دستور کار دولت چهاردهم؛ تعامل سازنده با جهان
درگذشت نابهنگام رئیسجمهور متعهد و خدمتگزار کشورمان، ابراهیم رئیسی، در سانحه دلخراش سقوط هلی‌کوپتر در ۱۹ مه ۲۰۲۴، موجب برگزاری انتخابات زودهنگام در ایران شد و لحظه‌‌‌ای سرنوشت‌‌‌ساز را در تاریخ کشور ما رقم زد. در بحبوحه جنگ و ناآرامی‌‌‌های منطقه، با برگزاری انتخابات رقابتی، مسالمت‌‌‌آمیز و منظم، نظام سیاسی ایران ثبات خود را به نمایش گذاشت و بر ادعاهای برخی از «کارشناسان ایران» در برخی دولت‌‌‌ها خط بطلان کشید. ثبات سیاسی و شیوه افتخارآمیز برگزاری انتخابات، نشانگر تدبیر رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله خامنه‌‌‌ای و تعهد مردم ایران به انتقال دموکراتیک قدرت حتی در شرایط دشوار است.
من با برنامه‌‌‌ای که بر «اصلاحات»، «تقویت وحدت ملی» و «تعامل سازنده با جهان» تاکید داشت، وارد کارزار انتخابات شدم و در نهایت موفق شدم اعتماد هموطنانم را، حتی زنان و مردان جوانی را که از وضعیت کلی کشور ناراضی بودند، در پای صندوق‌های رأی جلب کنم. این اعتماد برای من بسیار ارزشمند است و مصمم هستم با ایجاد اجماع، هم در داخل کشور و هم در سطح بین‌المللی، وعدههایی را که در دوران تبلیغات انتخاباتی به مردم کشورم دادهام، محقق کنم.
در آغاز، میخواهم تاکید کنم که دولت من حفظ عزت ملی و شأن بین‌المللی ایران در هر شرایط را سرلوحه کار خود قرار خواهد داد. سیاست خارجی ایران بر پایه اصول «عزت، حکمت و مصلحت» استوار است و طراحی و اجرای آن نیز برعهده رئیسجمهور و دولت گذاشته شده است. من قصد دارم تمامی اختیارات اعطاشده به این مقام را به کار بگیرم تا این هدف کلان را پیگیری کنم. با این رویکرد، دولت من قصد دارد سیاستی فرصت‌‌‌گرا را پیگیری کند که با ایجاد «تعادل» در روابط با همه کشورها، منطبق با منافع ملی، توسعه اقتصادی و نیازهای صلح و امنیت منطقه و جهان باشد. در این راستا، از تلاش‌‌‌های صادقانه برای کاهش تنش‌‌‌ها استقبال می‌‌‌کنیم و با صداقت به صداقت پاسخ خواهیم داد.
در دولت من، تحکیم روابط با همسایگان در اولویت قرار خواهد داشت. ما پیگیر تشکیل یک «منطقه قوی» خواهیم بود، نه مناسباتی که در آن یک کشور به‌تنهایی به دنبال استیلا و تسلط بر دیگران باشد. من قویا اعتقاد دارم که کشورهای همسایه و برادر نباید منابع ارزشمند خود را در جهت رقابت‌‌‌های فرسایشی، مسابقه تسلیحاتی و محدودسازی بی‌‌‌مورد یکدیگر هدر دهند. به جای آن، هدف ما باید ایجاد محیطی باشد که در آن منابع همگان برای پیشرفت و توسعه منطقه، به نفع همه، اختصاص یابد.
ما به همکاری با ترکیه، عربستان‌سعودی، عمان، عراق، بحرین، قطر، کویت، امارات متحده عربی و سازمان‌های منطقه‌‌‌ای به منظور تعمیق روابط اقتصادی، تقویت روابط تجاری، ارتقای سرمایه‌گذاری‌‌‌های مشترک، مقابله با چالش‌‌‌های مشترک و حرکت به سوی ایجاد چارچوب منطقه‌‌‌ای برای گفتوگو، اعتمادسازی و توسعه مبادرت خواهیم کرد. منطقه ما دیربازی است از جنگ، تنش‌‌‌های فرقه‌‌‌ای، تروریسم و افراط‌‌‌‌‌‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، کمبود آب، بحران پناهندگان، تخریب محیط‌‌‌زیست و مداخلات خارجی رنج می‌‌‌برد. حالا وقت آن فرارسیده که با هم به این چالش‌‌‌های مشترک برای آینده بهتر نسل‌‌‌های بعدی رسیدگی کنیم. همکاری برای توسعه و شکوفایی منطقه‌‌‌ای اصل راهنمای سیاست خارجی ما خواهد بود.
به‌عنوان کشورهایی که از منابع فراوان و سنت‌‌‌های مشترک برخاسته از تعالیم صلح‌‌‌آمیز اسلامی برخوردارند، باید متحد شویم و به جای منطق قدرت، به قدرت منطق تکیه کنیم. با بهره‌‌‌گیری از ظرفیت هنجارسازی خود، می‌‌‌توانیم از طریق ترویج صلح، ایجاد محیطی آرام برای توسعه پایدار، تقویت گفتوگو و مقابله با اسلام‌‌‌هراسی نقش مهمی در نظم جهانی پسا‌قطبی ایفا کنیم. در این راستا، ایران به سهم خود آماده نقش‌‌‌آفرینی خواهد بود.
در سال ۱۹۷۹، پس از انقلاب، نظام نوظهور جمهوری اسلامی ایران روابط خود را با دو رژیم آپارتاید اسرائیل و آفریقای جنوبی، براساس موازین حقوق بین‌الملل و اصول پایه‌‌‌ای حقوق بشر، قطع کرد. تا به امروز، اسرائیل همچنان یک رژیم آپارتاید است که «نسل‌‌‌کشی» را نیز به کارنامه تیره خود -که شامل اشغال، جنایات جنگی، پاک‌سازی قومی، شهرک‌‌‌سازی، برخورداری از سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای، ضمیمه غیرقانونی سرزمین‌‌‌های دیگران و تهاجم به همسایگانش بوده- اضافه کرده است. به عنوان اولین اقدام، دولت من از کشورهای عرب همسایه درخواست همکاری خواهد کرد تا با استفاده از تمامی اهرم‌‌‌های سیاسی و دیپلماتیک استقرار آتش‌‌‌بس و متوقف کردن کشتار مردم غزه را در اولویت قرار دهند تا از گسترش دامنه جنگ جلوگیری شود. سپس باید با جدیت تلاش کنیم تا به اشغال طولانی‌‌‌مدتی که زندگی چهار نسل از فلسطینیان را ویران کرده است، پایان دهیم. در این راستا، تاکید میکنم دولت‌‌‌ها براساس «کنوانسیون نسل‌‌‌کشی ۱۹۴۸» موظف به اتخاذ اقدامات لازم برای جلوگیری از نسل‌‌‌کشی هستند و نه پاداش دادن به نسل‌‌‌کشی از طریق عادی‌‌‌سازی روابط با مجرمان!
امروزه به نظر می‌رسد که بسیاری از جوانان در کشورهای غربی به حقانیت مواضع دیرپای ما در قبال رژیم اسرائیل پی برده باشند. میخواهم از این فرصت استفاده کنم و به این نسل شجاع بگویم که اتهامات یهودی‌‌‌ستیزی علیه ایران به دلیل موضع اصولی‌‌‌اش در مساله فلسطین، نه‌تنها کاملا غلط است، بلکه به فرهنگ، باورها و ارزش‌‌‌های اساسی ما توهین می‌کند. مطمئن باشید که این اتهامات به اندازه اتهامات ناعادلانه یهودی‌‌‌ستیزی که هنگام اعتراض در دانشگاه‌‌‌ها برای دفاع از حق حیات فلسطینی‌‌‌ها به شما وارد می‌شود، بی‌اساس است.
چین و روسیه همواره در روزهای سخت دوست و پشتیبان ما بوده‌‌‌اند. ما این دوستی را بسیار ارزشمند می‌‌‌دانیم. نقشه راه ۲۵ساله ایران و چین یک گام مهم در جهت ایجاد یک «شراکت جامع راهبردی» سودمند برای هر دو کشور بود و ما تمایل داریم در آستانه ورود به نظم جدید جهانی، همکاری‌‌‌های گسترده‌‌‌تری در این مسیر با پکن برقرار سازیم. در سال ۲۰۲۳، دولت چین نقش مهمی در تسهیل عادی‌‌‌سازی روابط ما با عربستان‌سعودی ایفا کرد و از این طریق دیدگاه سازنده و رویکرد آینده‌‌‌نگرانه خود را در امور بین‌المللی به نمایش گذاشت.
روسیه یک هم‌‌‌پیمان راهبردی ارزشمند و همسایه ایران است و دولت من متعهد است که به گسترش و تقویت همکاری‌‌‌هایمان پایبند بماند. ما برای مردم روسیه و اوکراین آرزوی صلح داریم و دولت من آماده حمایت فعالانه از ابتکارات دیپلماتیک در جهت دستیابی به این هدف خواهد بود. دولت من همکاری‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه با روسیه را -به‌ویژه در چارچوب‌‌‌هایی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا- در اولویت قرار خواهد داد.
با علم به اینکه صحنه جهانی از الگوهای سنتی فراتر رفته است، دولت من متعهد است که روابط متقابل مفید خود را با بازیگران بین‌المللی نوظهور در جنوب جهان، به‌خصوص با کشورهای آفریقایی، تقویت کند. در این راستا، به دنبال ارتقای همکاری‌‌‌ها و تقویت مناسبات‌‌‌‌‌‌مان خواهیم بود. ایران با کشورهای آمریکای لاتین روابط مستحکمی دارد و دولت من در جهت حفظ و تعمیق آن به منظور پیشبرد توسعه، گفتوگو و همکاری در همه زمینه‌‌‌ها اقدام خواهد کرد. همکاری بین ایران و کشورهای آمریکای لاتین از آنچه در حال حاضر برقرار است، به مراتب ظرفیت‌‌‌های بیشتری دارد و ما پیگیر تقویت پیوند‌‌‌هایمان خواهیم بود.
روابط ایران و اروپا فراز و نشیب‌‌‌های زیادی داشته است. پس از خروج ایالات‌متحده از برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در ماه مه ۲۰۱۸، کشورهای اروپایی ۱۱تعهد به ایران دادند تا توافق هسته‌‌‌ای را نجات داده و تاثیر تحریم‌‌‌های غیرقانونی و یک‌جانبه ایالات‌متحده بر اقتصاد ما را تعدیل کنند. از جمله این تعهدات می‌‌‌توان به تضمین انجام مبادلات بانکی به‌‌‌صورت موثر، حفاظت موثر از شرکت‌ها در برابر تحریم‌‌‌های ایالات‌متحده و ترویج سرمایه‌گذاری در ایران نام برد. کشورهای اروپایی تمام این تعهدات را نقض کرده‌‌‌اند، اما به طور نامعقولی انتظار دارند ایران به صورت یک‌جانبه به تمام تعهدات خود مطابق برجام عمل کند.
با وجود این انحراف‌‌‌ها، من آماده برگزاری گفت‌وگوهای سازنده با کشورهای اروپایی هستم تا با تلاش مشترک، روابطمان را بر پایه اصل برابری و احترام متقابل، به مسیر صحیح هدایت کنیم. کشورهای اروپایی باید دریابند که مردم ایران مردمی باافتخار هستند و حقوق و شأن آنها را دیگر نمی‌‌‌توان نادیده گرفت. هرگاه قدرت‌‌‌های اروپایی به این واقعیت واقف شوند، تصور برساخته تفوق اخلاقی خود را کنار بگذارند و همچنین از بحران‌های ساختگی که مدت‌‌‌هاست بر روابطمان سایه افکنده عبور کنند، فرصت‌‌‌های بسیاری برای همکاری بین ایران و اروپا وجود خواهد داشت که می‌‌‌توان مورد بررسی قرار داد. فرصت‌‌‌های همکاری شامل همکاری‌‌‌های اقتصادی و فناورانه، امنیت انرژی، مسیرهای ترانزیت، محیط‌‌‌زیست، همچنین مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر، بحران پناهندگان و سایر حوزه‌‌‌ها هستند که همه اینها می‌‌‌توانند به نفع کشورهای ما پیگیری شوند.
ایالات‌متحده آمریکا نیز باید به این درک رسیده باشد که ایران هرگز به زورگویی پاسخ نداده و نخواهد داد. ما در سال ۲۰۱۵ با حسن‌‌‌نیت وارد برجام شدیم و به تمام تعهداتمان به‌‌‌طور کامل عمل کردیم. اما ایالات‌متحده –به‌خاطر نزاع‌‌‌ها و انتقام‌‌‌های مربوط به حوزه سیاست داخلی خود- به‌‌‌طور غیرقانونی از توافق خارج شد و با تحمیل تحریم‌‌‌های یک‌جانبه فراسرزمینی، به مردم ایران -به‌ویژه در دوران پاندمی کرونا- زیان‌‌‌ها، رنج‌‌‌ها و آسیب‌‌‌های بی‌شمار و به اقتصاد ما صدها میلیارد دلار خسارت وارد کرد.
ایالات‌متحده عامدانه تصمیم گرفت که با راه‌‌‌اندازی جنگ اقتصادی علیه ایران و همچنین با مبادرت به تروریسم دولتی از طریق ترور سردار قاسم سلیمانی -قهرمان نامی جهانی مبارزه با تروریسم که به خاطر موفقیت‌‌‌هایش در نجات مردم منطقه از داعش و گروه‌‌‌های وحشی مشابه شناخته می‌شود- نزاع‌‌‌ها را تشدید کند. امروز جهان شاهد تبعات زیان‌‌‌بار این تصمیم است. ایالات‌متحده آمریکا و متحدان غربی‌‌‌اش، نه‌تنها یک فرصت تاریخی را برای کاهش و مدیریت تنش‌‌‌ها در منطقه و جهان از دست دادند، بلکه به طور جدی معاهده منع گسترش (NPT) را تضعیف کردند؛ چرا که نشان دادند هزینه‌‌‌های پایبندی به اصول عدم‌اشاعه می‌‌‌تواند از فواید احتمالی آن بیشتر باشد.
به واقع، ایالات‌متحده و متحدان غربی‌‌‌اش از رژیم عدم‌گسترش سوءاستفاده کرده‌‌‌اند تا -برخلاف برآوردهای دستگاه‌‌‌های اطلاعاتی خود- بحرانی برساخته در مورد برنامه هسته‌‌‌ای صلح‌‌‌آمیز ایران ایجاد کنند و از آن برای اعمال فشار مستمر بر مردم ما استفاده کنند. این در حالی که هم‌‌‌زمان به حمایت فعالانه و بی‌دریغ از اسرائیل -یک رژیم آپارتایدی تجاوزگرا که عضو پیمان ان.پی.تی نیست و به گواه همه شواهد دارنده سلاح هسته‌‌‌ای است- پرداختند.
میخواهم بار دیگر تاکید کنم که دکترین دفاعی ایران شامل ساخت سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای نیست و ایالات‌متحده را فرامی‌‌‌خوانم تا از سوءمحاسبات گذشته‌‌‌اش درس گرفته و سیاست جدیدی متناسب با آن اتخاذ کند. تصمیم‌گیران در واشنگتن باید دریابند که سیاستی که مبنای آن قرار دادن کشورهای منطقه در مقابل یکدیگر باشد، نه در گذشته موفق بوده و نه در آینده موفق خواهد شد. آنها باید حقیقت ایران را بپذیرند و از تشدید تنش‌‌‌های موجود پرهیز کنند.
مردم ایران به من یک ماموریت قوی داده‌‌‌اند تا با جدیت پیگیر تعامل سازنده در صحنه بین‌المللی -در حین پافشاری بر حقوق، عزت و نقش مستحق‌‌‌مان در منطقه و جهان- باشم. من از همه کسانی که مایل به پیوستن به این تلاش تاریخی هستند، دعوت به همکاری میکنم.
* رئیسجمهور منتخب
