آمریکا در حال از دست دادن جهان عرب است

حمله حماس و متعاقب آن عملیات ویرانگر نظامی اسرائیل در غزه، حرکت به سمت عادی‌‌سازی را محدود کرد.عربستان سعودی اعلام کرده است تا زمانی که اسرائیل گام‌‌های روشنی برای تسهیل تشکیل کشور فلسطین برندارد، به توافق عادی‌‌سازی ادامه نخواهد داد.اردن در نوامبر ۲۰۲۳ سفیر خود را از اسرائیل فرا خواند و سفر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل به مراکش که برای اواخر سال ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده بود هرگز محقق نشد. رهبران عرب با احتیاط نظاره‌‌گر مخالفت شهروندانشان با جنگ غزه بوده‌‌اند. در بسیاری از کشورهای عربی، هزاران نفر به جنگ اسرائیل و بحران انسانی ناشی از آن اعتراض کردند. معترضان در اردن و مراکش همچنین خواستار پایان دادن به معاهدات صلح کشورهایشان با اسرائیل شدند و از اینکه دولت‌هایشان به حرف مردم گوش نمی‌‌دهند ابراز ناامیدی کردند.

۷ اکتبر ممکن است برای ایالات متحده نیز نقطه عطفی باشد. به دلیل جنگ در غزه، افکار عمومی اعراب به شدت علیه متحد سرسخت اسرائیل یعنی ایالات متحده معطوف شده است؛ تحولی که می‌تواند تلاش‌‌های ایالات متحده را نه تنها برای کمک به حل بحران غزه، بلکه برای مهار ایران و عقب راندن نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه مختل کند.

شبکه تحقیقاتی «فشارسنج عرب» از سال ۲۰۰۶، نظرسنجی‌‌های ملی را هر دو سال یک بار در ۱۶ کشور عربی انجام داده است و نظرات شهروندان عادی را در منطقه‌‌ای که نظرسنجی‌‌های کمی در آنجا صورت می‌گیرد، ثبت کرده است. پس از حمله ایالات متحده به عراق در سال ۲۰۰۳، نظرسنجی‌‌های دیگر به طور مداوم نشان می‌دهد که تعداد کمی از شهروندان عادی عرب دیدگاه مثبتی نسبت به ایالات متحده دارند.با این حال، تا سال ۲۰۲۲، نگرش آنها تا حدودی بهبود یافته بود، به طوری که حداقل یک‌سوم از پاسخ دهندگان تقریبا در همه کشورهایی که توسط شبکه تحقیقاتی فشارسنج عرب مورد بررسی قرار گرفتند، تایید کردند که آنها نظر «بسیار مطلوب» یا «تا حدودی مطلوب» نسبت به ایالات متحده دارند.

اما نظرسنجی‌‌هایی که در اواخر سال ۲۰۲۳ و اوایل سال ۲۰۲۴ در پنج کشور انجام دادیم نشان می‌دهد که جایگاه ایالات متحده در میان شهروندان عرب به طرز چشمگیری کاهش یافته است.یک نظرسنجی در تونس که تا حدی قبل و تا حدی بعد از ۷ اکتبر انجام شد، قویا نشان داد که این تغییر در واکنش به رویدادهای غزه رخ داده است. شاید حتی شگفت‌‌آورتر از آن، این نظرسنجی‌‌ها همچنین نشان داد که ضرر ایالات متحده به نفع چین بوده است. دیدگاه شهروندان عرب نسبت به چین در نظرسنجی‌‌های اخیر مثبت‌‌تر شده و روند نیم دهه تضعیف حمایت از چین در جهان عرب را معکوس کرده است. با این حال، در پاسخ به این سوال که آیا چین تلاش‌‌های جدی برای حمایت از حقوق فلسطینی‌‌ها انجام داده است، تعداد کمی از پاسخ‌‌دهندگان جواب مثبت دادند. این نتیجه نشان می‌دهد که دیدگاه‌‌های اعراب به جای حمایت خاص از سیاست‌‌های چین در قبال غزه، نشان‌‌دهنده نارضایتی عمیق از ایالات متحده است.

در ماه‌‌ها و سال‌های آینده، رهبران ایالات متحده به دنبال پایان دادن به درگیری در غزه و آغاز مذاکرات برای حل و فصل دائمی مناقشه اسرائیل و فلسطین خواهند بود.ایالات متحده همچنین امیدوار است با حفاظت از دریای سرخ در برابر حملات حوثی‌ها، اقتصاد بین‌الملل را در برابر اتحاد منطقه‌‌ای که توسط ایران و چین به چالش کشیده شده، تقویت کند.

با این حال، برای دستیابی به هر یک از این اهداف، واشنگتن به مشارکت کشورهای عربی نیاز دارد، چیزی که اگر عرب‌‌ها نسبت به اهداف آمریکا در خاورمیانه بدبین باشند، دستیابی به آن دشوارتر خواهد بود.

تحلیلگران و سیاستمداران آمریکایی اغلب به این نکته اشاره می‌کنند که آنچه آنها گاهی اوقات با انکار «خیابان عربی» می‌‌خوانند، نباید برای سیاست خارجی آمریکا اهمیت چندانی داشته باشد. آنها اغلب به این نکته اشاره می‌کنند که از آنجا که اکثر رهبران عرب اقتدارگرا هستند و به افکار عمومی مردم خود اهمیت چندانی نمی‌دهند، بنابراین سیاستگذاران ایالات متحده باید با حاکمان این کشورها معامله کرده و آن را بر تلاش برای تسخیر قلب و ذهن شهروندان عرب ترجیح دهند.

اما به طور کلی، این تصور که رهبران عرب توسط افکار عمومی محدود نمی‌‌شوند، یک افسانه است. قیام‌‌های بهار عربی باعث سرنگونی دولت‌‌ها در چهار کشور عربی و اعتراضات گسترده در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) منجر به تغییر در شیوه رهبری در چهار کشور عربی دیگر شد. این نشان می‌دهد حاکمان اقتدارگرا نیز باید نظرات مردمی را که بر آنها حکومت می‌کنند در نظر بگیرند.

با توجه به افزایش شدید احساسات ضد آمریکایی در میان جمعیتی که بر آنها حکومت می‌کنند، اکنون تعداد کمی از رهبران عرب می‌‌خواهند آشکارا با واشنگتن همکاری کنند. خشم شهروندان عرب از سیاست خارجی ایالات متحده نیز می‌تواند پیامدهای مستقیم جدی برای ایالات متحده داشته باشد. تحقیقات قبلی ما بر اساس داده‌‌های نظرسنجی‌‌ها در الجزایر و اردن نشان داده است که خشم از سیاست خارجی ایالات متحده می‌تواند باعث همدردی شهروندان با اقدامات تروریستی علیه ایالات متحده شود.

با این حال، برخی از یافته‌‌های «فشارسنج عرب» نیز نشان می‌دهد که شک و تردید فزاینده اعراب در مورد نقش ایالات متحده در خاورمیانه برگشت‌‌ناپذیر نیست. اختلاف‌نظر بین مردم در کشورهایی که ایالات متحده با آنها رفتار متفاوتی داشته است، نشان می‌دهد که آمریکا می‌تواند با تغییر سیاست‌‌های خود، دیدگاه خود را در جهان عرب تغییر دهد. نتایج نظرسنجی همچنین حاکی از تغییرات خاصی در رویکرد است که احتمالا درک اعراب از ایالات متحده را بهبود می‌‌بخشد، از جمله فشار بیشتر برای آتش‌‌بس در غزه، افزایش کمک‌‌های بشردوستانه ایالات متحده به این منطقه در بلندمدت، اقدام برای راه‌‌حل دو کشوری و در نهایت، برای جلب اعتماد شهروندان عرب در خاورمیانه، ایالات متحده باید همان توجهی را که نسبت به رنج اسرائیلی‌‌ها دارد برای فلسطینی‌‌ها نیز نشان دهد.

صندوق نظرسنجی

هر نظرسنجی شبکه تحقیقاتی «فشارسنج عرب» از بیش از ۱۲۰۰ پاسخ دهنده نظرسنجی می‌کند و شخصا در محل زندگی پاسخ دهنده انجام می‌شود.این نظرسنجی‌ها از پاسخ‌دهندگان در مورد دیدگاه‌هایشان در مورد طیف وسیعی از موضوعات، از جمله مسائل اقتصادی و مذهبی، دیدگاه‌‌های دولت‌‌هایشان، مشارکت سیاسی، حقوق زنان، محیط‌زیست و امور بین‌الملل سوال می‌کنند. از ۷ اکتبر، فشارسنج عرب بررسی‌‌ها را در پنج کشور مختلف عربی شامل اردن، کویت، لبنان، موریتانی و مراکش تکمیل کرده است.

از آنجا که دور قبلی بررسی‌‌های فشارسنج عرب در این کشورها بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ انجام شد، عواملی غیر از جنگ غزه ممکن است در تغییر افکار عمومی از آن زمان تاکنون نقش داشته باشد. با این حال، یک نظرسنجی دیگر، معیار ارزشمندی را ارائه کرد و به ما اجازه داد استنباط کنیم که برخی تغییرات کلیدی در نظرات احتمالا اخیرا اتفاق افتاده است. بین ۱۳ سپتامبر و ۴ نوامبر ۲۰۲۳، ما یک نظرسنجی برنامه‌ریزی شده در تونس انجام دادیم که شامل ۲۴۰۶ مصاحبه بود. حدود نیمی از این مصاحبه‌‌ها قبل از ۷ اکتبر و حدود نیمی بعد از آن انجام شده است. برای درک اینکه چگونه دیدگاه‌‌های تونسی‌‌ها بعد از ۷ اکتبر تغییر کرد، میانگین پاسخ‌‌ها را در طول سه هفته قبل از حمله حماس محاسبه کردیم و سپس تغییرات روزانه را در هفته‌‌های بعد دنبال کردیم - کاهش سریع و شدید ‌درصد پاسخ‌‌دهندگانی که دیدگاه‌‌های مثبتی نسبت به ایالات متحده داشتند. نتایج در اکثر کشورهای دیگری که در سال‌های ۲۰۲۲–۲۰۲۱ و پس از ۷ اکتبر مورد بررسی قرار دادیم، از الگوی مشابهی پیروی کردند: در همه کشورها به جز یکی، دیدگاه‌‌ها نسبت به ایالات متحده نیز به‌‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت.

تعداد کمی از پاسخ دهندگان موافق بودند که باید توفان الاقصی را یک «اقدام تروریستی» نامید. در مقابل، اکثریت قریب به اتفاق موافق بودند که کارزار اسرائیل در غزه باید به عنوان تروریسم طبقه‌بندی شود. اکثر شهروندان عرب که پس از ۷ اکتبر مورد بررسی قرار گرفتند، وضعیت غزه را وخیم ارزیابی کردند. هنگامی که از آنها این سوال پرسیده شد که کدام کلمه از میان کلماتی مانند «جنگ»، «خصومت‌‌»، «قتل عام» و «نسل‌‌کشی» به بهترین شکل وقایع جاری در غزه را توصیف می‌کند، رایج‌‌ترین واژه‌‌ای که پاسخ‌‌دهندگان در همه کشورها به جز یک کشور انتخاب کردند، «نسل‌‌کشی» بود.فقط در مراکش تعداد قابل‌توجهی از پاسخ دهندگان - ۲۴‌درصد - آن رویدادها را «جنگ» نامیدند، تقریبا همان‌درصد در میان مراکشی‌‌ها آن را «قتل عام» نامیدند. در همه جاهای دیگر، کمتر از ۱۵‌درصد از پاسخ دهندگان «جنگ» را برای توصیف آنچه در غزه اتفاق می‌‌افتد انتخاب کردند.

علاوه بر این، بررسی‌‌های فشارسنج عرب نشان داد که شهروندان عرب باور ندارند که بازیگران غربی در حال دفاع از غزه هستند. در این نظرسنجی از آنها پرسیده شد: از میان احزاب زیر، به نظر شما کدام یک متعهد به دفاع از حقوق فلسطین هستند؟ و به پاسخ دهندگان این امکان را داد که همه موارد درخواستی را از فهرست ده کشور، اتحادیه اروپا و سازمان ملل انتخاب کنند. بیش از ۱۷‌درصد از پاسخ دهندگان در هیچ کشوری موافق نبودند که سازمان ملل از حقوق فلسطینیان دفاع می‌کند. در مورد اتحادیه اروپا وضعیت بدتر شد، اما ایالات متحده کمترین امتیاز را گرفت؛ ۸‌درصد از پاسخ دهندگان در کویت، ۶‌درصد در مراکش و لبنان، ۵درصد در موریتانی و ۲‌درصد در اردن موافق بودند که آمریکا از فلسطینی‌‌ها دفاع می‌کند. نتایج برای ایالات متحده حتی بیشتر از سایر بازیگران غربی و جهانی در مورد مساله حفاظت از اسرائیل متفاوت بود. در پاسخ به این سوال که آیا ایالات متحده از حقوق اسرائیل محافظت می‌کند، بیش از ۶۰‌درصد از پاسخ دهندگان در هر پنج کشور موافق بودند که این کار را انجام می‌دهد. این درصدها بسیار بیشتر از‌درصد پاسخ دهندگانی است که موافق بودند اتحادیه اروپا یا سازمان ملل از اسرائیل محافظت می‌کنند.

به نظر می‌رسد این تصورات در جهان عرب در مورد لشکرکشی اسرائیل به غزه و رویکرد ایالات متحده در قبال آن، پیامدهای عمده‌‌ای برای شهرت کلی ایالات متحده داشته است. در ۹ کشور از ۱۰ کشوری که فشارسنج عرب در مورد مطلوبیت ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ سوال کرد، حداقل یک‌سوم از کل پاسخ‌‌دهندگان گفتند که دیدگاه مطلوبی نسبت به ایالات متحده دارند. با این حال، در چهار کشور از پنج کشور مورد بررسی بین دسامبر ۲۰۲۳ و مارس ۲۰۲۴، کمتر از یک‌سوم نظر مثبتی نسبت به ایالات متحده داشتند. در اردن،‌درصد پاسخ دهندگانی که به ایالات متحده نگاه مثبت داشتند، به طور چشمگیری کاهش یافت، از ۵۱‌درصد در سال ۲۰۲۲ به ۲۸‌درصد در نظرسنجی انجام شده در زمستان ۲۰۲۴-۲۰۲۳ رسید. در موریتانی،‌درصد پاسخ‌‌دهندگانی که ایالات متحده را مثبت ارزیابی کردند از ۵۰‌درصد در نظرسنجی انجام شده در زمستان ۲۰۲۲-۲۰۲۱ به ۳۱‌درصد در نظرسنجی انجام شده در زمستان ۲۰۲۴-۲۰۲۳ کاهش یافت و در لبنان نیز، از ۴۲‌درصد در زمستان ۲۰۲۲-۲۰۲۱ به ۲۷‌درصد در اوایل سال ۲۰۲۴ کاهش یافت.به طور مشابه،‌درصد پاسخ دهندگانی که موافق بودند سیاست خارجی جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده «خوب» یا «بسیار خوب» بود، در همین مدت در لبنان ۱۲ امتیاز و در اردن ۹ امتیاز کاهش یافته است.

زمان بررسی ما در تونس قویا نشان می‌دهد که لشکرکشی اسرائیل به غزه باعث این کاهش کلی شد. در سه هفته قبل از ۷ اکتبر، ۴۰‌درصد تونسی‌‌ها گفتند که دیدگاه مطلوبی نسبت به ایالات متحده دارند. در ۲۷ اکتبر، سه هفته پس از آغاز عملیات نظامی اسرائیل در غزه، تنها ۱۰‌درصد از مردم تونس همین را گفتند.