به بهانه موفقیت دوباره تصویرگران ایرانی
نقش می‌زنیم غم نان اگر بگذارد
تصویر یک ابر، با سبیلی تاب‌خورده، دانای کل قصه‌های بچگی، تصویر شنل قرمزی در تاریکی جنگل، وقتی چشم‌هایش از ترس برق می‌زند یا کمی نزدیک‌تر، شعرها و داستان‌های مصور «شل سیلور استاین» که به عنوان نویسنده ادبیات کودک کتابهایش را منتشر کرد، اما خیلی زود جذابیت حرف‌ها و مهمتر از آن، تصاویرش، او را به نویسنده جهانی بدل ساخت که نه تنها کتابهایش در دست‌های کودکان جای می‌گرفت که بزرگسالان هم برای آمدن آثار تازه‌اش انتظار می‌کشیدند.
تصویر یک ابر، با سبیلی تاب‌خورده، دانای کل قصه‌های بچگی، تصویر شنل قرمزی در تاریکی جنگل، وقتی چشم‌هایش از ترس برق می‌زند یا کمی نزدیک‌تر، شعرها و داستان‌های مصور «شل سیلور استاین» که به عنوان نویسنده ادبیات کودک کتابهایش را منتشر کرد، اما خیلی زود جذابیت حرف‌ها و مهمتر از آن، تصاویرش، او را به نویسنده جهانی بدل ساخت که نه تنها کتابهایش در دست‌های کودکان جای می‌گرفت که بزرگسالان هم برای آمدن آثار تازه‌اش انتظار می‌کشیدند.
سال‌ها است که تصویرگری و تصویرسازی کتاب، به عنوان راهی برای نزدیکی بیشتر مخاطب با اثر چاپ شده شناخته می‌شود. تصویرگری هنری است با دامنه وسیع که در ایران اغلب با کتاب‌های مصور و نوجوان شناخته می‌شود. شاید در این حوزه، اولین چیزی که مخاطب را پیش از خواندن متن به خرید اثر ترغیب می‌کند، کیفیت تصاویر ارائه شده است؛ در حالی که هنوز تصویرگری و تصویرسازی، پس از سال‌ها و حتی با وجود درخشش هنرمندان این عرصه در جشنواره‌های بین‌المللی بسیار به عنوان حرفه‌ای مستقل شناخته نمی‌شود و کمتر هنرمندی است که بتواند از راه آن روزگار بگذراند.
مثل همیشه: بحران اقتصادی برای هنر
با وجود اینکه سفارش‌دهندگان و طراحان اثر، معترف‌اند که آفریدن تصویری بدیع، برای متون نوشتاری کار آسانی نیست، باز هم بحران مالی و دستمزدهای غیرقابل توجه، اولین گلایه‌ای است که توسط هنرمندان این حوزه مطرح می‌شود.
نازنین آیگانی، تصویرگر و نقاش معتقد است: «در تمامی گرایش‌های تصویرگری امکان رشد هست؛ اما به خاطر شرایط اقتصادی، بسیاری از شاخه‌های این هنر راکد مانده‌اند.»
او توضیح می‌دهد: «هنر در تجریه رشد می‌کند و تنها در شرایط مساعد اقتصادی است که هنرمند امکان آزمون و تجربه را به دست می‌آورد. هنرمند باید با درآمدش زندگی بگذراند، می‌ترسد راهی را برود که تاکنون تجربه نشده و به همین دلیل است که ما در آثارمان خود را تکرار می‌کنیم.»
او کلید نجات از این وضعیت را در دست ناشران می‌داند و می‌گوید: «ناشران باید تصویرگران را حمایت کنند و امکان کسب تجربه‌های تازه را برای آنها به وجود بیاورند و آن زمان است که بازار کار تصویرگری می‌تواند منتظر خلق شاهکارهای تازه باشد.»
محمدعلی بنیاسدی، تصویرگر هم معتقد است کمبود کتاب‌های تازه، افزایش ترجمه و استفاده از تصاویر خارجی در ایران، به این هنر لطمه وارد کرده است. او درخصوص شرایط نامساعد اقتصادی این هنر می‌گوید: اگر بخواهیم طبق آنچه ناشران به اغلب تصویرگران پیشنهاد می‌کنند، صحبت کنیم، معمولا برای هر فریم تصویر چیزی حدود ۵۰هزار تومان پیشنهاد می‌شود و اگر در کتابی ۱۰فریم تصویه ارائه دهیم، تنها ۵۰۰هزار تومان نصیب تصویرگر می‌شود که هزینه یک ماه زندگی هزینه را هم به زحمت تامین می‌کند.
آن هم اگر ناشر بهانه‌ای نیاورد، مبلغ را به موقع پرداخت کند.او می‌گوید: «فعالیت تصویرگران ابعاد گسترده‌ای دارد و محدود به همکاری در انتشار آثار چاپی نیست؛ اما برای پایین بردن هزینه‌ها، ترجیح میدهند در کتاب‌های ترجمه شده از همان تصویر اصلی بهره بگیرند یا سازندگان لوازم‌التحریر برای کودکان به جای ارائه پیشنهاد به تصویرگران داخلی، از طرح‌های خارجی استفاده می‌کنند.»
نقش کمرنگ ، گرایش‌های متفاوت
هنر تصویرگری گرایش‌های مختلفی دارد و در کشورهای مختلف به عنوان رشته‌ای مجزا در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. در ایران هم برخی دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی ارشد، به تربیت تصویرگران می‌پردازند؛ گرچه فارغ‌التحصیلان این رشته، رضایت چندانی از آنچه بعد از پایان تحصیل در انتظارشان است، ندارند.
نیلوفر مهراد، تصویرگر فارغ‌التحصیل این رشته می‌گوید: «تصویرگری کتاب به عنوان یک علم در دنیا مطرح شده و حرفه‌ای مستقل به حساب می‌آید. در دانشگاه‌های ایران هم این رشته تاسیس شد؛ اما به دلیل نبودن امکانات لازم برای تدریس بسیاری از مباحث چندان موفقیتی در این زمینه حاصل
نشده است. بنیاسدی، معتقد است در زمینه آموزش تصویرگری در دانشگاه‌ها، امکانات و توانایی‌های لازم را نداریم. او می‌گوید: «مهم‌ترین گرایش‌های مختلف تصویرگری در فعالیت‌هایمان ناچیز است. مثلا درخصوص تصویرگری علمی سهم هنرمندان ایرانی چیزی نزدیک به صفر است و اگرچه برخی دانشگاه‌ها واحدهایی در این خصوص ارائه کرده‌اند، اغلب مراکز آموزشی این رشته، به دلیل نبود تحقیقات علمی و نداشتن بودجه کافی، از آموزش چنین گرایش‌هایی صرف‌نظر کرده‌اند.»
بنیاسدی ادامه می‌دهد: «تصویرگری شاخه‌های بسیار دارد و هنری است که به رشته‌های مختلف علم وابسته است. اما در شرایط فعلی، کمبود تقاضا برای گرایش‌های متفاوت این رشته، هنرمندان را به تصویرگری کتاب کودک محدود کرده است؛ در حالی که اگر بازاری برای کار باشد، امکان ابراز وجود در بسیاری گرایش‌ها وجود دارد.»
ذهن تصویرگران در خدمت جشنواره‌ها
سال‌ها است که تصویرگران ایرانی نه تنها در نمایشگاه‌های داخلی با هم رقابت می‌کنند که در جشنواره‌های بین‌المللی حاضر می‌شوند و اغلب سهم قابل توجهی از آثار برگزیده و جوایز را به خود اختصاص میدهند.
نازنین مهراد ظهور این جشواره‌ها را اتفاقی مثبت برای تصویرگری ایرانی برمی‌شمرد و معتقد است حضور در این رقابت‌ها از این جهت که امکان سنجش توانایی و مقایسه آثار تصویرگران را با یکدیگر فراهم می‌آورد، اتفاق میمونی به شمار می‌آید؛ اما محمدعلی بنیاسدی عقیده دیگری دارد: «در سال‌های اخیر عمده‌ترین کاری که تصویرگران ما انجام میدهند، تصویرگری جشنواره‌ای و فستیوالی است. تعداد کتاب‌های چاپ شده دراین سال‌ها آنقدر نیست تا بتواند بازار کاری پویا برای تصویرگران بسیاری که از دانشگاه‌ها و مراکز خصوصی فارغ‌التحصیل می‌شوند، فراهم کند و شاید به همین دلیل تصویرگران، احساس می‌کنند در این رقابت فشرده برای دریافت سفارش‌ها با دریافت جایزه و پیروزی در مسابقه‌‌ای، وجهه بهتری در داخل ایران کسب کنند و به پیشرفت سریع‌تری دست یابند. از این رو در ارائه آثارشان، به جای تکیه به خلاقیت فردی، سعی می‌کنند معیار جشنواره‌ها را رعایت کنند و در واقع به آنچه پسند دیگران است، پاسخ دهند. البته شاید این مساله چندان هم بد نباشد، اما مسلما اتفاق خوبی برای این حوزه نیست.»
تصویرگران تک بعدی
نازنین آیگانی می‌گوید: «معمولا تصویرگری کتاب کودک را هم شاخه‌ای از نقاشی و گرافیک مطرح می‌کنند؛ در حالی که تصویرگران ما برای ارائه کارهای ارزشمند، باید با روانشناسی کودک آشنا باشند و با مخاطبانشان وارد تعامل شوند. مهم‌ترین چیز برای هنرمند خلاقیت است. اینکه او بتواند مثل کودک بازی کند و چیزهایی را که باید، از محیط شکار کند.» او ادامه می‌دهد: «خوراک تصویرگر باید ادبیات باشد. در حالی که اغلب تصویرگران کتاب‌های ما با ادبیات بیگانه‌اند. تصویرگری کتاب، روایت ادبیات است، به زبان تصویر اما متاسفانه هنرمندان ما در این حوزه نه علاقه‌ای به ادبیات دارند و نه اطلاعی نسبت به آن.»
جوایزتتریو در دست هنرمندان ایرانی
کمتر پیش می‌آید که جشنواره و نمایشگاهی تصویرگری برگزار شود و نامی از هنرمندان ایرانی به میان نیاید. تصویرگران ایرانی در بخش‌های مختلف نمایشگاه و جشنواره تتریو ایتالیا موفق شدند چهار جایزه از هفت جایزه اهدایی را از آن خود کنند. به گزارش مهر، نمایشگاه تتریو هر ساله در شهر ونیز ایتالیا در سه بخش کتاب سازی، تصویرگری و نقاشی برگزار می‌شود. نمایشگاه امسال در سه بخش تصویرگری با موضوع تعیین شده (روح)، کتاب سازی و تک تصویری از شهر کیورجیو (ونیز) - از دیدگاه یک بازدیدکننده - برگزار شد. در بخش نخست از 30 تصویرگری که به کاتالوگ راه یافتند 18 نفر ایرانی و در بخش دوم از سه نفر راه یافته به کاتالوگ دو نفر ایرانی بودند. در بخش سوم نیز از شش راه یافته به کاتالوگ چهار نفر ایرانی بودند. همچنین چهار جایزه از هفت جایزه اعطایی را هنرمندان کشورمان از آن خود کردند.
راه یافتگان به کاتالوگ
در بخش اصلی (روح)
۱ - هدا حدادی (برنده جایزه سوم)
2 - نگین احتسابیان
۳ - سحر بردایی
4 - بهنوش بهزادی
۵ - غزاله بیگدلو
6 -سحر حق گو
۷ - شراره خسروانی
8 - بنفشه عرفانیان
۹ - ندا عظیمی
10 - مرجان فرمانی
۱۱ - فرشته نجفی
12 - مهناز هاشمی‌اقدم
۱۳ - مرجان وفائیان
14 - سعید انصافی
۱۵ - علی بوذری
16 - حسین بیات
۱۷ - مرتضی زاهدی
18 - سام کشمیری
بخش کتاب سازی
1 - سمیرا زمانی (برنده جایزه اول)
۲ - مرتضی زاهدی
در این بخش فقط یک جایزه اهدا شد.
بخش تصویر شهر کیورجیو (ونیز)
1 - سام کشمیری (برنده جایزه اول)
۲ - سمیه صالح شوشتری
(برنده جایزه سوم)
۳ - شراره خسروانی
4 - حسین بیات
ارسال نظر