عبور از شوک؛ واکنش آغاز شد
احضار متحد استراتژیک به باغ ملی
در دیدار روز شنبه ۱۹ آذرماه سفیر چین با دستیار آسیا و اقیانوسیه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، نسبت به ورود «بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس» به موضوع تمامیت ارضی ایران ابراز ناخرسندی شدید و تاکید شد جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج فارس جزء لاینفک تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران است که مانند هر بخش دیگر از سرزمین ایران هرگز موضوع مذاکره با هیچ کشوری نبوده و نخواهد بود.
سفیر چین نیز با تاکید بر احترام کشورش به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، در توضیحات اهداف سفر رئیسجمهور کشورش به ریاض، این سفر را در راستای کمک به صلح و ثبات در منطقه و بهره‌گیری از گفت‌وگو به عنوان ابزاری برای حل مشکلات دانست.
سفیر چین سیاست خارجی کشورش در منطقه را مبتنی بر توازن دانسته و مبادلات پیش‌بینی‌شده دیپلماتیک از جمله سفر معاون نخست وزیر چین به ایران در روزهای آینده را موید این رویکرد اعلام کرد. وزارت بازرگانی چین روز شنبه در بیانیه‌‌ای اعلام کرد «هو چون‌‌هوا» معاون نخست وزیر این کشور قرار است از دهم تا چهاردهم دسامبر (۱۹ تا ۲۳ آذر) به امارات عربی متحده و ایران سفر کند. خبرگزاری شینهوا بدون اشاره به جزئیات این سفر اعلام کرد، این سفر به دعوت دولت‌های امارات و ایران صورت می‌گیرد.
این سفر چند روز پس از سفر سه‌روزه و پر‌سروصدای شی جین پینگ به عربستان و حضور در نشست شورای همکاری و نشست با سران عربی در ریاض انجام می‌شود که همزمانی آن با تحولات صورت گرفته در روابط ایران و چین ظرف چند روز گذشته می‌تواند محتوای این سفر را تحت‌الشعاع مسائل به وجود آمده کند.
روز جمعه ۱۸ آذر نشست سران چین و ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس به میزبانی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی برگزار شد و در بیانیه پایانی اتهاماتی علیه ایران مطرح شد. البته از زمان تاسیس شورای همکاری خلیج فارس در سال ۱۹۸۱ تاکنون هر ساله در دو نشست سران و وزرای خارجه اتهاماتی علیه ایران مطرح شده که تبدیل به یک روند عادی در روابط دو سوی ساحل خلیج فارس شده است. اما آنچه حساسیت‌ها بر سر این بیانیه را دوچندان کرد، حضور چین در این اجلاس و توافق بر سر صدور یک بیانیه مشترک بوده که بسیاری را در سطوح مختلف غافلگیر کرد.
در بند ۱۲ بیانیه مشترک رئیسجمهور چین و سران شورای همکاری خلیج فارس نکته قابل تامل و در عین حال هشدار‌دهنده‌‌ای آمده است: «رهبران از تمامی تلاش‌‌‌‌‌‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکارها، پیشنهاد‌‌‌‌‌‌های امارات برای رسیدن به راهکار صلح‌‌آمیز برای حل مساله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از راه مذاکرات دوجانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند.»
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه با محکوم کردن اتهامات بی‌اساس بیانیه پایانی نشست ۴۳ سران شورای همکاری خلیج فارس، صدور این‌گونه بیانیه‌ها را تکرار سیاست شکست‌خورده ایران‌هراسی خواند که فقط می‌تواند تلاشی بیهوده برای پوشاندن اقدامات بحران‌آفرین برخی کشورهای این شورا در حمایت مالی، سیاسی و لجستیکی از گروه‌های تروریستی و زخم عمیق مردم رنج‌دیده کشورهای بحران‌زده منطقه باشد.
کنعانی اشاره بیانیه این شورا درباره موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را مردود دانست و افزود: کشورهایی که تمام تلاش خود را برای ناکام گذاشتن توافق هسته‌ای به کار بسته بودند، اکنون با نادیده گرفتن پایبندی کامل ایران به برجام و قوانین بین‌المللی، نسبت به اقدامات مشروع ایران معترض شده‌اند.
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر امنیت درون‌زای منطقه و رعایت هنجارهای بین‌المللی، هیچ‌گونه مداخله‌ای را در سیاست‌ها و برنامه‌های فناوری و دفاعی خود برنمی‌‌تابد، جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را جزء لاینفک و ابدی سرزمین جمهوری اسلامی ایران دانست و افزود: جمهوری اسلامی ایران هرگونه ادعایی بر این جزایر را امری بی‌ثبات‌کننده، دخالت در امور داخلی و قلمرو سرزمینی خود دانسته و آن را به‌شدت محکوم می‌کند.
پیش از احضار چانگ هوآ سفیر چین در ایران، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه شنبه شب در توییتی در واکنش به بیانیه مشترک چین و شورای همکاری نوشت: «جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج فارس، اجزای جدایی‌‌ناپذیر خاک پاک ایران است و به این مام میهن تعلق ابدی دارند. در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم.»
با این حال این واکنش توییتری چندان به مذاق فضای مجازی ایران خوش نیامد و کاربران در توییت‌هایی نوشتند که امیرعبداللهیان هیچ اشاره مستقیمی به چین نکرده و ضرورت ایجاب می‌کند تا در چنین موضوع مهمی که با تمامیت سرزمینی ایران و ایرانیان در ارتباط است، واکنش‌ها بی‌ملاحظه‌تر، قاطعانه‌تر و از سر عزت و اقتدار باشد.
همزمان با وزیر امور خارجه، عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز در واکنش به بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس در توییتی نوشت: فراخوان سفیر چین و اعلام موضع و وادار کردن مقام چینی به تاکید بر احترام به تمامیت ارضی ایران، تفهیم این واقعیت است که استقلال سیاسی ایران ابدا تعارف‌‌بردار نیست. چین باید بفهمد برای بازی با اعصاب آمریکا و دلبری از نوامیس منطقه‌‌ای آن، حق بازی با کارت ایران را ندارد.
پیش‌تر نیز محمد جمشیدی معاون سیاسی رئیسجمهور ایران در توییتی نوشته بود: همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه‌های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست‌‌‌‌‌‌ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد.
برخی از رسانه‌های اصولگرا نیز که همواره در حمایت از رویکرد چرخش به شرق در سیاست خارجی ایران موضع‌گیری می‌کردند، نسبت به اقدام چین واکنش نشان داده و نوشتند: وزارت امورخارجه ایران از رئیسجمهور چین بپرسد آیا امضای شما پای بیانیه یاد شده نشانه آن نیست که حاکمیت چین بر تایوان را هم قابل مناقشه می‌دانید؟!
با این حال یک مقام آگاه در وزارت خارجه که نخواست نامش فاش شود، تاکید کرد که اعتراض ایران در سطوح مختلف به چین اعلام شده و این‌گونه نیست که این تلقی به وجود بیاید که دستگاه دیپلماسی منفعل است و در این زمینه کاری نشده است.وی تاکید کرد که جنس روابط با چین طبیعتا از جنس روابط دوستی و همکاری سطح بالا است و در این چارچوب نوع واکنش و موضع‌گیری‌ها متفاوت با جنس واکنش به کشوری همچون آلمان است که در شرایط کنونی سفیر آن چند بار به وزارت خارجه فراخوانده شده است. وی با گریزی به توافق‌نامه جامع همکاری استراتژیک ایران و چین تاکید کرد که بر اساس این سند، همکاری‌ها با چین ادامه دارد و چین در بسیاری از پروژه‌های زیرساختی، نیروگاه، پتروشیمی و... در حال کار با طرف ایرانی و به تبع آن سرمایه‌گذاری است. با این حال بنا به دلایل و شرایطی چون تحریم، امکان انتشار عمومی آن در فضای رسانه‌ای و افکار عمومی وجود ندارد.
