لایحه برنامه پنجم فاقد ویژگی‌های یک برنامه معمول است

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای ‏اسلامی نخستین اظهارنظر خود در مورد ‏برنامه پنج ساله پنجم را به رویکردها و ‏معیارهای ارزیابی این لایحه اختصاص داد و خواستار آن شد که نمایندگان مجلس در بررسی این برنامه، احکامی را که اختیارات بی‌ضابطه ‏به دولت می‌دهند و فاقد ویژگی‌های ‏برنامه‌ای هستند، حذف و بعد نظارتی آن را تقویت کنند. در اولین گزارش دفتر مطالعات ‏برنامه و بودجه این مرکز در مورد لایحه ‏برنامه پنجم آمده است: بررسی ‏ویژگی‌های کلی لایحه برنامه پنجم در ‏مقایسه با تعاریف نظری و حقوقی برنامه ‏نشان از آن دارد که این لایحه به لحاظ ‏ضوابط و مختصات لازم الرعایه فاقد ‏ویژگی‌های یک برنامه معمول است؛ چرا ‏که برنامه‌ریزی را می‌‌توان یک نوآوری در ‏نظام تدبیر دانست که برای تنظیم ‏عالمانه و آگاهانه و اجتناب از سلیقه ‏گرایی و اداره دلخواه و بدون نقشه امور ‏تهیه می‌شود و ضمن آن تحقق ‏هدف‌هایی که آحاد جمعیت کشور را به ‏سطح مطلوبی از رفاه مادی و معنوی ‏می‌رساند، تضمین می‌شود، اما لایحه ‏کنونی در عین پرداختن به همه امور و در ‏برخی موارد در جزئی‌ترین سطوح ‏اجرایی، فاقد سازوکاری برای تامین ‏هماهنگی و بهینگی است و اطلاق ‏عنوان برنامه به آن جای تامل دارد.

مرکز پژوهش‌ها می‌افزاید: به نظر می‌رسد ‏نمایندگان محترم مجلس می‌توانند با ‏رعایت برخی از ضوابط، زمینه را برای ‏ارتقای کیفیت برنامه پنجم در مجلس ‏فراهم آورند که از جمله این ضوابط ‏عبارتند از:

‏۱ - حذف احکامی که اختیارات بی‌ضابطه ‏به دولت می‌دهند، فاقد ویژگی‌های ‏برنامه‌ای بوده و اصلاح قوانین را انجام ‏می‌‌دهند یا جزو وظایف جاری ‏دستگاه‌های اجرایی هستند.

‏۲ - ویرایش حقوقی و فنی احکام ‏باقیمانده به نحوی که احکام صریح ‏باشند، مجری مشخص و پاسخگو داشته ‏باشند و ارزیابی عملکرد آنها میسور و ‏اهداف تعیین شده در آنها هم قابل ‏دسترس باشد.

‏۳ - تاکید بر ارائه جداول کمی لایحه برای ‏ارزیابی روند متغیرهای کلان در سال‌های ‏برنامه و امکان ایجاد ارتباط بین برنامه با ‏بودجه‌های سنواتی در طول دوران برنامه.

‏۴ - ارائه راهکار برای برخی مشکلات ‏اساسی کشور با استفاده از برخی ‏فرصت‌های پیش روی کشور که لایحه ‏فعلی در خصوص آنها مسکوت است.

‏۵ - تقویت بخش نظارتی برنامه.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها همچنین آمده است: در مجموع این ‏گونه به نظر می‌رسد که با تبیین «اولویت‌های کشور» و گزینش «اولویت‌‌‌دارترین‌ها» تا اندازه‌ای که با منابع ‏کشور (پس از کسر تعهدات قطعی دولت ‏که همان هزینه‌های معمولی اداره کشور ‏هستند) سازگار باشد، همراه با جداول ‏کمی حاوی منابع و مصارف و ‏شاخص‌‌های هدف و همچنین رعایت ‏جهت‌ گیری قوانین عمده‌ای همچون قانون ‏اجرای سیاست‌‌های اصل چهل و چهارم ‏قانون اساسی، قانون هدفمند کردن ‏یارانه‌ها و ... منویات مندرج در ‏سیاست‌های کلی برنامه پنجم هم از ‏مجاری اولویت‌بندی در امور و هم از ‏مجاری فرصت‌‌های موجود در دستگاه‌های ‏با کارکرد فرهنگی، سیاست خارجی، ‏قانونگذاری و قضایی و ... با تدوین ‏برنامه‌ای مختصر و مبرا از تکرار واژه‌های ‏غیرقابل سنجش یا مفاد قوانین جاری ‏کشور و رافع تناقضات احتمالی موجود در ‏قوانین مادر و کلیدی قابل حصول باشد و ‏چنین برنامه‌ای تحقق اهداف مرحله‌ای ‏جمهوری اسلامی ایران را در افق ‏چشم‌انداز بلندمدت امکان‌پذیر خواهد ‏ساخت.