان خصوصی و علاقه‌مندان به هوانوردی که مشترک آن در شبکه توئیتر هستند می‌رساند.
چند ساعت پیش، این شبکه خبر داد که پرواز شماره ۲۳۲ هواپیمایی امارات که از واشنگتن‌دی‌سی عازم دبی بوده، بر فراز اقیانوس اطلس تغییر مسیر داده است و به طرف فرودگاه کفلاویک در کشور ایسلند می‌رود. برای بسیاری از ایرانیان مقیم آمریکای شمالی این خبر دلهره‌آور است. فکر کردم ممکن است چند نفر از دوستانم که در آستانه نوروز عازم ایران هستند مسافران این پرواز باشند. نوع هواپیما شبیه هواپیمای مفقود شده پرواز ۳۷۰ هواپیمایی مالزی است و یک فروند بوئینگ ۷۷۷ سری ۳۰۰ است. یک لحظه از ذهن من گذشت: نکند واقعا بوئینگ‌های ۷۷۷ دچار مشکل فنی هستند؟
وقتی در شبکه فیس‌بوک این خبر را به اطلاع دوستانم رساندم، همسر یکی از دوستانم با نگرانی تماس گرفت. شوهر او از شهر بوستون با هواپیمایی امارات ظرف چند ساعت عازم دبی بود و طبیعتا چنین خبری او را هم نگران می‌کرد. آیا سانحه‌ای رخ داده است؟ یا هوا بر فراز اقیانوس اطلس شمالی بد و توفانی است؟ بعد از بیست دقیقه خبر دیگری در شبکه توئیتر منتشر شد که باعث آرامش خیال همه کسانی شد که عزیزی را در این پرواز داشتند. یکی از مسافران به‌نام آلیشیا بعد از فرود هواپیما در توئیتر اعلام کرد: «در یک پرواز چهارده ساعته به مقصد دبی، مجبور به فرود در ایسلند شدیم، چون در فرودگاه دالس یادشان رفته است سرویس‌های بهداشتی هواپیما را تمیز کنند!» دلیلی مضحک ولی به مراتب بهتر از یک نقص فنی جدی یا بدی آب و هوا.
شبکه‌هایی مانند فیس‌بوک و توئیتر این امکان را به ما می‌دهند درباره آنچه می‌خواهیم بدون مراجعه به ادارات، اشغال کردن خطوط تلفن مراکز کنترل و مراقبت و گرفتن وقت کسانی که وقتشان را باید صرف کمک به در راه‌ماندگان کنند، کسب اطلاع کنیم. در این عصر نیازی به سخنگوی رسمی هواپیمایی امارات نیست تا خانواده‌های بسیاری را از نگرانی نجات دهد. آلیشیا از طریق توئیتر این کار را کرده است. البته از اعتبار هواپیمایی امارات کمی کاسته شد، ولی در عوض خانواده‌ها دیگر نگران نیستند.
در این روزهای پایانی سال ۱۳۹۲ که سفرهای نوروزی آغاز می‌شوند و مسافران آماده تجربه پرواز و مسافرت‌های جاده‌ای و ریلی در کشور می‌شوند، آیا بهتر نبود چنین شبکه‌هایی در کشور رفع فیلتر شده بودند تا یک زیرساخت اطلاع‌رسانی هدفمند در اختیار همه ما بود؟ درست است که شبکه تلفن‌های همراه (موبایل) باعث شده است تا بسیاری با یکدیگر در تماس باشند؛ ولی وقتی توان کسب اطلاعات درباره یک مسیر خاص و دریافت آخرین اطلاعات درباره رویدادها و تصادفات جاده‌ای در محورهای مختلف کشور وجود دارد چرا از آن استفاده نکنیم؟ آیا خوب نبود بیمارستان‌ها و مراکز کمک‌های اضطراری از طریق این شبکه‌ها می‌توانستند با مردمی که دل نگران عزیزانشان هستند در تماس باشند بدون آنکه وقت پرسنل‌شان گرفته شود یا خطوط ارتباطی‌شان مشغول شود؟
این روزها بحث بهره‌وری در کشور مورد توجه همگان است. خوب است این نکته را در نظر بگیریم وقتی به بهانه هزینه‌های احتمالی از آخرین فناوری‌های اطلاعاتی استفاده نمی‌کنیم، بهره‌وری اقتصادی زندگی روزمره جامعه را پایین نگه می‌داریم، امری که هزینه‌های قطعی اقتصادی و اجتماعی دارد. هزینه‌هایی که پرداختشان از بهره‌وری بیشتر می‌کاهد و اقتصاد ما را اسیر یک حلقه معیوب تکراری نگه می‌دارد.