دولت جمهوری آذربایجان همیشه دغدغه این را داشته که نخجوان را به خاک اصلی‌‌‌اش متصل کند. با پیروزی جمهوری‌‌‌آذربایجان بر ارمنستان در جنگ دوم قره‌‌‌باغ موقعیت و جایگاه این کشور در منطقه قفقاز جنوبی ارتقا یافته است. در این ۴سالی که از پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان می‌‌‌گذرد همیشه بحث ایجاد کریدور زنگزور که جمهوری‌‌‌آذربایجان را به نخجوان متصل کند مطرح بوده است. ارمنستان بارها اعلام کرده است که با احداث این کریدور مخالف است؛ ولی طرف باکویی احداث کریدور زنگزور را جزئی از مفاد آتش‌‌‌بس نوامبر ۲۰۲۰ معرفی می‌کند که دو طرف با میانجی‌گری روسیه توافق به آتش‌‌‌بس کردند.

اما مساله‌ای که طرف ارمنستانی مطرح می‌کند این است که در توافق آتش‌‌‌بس نوامبر ۲۰۲۰ هیچ اشاره‌‌‌ای به کریدور زنگزور نشده بود؛ ولی جمهوری آذربایجان و متحدش ترکیه و اخیرا نیز روسیه از لزوم احداث کریدور زنگزور حمایت کردند. مساله جدی که باعث اختلاف باکو و ایروان در خصوص کریدور زنگزور شده، خواست جدی باکو برای به کنترل گرفتن این کریدور است.

کریدور زنگزور را نباید تنها به‌‌‌عنوان مساله‌ای در روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان دانست؛ بلکه احداث این کریدور خطرات جدی برای منافع، امنیت ملی و حتی تمامیت ارضی ایران دارد. ایران بارها پس از جنگ دوم قره‌‌‌باغ اعلام کرده است که با تغییر مرزهای بین‌المللی در قفقاز جنوبی مخالف است؛ به عبارتی اعلام کرده که مرز ۴۴ کیلومتری‌‌‌اش با ارمنستان برایش اهمیت جدی دارد و از خطوط قرمز ایران است.

حامی اصلی جمهوری‌‌‌آذربایجان برای احداث کریدور زنگزور ترکیه است. با احداث کریدور زنگزور، جمهوری آذربایجان به نخجوان و سپس به خاک ترکیه متصل می‌شود و در نتیجه با احداث این کریدور ترکیه با جمهوری آذربایجان همسایه می‌شود و توانایی این کشور برای کنشگری در قفقاز از ایران بالاتر می‌رود.

با ایجاد این کریدور که موجب ازبین‌‌‌رفتن مرز ایران و ارمنستان می‌شود، دسترسی ایران به اروپا منوط به اجازه ترکیه و جمهوری‌‌‌آذربایجان می‌شود و همچنین با ازبین‌‌‌رفتن همسایگی ایران با ارمنستان، مزیت گازی ایران برای ترکیه از بین می‌رود و جمهوری آذربایجان راحت‌‌‌تر و سریع‌‌‌تر گازش را به ترکیه صادر می‌کند و این‌‌‌چنین ایران در تنگنای ژئواستراتژیک قرار می‌گیرد و از اهمیت ژئوپلیتیک ایران کاسته می‌شود.

باید این مساله را هم مطرح کرد که با همسایه شدن باکو و ترکیه توان نظامی این دو کشور یکی می‌شود و همین موجب تقویت مواضع و کنشگری‌‌‌های ایران‌‌‌ستیزانه هر دو کشور می‌شود. کریدور زنگزور بخشی از پازل ترکیه برای اتصال به آسیای مرکزی و از آنجا به چین است که باعث می‌شود ترکیه در طرح راه ابریشم نوین چینی‌‌‌ها به فعال‌‌‌ترین بازیگر تبدیل شود و در نتیجه ترکیه و جمهوری آذربایجان با ایجاد کریدور زنگزور باعث حذف ایران از این پروژه می‌‌‌شوند. ضمنا دولت ترکیه از سال‌ها قبل با سرمایه‌گذاری در بنادر آکتائو و کوریک در کشور قزاقستان و بندر ترکمن‌‌‌باشی ترکمنستان زمینه را برای تحقق این هدف فراهم کرده بود.

همه اینها در حالی است که متاسفانه تصور بر این بود که ازآنجا‌‌‌که قفقاز جنوبی در دکترین سیاست خارجی روسیه به‌‌‌عنوان «خارج نزدیک» معرفی شده بود، در نهایت تمامی تحولاتی که در قفقاز جنوبی رخ می‌دهد توسط این کشور کنترل خواهد شد و همین باعث شد تا قفقاز جنوبی به زمین ‌‌‌بازی روسیه، ترکیه و در چند سال اخیر نیز اسرائیل تبدیل شود.

به دلیل روابط نزدیک با روسیه، تصمیم‌گیری و بازیگری ایران جهت حل مساله کریدور زنگزور سخت و دشوارتر از گذشته شده است. اما برای اینکه بتوانیم با سیاست‌های جمهوری آذربایجان و ترکیه مقابله کنیم، باید تلاش کنیم تا روابط خود را با کشورهای قدرتمند جهانی و منطقه‌‌‌ای بهبود ببخشیم تا در میادین بین‌المللی و منطقه‌‌‌ای جایگاه و وزن خود را بالا ببریم.

 

اخبار مرتبط