تحریم اقتصادی ایران و تلاش آمریکا برای راضی کردن کشورهای اروپایی به تشدید تحریم‌ها خارج از چارچوب سازمان ملل متحد روزهای پر‌مشغله‌ای را برای سران سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپا و آمریکا ایجاد کرد. مخالفت چین و روسیه با تحریم اقتصادی ایران خارج از چارچوب سازمان ملل و ترس اروپا از جایگزین شدن این کشورها در تعاملات اقتصادی ایران، به جای اروپا در صورت خارج شدن آنها از بازار پر‌رونق اقتصاد ایران سبب شد تا بسیاری از کشورهای اروپایی‌درصدد پیدا کردن راهی برای همراه کردن این دو قطب قدرت جدید با خود برآیند.

به همین منظور شماری از سران کشورهای اروپایی، سفرهای دوره‌ای خود را به چین آغاز کردند. اولین گروه اروپایی اعزامی به این کشور آسیایی، گروه کشور فرانسه است که به رهبری نیکولا سارکوزی راهی چین می‌‌شوند.

سارکوزی که برای اولین بار طی دوره ریاست جمهوری خود به یک کشور آسیایی قدم گذارده است، در روز یکشنبه به همراه هفت وزیر و چهل مدیر صنعتی و بازرگانی ‌شرکت‌های فرانسوی وارد چین شد. آنها شام روز یکشنبه را با هو جینتائو، نخست‌وزیر چین در پکن صرف کردند و پس از آن مذاکرات گسترده خود در مورد تعاملات تجاری چین با فرانسه و اتحادیه اروپا، مسائل مبتلا به جهان به خصوص مساله هسته‌ای ایران، تحولات بازار ارز در جهان و درخواست افزایش ارزش یوان برای حمایت از اقتصاد جهان را به بحث گذاشتند.

مهم‌ترین قراردادهایی که در این سفر بین کشورهای فرانسه و چین منعقد می‌شود، قرارداد احداث رآکتور هسته‌ای توسط شرکت آروای فرانسه و قرار‌داد انتقال هواپیماهای ایرباس به چین است. نکته با اهمیت این است که چین در نظر دارد این قراردادها را نه با واحد دلار، بلکه با واحد یورو منعقد کند که این به تنزل بیشتر ارزش دلار می‌انجامد.

پس از سارکوزی در روز بیست و هفتم نوامبر سال جاری ژان کلود یانک، نخست‌زیر کشور لوکزامبورگ، کنسولگر اتحادیه اروپا و رییس بانک مرکزی اروپا برای مذاکرات دو روزه وارد پکن می‌شوند.

ارزش پایین یوان

در سال‌های گذشته همواره ارزش پایین یوان مورد انتقاد سران اقتصادی جهان بالاخص سران آمریکایی بوده است. ارزش پایین یوان سبب شد تا کالاهای تولیدی این کشور با قیمتی بسیار پایین در بازارهای جهانی عرضه شوند و بازار از تصاحب تولیدکنندگان دیگر خارج شود.

ارزش پایین دلار موجب گردید تا در تعاملات تجاری این کشور با دیگر نقاط جهان همواره سنگینی سبد تجاری به سمت کشور چین باشد. این مساله علاوه‌بر آسیب رساندن به تجارت کشورهای اروپایی و آمریکایی در عرصه بین‌الملل سبب آسیب دیدن اقتصاد داخلی این کشورها در مواجهه با کسری‌های کلان تجاری نیز شد.

در این سال‌ها آمریکا با خشونت بیشتری با چین برخورد کرده است؛ در حالی که اروپایی‌ها همیشه محافظه‌کارانه‌تر عمل کرده‌اند. آمریکا بارها طرح محدودیت صادرات چین و تغییر مناسبات تجاری جهان را با این کشور قدرتمند آسیایی ارائه داده است و مدتی است به دلیل فشارهای اقتصادی ناشی از تنزل ارزش دلار و افزایش نرخ تورم که یکی از دلایل آن ارزش غیر‌واقعی یوان است، طرح تحریم اقتصادی و صادراتی چین را عنوان کرده است تا از این طریق چین را وادار به اصلاح قانون پولی خود کند.

ولی اروپایی‌ها که بزرگ‌ترین شریک تجاری چین هستند، روش اصلاح تدریجی را در پیش گرفتند و در اولین گام برای مجبور کردن چین به اصلاح یا به عبارت بهتر تعدیل شرایط پولی خود از عضویت این قطب آسیایی در سازمان تجارت جهانی حمایت کردند تا اینکه موفق شدند در سال ۲۰۰۱ میلادی چین را به عضویت این سازمان درآورند.

با عضویت چین در سازمان تجارت جهانی این کشور موظف شد به برخی از استانداردهای ضروری برای عضویت در این سازمان تن در دهد. اما از طرف دیگر طرح محدودیت صادرات طبق موازین سازمان تجارت جهانی حذف شد که این به رشد درآمد صادراتی چین کمک کرد.

آمارها نشان می‌دهد مازاد تراز تجاری چین در ده ماه اول سال‌جاری با ۵۹‌درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۴/۲۱۲‌میلیارددلار رسید. این در حالی است که مازاد تراز تجاری این کشور در سال ۲۰۰۶ میلادی برابر با ۵/۱۷۷‌میلیارد دلار آمریکا بود.

مازاد تراز تجاری چین با آمریکا در ماه اکتبر برابر با ۷/۱۵‌میلیارد دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۲‌درصد رشد کرده است. این در حالی است که ارزش تجاری این دو کشور در ماه مذکور برابر با ۷/۲۶‌میلیارد دلار بود. از طرف دیگر در ماه مورد بررسی مازاد تجاری چین با اروپا با ۵۰‌درصد افزایش نسبت به سال گذشته به ۹/۱۳‌میلیارد دلار رسید‌. در این ماه ارزش تجاری این دو منطقه برابر با ۴/۳۱‌میلیارد دلار بود.

تنزل ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول جهان و سیاست‌های مالیاتی این کشور سبب شد تا اقتصاد این کشور هر‌ روز مازاد تجاری بیشتری را تجربه کند. این مساله اقتصاد جهان را با بحران‌های جدی مواجه کرده است. به همین دلیل رییس دوره‌ای اتحادیه اروپا از چین خواست تا هر‌چه سریع‌تر راه را برای افزایش ارزش یوان و رسیدن آن به ارزش واقعی خود هموار کند و موانع سرمایه‌گذاری در این کشور را از میان بردارد.

این درخواستی است که سارکوزی در سفر به چین نیز مطرح خواهد کرد. وی در نظر دارد مساله تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری در اقتصاد چین را عنوان کند و از سران این کشور آسیایی بخواهد تا راه را برای حضور بیشتر شرکت‌های صنعتی و سرمایه‌گذاری اروپایی در اقتصاد چین هموار سازد.

اروپا از چین خواست تا طرح افزایش مالیات بر صادرات تولیداتش را نیز اجرا کند تا زمینه برای رشد قیمت تولیدات این کشور فراهم شود. شایان ذکر است، مهم‌ترین مساله در استقبال از تولیدات چینی قیمت پایین آنها در مقایسه با تولیدات کشورهای دیگر است. این در حالی است که تا به حال بارها در مورد کیفیت پایین و احتمال آسیب رسان بودن تولیدات این کشور از قبیل اسباب‌بازی‌ها هشدار داده شده است.

تجارت چین

رشد اقتصادی چین در سال‌های اخیر و ورود صنایع مختلف به این کشور سبب شد تا هر روز بر قدرت اقتصادی چین در جهان افزوده شود. اگرچه هنوز چین تا رسیدن به اقتصاد آمریکا فاصله زیادی دارد، ولی معضل دنیای امروز بزرگ شدن اقتصاد چین نیست، بلکه بحرانی است که سیاست‌های پولی و مالی چین در بازار جهانی ایجاد کرده است.

مخالفت چین با افزایش ارزش یوان یکی از این مسائل است. پایین نگه داشتن ارزش یوان در برابر دلار سبب شد تا بازار بزرگ‌تری برای تولیدات چینی در جهان ایجاد شود و ارزش صادراتی این کشور روز به روز بیشتر شود. به دنبال این کسری تراز تجاری کشورهایی که شرکای تجاری این کشور هستند نیز مشکلی است که نه تنها اقتصاد داخلی کشورهای مذکور را هدف قرار داد، بلکه به دلیل بزرگی شرکای تجاری چین، اروپا و آمریکا، اقتصاد جهان را نیز با شرایط ویژه‌ای مواجه خواهد کرد.

آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته کسری تراز تجاری آمریکا با چین برابر با ۵/۲۳۲‌میلیارد دلار بود که بالاترین نرخ تا سال گذشته بود. بحران، زمانی جدی‌تر می‌شود که به گزارش دولت آمریکا مبنی‌بر افزایش کسری تجاری آمریکا با چین در سال ۲۰۰۷ میلادی توجه کنیم. در این گزارش دولت آمریکا اعلام کرد: تنزل بیش از حد ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول و ممانعت چین از افزایش ارزش یوان سبب شد تا سیر رشد کسری تراز تجاری این کشور با چین همچنان ادامه یابد و حتی تهدید کند که با ادامه این راه آمریکا مجبور می‌شود، ورود تولیدات چین را به بازار داخلی خود محدود کند.

اما به نظر می‌رسد چین به این تهدیدها و پیشنهادها وقعی نمی‌نهد و همواره بر صادرات خود می‌افزاید. آمارها نشان می دهد در ده ماه اول سال جاری نرخ رشد صادرات چین نسبت به سال قبل ۵/۲۶‌درصد بوده است؛ در حالی که واردات این کشور تنها ۸/۱۹‌درصد رشد کرد. ارزش وارداتی چین در ده ماه اول سال جاری ۴۸/۷۷۳‌میلیارد دلار و ارزش صادرات این کشور ۸۴/۹۸۵‌میلیارد دلار بود.

بسیاری، سیاست کاهش ارزش دلار را سیاستی آمریکایی برای متقاعد کردن چین در تغییر ارزش یوان می‌دانند و بر این باورند که آمریکا خود اقدام به تنزل ارزش دلار کرد تا از این طریق اجماع جهانی را برای اعمال فشار بر چین در تعدیل ارزش یوان به دست آورد.

ولی به هرحال مساله این است که چین نیز خواستار تخریب اقتصاد بزرگ‌ترین مصرف‌‌کننده خود نیست و به همین دلیل دو روز پیش از سفر سارکوزی به پکن طرح افزایش ارزش یوان را اجرا کرد. اگرچه این رشد به اندازه‌ای کوچک بود که بسیاری آن را تنها نشانه‌ای از همراهی چین با جهان یا نگرانی آن نسبت به وضعیت اقتصادی آمریکا می‌دانند و بر این باورند این رشد اندک نمی‌تواند تاثیر چندانی روی تعاملات اقتصادی به جای بگذارد.

شاید اجرای این سیاست دو روز قبل از سفر سارکوزی نشانه‌ای از طرف چین برای همکاری و همسویی با سیاست‌های اروپا به خصوص فرانسه بوده است. ولی دلیل این سیاست هر چه باشد، پی‌آمد آن برای جهانیان خوشایند است؛ زیرا به همه این پیام را مخابره می‌کند که جهان در آستانه ثبات پولی نسبی قرار دارد و می‌توان امیدوار بود که سیاست‌های آرام و محافظه‌کارانه اروپا بتواند چین را به همکاری با جامعه جهانی و تعدیل ترازهای تجاری وادارد. حال سوال اینجا است که آیا حمایت چین از ایران در برنامه هسته ای ادامه خواهد یافت یا «هو جینتائو» نیز همچون مرکل مسحور سخنان سارکوزی می‌شود؟

irdiplomacy.ir