دکتر حجت قندی

مهم‌ترین وظیفه بانک‌های مرکزی دنیا تدوین سیاست‌های پولی به گونه‌ای است که تورم را کنترل و رشد را تضمین کند. نظارت بر موسسات پولی و اعتباری هم تا آنجایی که به این وظیفه مربوط است در محدوده کار بانک‌های مرکزی قرار می‌گیرد. آنچه که بانک مرکزی نباید انجام دهد دخالت در بازار یا دخالت در سیاست‌های مالی دولت‌ها است. به همین ترتیب دولت هم نباید در سیاست‌های پولی بانک مرکزی دخالت کند. در حقیقت، جدایی سیاست‌های پولی و مالی از یکدیگر، پیش زمینه‌ای مهم برای کنترل تورم فرض شده است.

از آنچه از اخبار برمی‌آید، بانک مرکزی ایران مشغول کارهای دیگر هم هست. مثلا این خبر که: «بانک مرکزی با اشاره به کاهش ۲/۱۶‌درصدی ارزش جهانی طلا طی هفته گذشته بر ادامه رشد قیمت طلا تاکید و اعلام کرد: دورنمای بلندمدت طلا همچنان قوی است و حرکت صعودی آن تا پایان سال جاری میلادی ادامه خواهد داشت.»دو نکته در مورد این خبر قابل ذکر است: اولا، تغییر قیمت طلا هیچ تاثیری بر رشد و تورم در کشور ندارد. قیمت طلا در بازارهای جهانی تعیین می‌شود و بانک مرکزی و دولت هیچ نقشی در تعیین قیمت آن ندارند.

بنابراین بانک مرکزی نباید نگران قیمت طلا باشد و لزومی ندارد در این زمینه گزارشی هم بدهد. ثانیا، از نظر اقتصادی، پیش‌بینی قیمت طلا کاری نزدیک به محال است. نظریه بازارهای کارآمد قطعا در مورد بازار طلا صحیح است و این بدان معنی است که همه اطلاعات بازار در قیمت طلا منعکس شده است و پیش‌بینی صعود و نزول قیمت طلا فقط حدس و گمان است و نه بیشتر. اینکه بانک مرکزی قیمت طلا را پیش‌بینی می‌کند تنها نشان‌دهنده ضعف کارشناسی این بانک است و باید از این کار پرهیز کند.

خبر دیگر هم این است که به گفته بهمنی (رییس بانک مرکزی) «وام ازدواج افزایش نمی‏یابد.» این خبر هم نشان‌دهنده دخالت بانک مرکزی در کارهایی است که وظیفه بانک مرکزی نیست و باید از آن پرهیز کند. اگر دولت فکر می‌کند که تازه مزدوجین باید وام بگیرند، باید زحمت بکشد و پولش را تهیه کند، آن پول را، طی یک قرارداد به بانکی بدهد و از آن بانک بخواهد که این پول را به مزدوجین به عنوان وام بدهد. وظیفه سیستم بانکی این نیست که به افرادی که دولت تشخیص می‌دهد واجب‌الوام هستند، وام بدهد. بانک‌ها باید وام در اختیار کسانی قرار دهند که اعتبار لازم را دارند و قطعا وام‌ها را با سود برمی‌گردانند. حتی خود بانک مرکزی هم حق دخالت در کار بانک‌ها را (آنجا که مربوط به سیاست پولی نمی‌شود) ندارد. اینکه تعیین کنید که چه میزان پول باید به چه کسی داده شود، دخالت در کار بانک‌ها و به ضرر اقتصاد است.

لازم است بانک مرکزی بر کار اصلی خود که تمرکز روی سیاست‌های پولی است که منجر به کنترل تورم و افزایش رشد می‌شود، تمرکز کند.