اولین‌بار نیست که بحث تغییر ساختار سیاسی کشور (تغییر شیوه ریاستی به پارلمانی) از سوی سیاسیون، به‌خصوص اصولگرایان مطرح می‌شود. پیش از این هم این موضوع طی سال‌های گذشته چند بار مطرح و البته پس از مدتی از دستورکار خارج شده است. در این میان، در سال ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری در جریان سفرشان به کرمانشاه بحث تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را مطرح کردند. ایشان در سخنانشان تصریح کردند: «در شرایط فعلی نظام سیاسی کشور، ریاستی است و رئیس‌‌‌جمهور با انتخاب مستقیم مردم برگزیده می‌شود که شیوه خوب و موثری است اما اگر روزی در آینده احتمالا دور، احساس شود که نظام پارلمانی برای انتخاب مسوولان قوه‌مجریه بهتر است هیچ اشکالی در تغییر‌ سازوکار فعلی وجود ندارد.»سخنانی که راه را برای بحث‌های کارشناسی در این خصوص بازکرد. به دنبال این سخنان بود که بسیاری ازجمله علی لاریجانی، رئیس مجلس وقت نیز از این تغییر استقبال کرده و با دفاع صریح از تبدیل نظام ریاستی کشور به نظم پارلمانی، حرکت از نظام ریاستی به سوی نظام پارلمانی را به نوعی منظم‌‌‌تر شدن ساختار کشور توصیف کرده و آن را عقلایی و حرکتی رو به پیشرفت دانستند. سال گذشته نیز محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در سخنانی به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب در حسینیه جماران با بیان اینکه یک‌جاهایی از قانون اساسی قابل اصلاح است و می‌شود تغییر داد، بحث تغییر ساختار سیاسی کشور را به میان کشید و گفت: «ممکن است یک زمانی قانون اساسی اصلاح شود و بگویند ما دو مجلس می‌خواهیم یا مجلس شش‌ساله باشد یا حکومت به‌جای ریاستی، پارلمانی باشد؛ اینها قابل اصلاح است و اشکالی هم ندارد.» سخنانی که همان زمان باردیگر بحث‌های مربوط به تغییرات اساسی در نظام سیاسی کشور را میان سیاسیون و رسانه‌های کشور داغ کرد.اما به‌رغم دفاع برخی چهره‌های سیاسی کشور از چنین تغییراتی، این طرح و ایده، مخالفان بسیاری هم دارد؛ مخالفانی که تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را به معنای پایان رای مستقیم مردم می‌دانند و حتی معتقدند تغییر شیوه ریاستی به پارلمانی در فقدان احزاب قوی در کشور بی‌‌‌معنی است. منتقدان تغییر نظام ریاستی به پارلمانی همچنین بر این باورند که مشکلات موجود ارتباطی به نظام ریاستی اداره کشور ندارد و باید به جای تغییر ساختار سیاسی به فکر حل مشکلات بنیادین کشور بود.

شاید معروف‌ترین چهره سیاسی در مخالفت با این مبحث مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی باشد. همچنان‌که محمد هاشمی، برادر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بهمن‌ماه سال گذشته در گفت‌وگویی در این باره گفت: «درباره تغییر نظام سیاسی ریاستی یا تعبیر درست‌‌‌تر آن نیمه‌‌‌ریاستی به پارلمانی باید گفت این موضوع حدود ۱۰سال پیش مطرح شد و همان زمان آقای هاشمی مخالف این موضوع بود و رفت و با رهبری درباره‌‌‌اش صحبت کرد و موضوع منتفی شد.» اما نادران روز سه‌شنبه در شرایطی بحث بازگشت به نظام پارلمانی در کشور را مطرح کرد که این روزها کشور در وضعیت خاصی به سر می‌برد. از همین‌رو برخی بر این نظرند که شاید طرح مجدد چنین مساله‌ای یکی از راهکارها برای عبور از وضعیت موجود ازسوی اتاق‌های فکر حل بحران باشد. «دنیای‌اقتصاد» در این راستا با چند نماینده مجلس به گفت‌وگو نشسته است.

نظام پارلمانی رفراندوم می‌خواهد

احمد علیرضا بیگی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، با اشاره به مباحث مطرح‌شده در خصوص تغییر نظام ریاستی به پارلمانی، گفت: مخالف تغییر نظام ریاستی به پارلمانی هستم. تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی یعنی ایجاد شرایط گذشته و ما یک‌بار نظام پارلمانی را تجربه کردیم و برای خروج از مشکلاتی که داشت به نظام ریاستی روی آوردیم. اگر همه‌چیز را به پارلمان واگذار کنیم، اشتباه است. چون پارلمان با برخی از فعل و انفعالات نظرش تغییر می‌کند. اعتقاد عمومی بر این است که ملت در قضاوت کردن هیچ‌گاه دچار اشتباه نمی‌شوند. ممکن است مردم برای نفی یا محکوم کردن، دلایل و مستندات محکمه‌پسند برای ارائه به دادگاه در اختیار نداشته باشند اما قضاوت عمومی همواره قضاوت درستی بوده است.این نماینده مجلس اظهار کرد: تغییر نظام ریاستی به پارلمانی نیازمند اصلاح قانون اساسی است. اصلاح قانون اساسی هم روالی دارد و باید موردی که نیاز به اصلاح قانون اساسی دارد به صورت طرح یا لایحه خدمت مقام معظم رهبری ارائه شود و با موافقت ایشان رفراندوم اتفاق می‌افتد.او با اشاره به نطق اخیر یک نماینده مجلس، تاکید کرد: آقای نادران در نطقشان به آسیب مهم در حکمرانی در جمهوری اسلامی ایران اشاره داشت. در این راستا ایشان به تاثیر دستگاه‌های امنیتی و ورود آنها به سیاست که برخلاف وصیت امام راحل است، اشاره کرد و این ورود را باعث آسیب‌های بسیاری از ابعاد مختلف به کشور دانست. تغییر نظام ریاستی به پارلمانی تنها به‌عنوان یک ایده مطرح است و در سال‌های گذشته هم مطرح بوده اما موضوع جدی نیست.

وی ادامه داد: برخی نمایندگان راه برون‌رفت از مشکلات فعلی کشور را ورود رهبری می‌دانند؛ مشابه آنچه در سیستان و بلوچستان اتفاق افتاد و ورود رهبری در اتفاق سیستان و بلوچستان نشان داد آنچه دیگران استنباط کرده بودند، غلط بوده است. اما ورود رهبری مرهمی بر آلام مردم بود. البته التیام این زخم به‌سختی میسر است. در حال حاضر هم ورود رهبری برای حل مشکلات کشور ضروری است.

چه کسانی به دنبال تغییر نظام ریاستی به پارلمانی هستند؟

محمدصالح جوکار، نماینده یزد و رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، با بیان اینکه تغییر نظام ریاستی به پارلمانی جدی نیست، گفت: تغییر ساختار سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی مزیت‌هایی دارد و می‌تواند فرصت‌هایی را برای ما ایجاد کند. اما چون طرح و پیشنهادی در خصوص تغییر ساختار سیاسی کشور از نظام ریاستی به پارلمانی مطرح نشده، بنابراین این موضوع جدی نیست. همچنین شهریار حیدری، نماینده سرپل‌ذهاب و قصرشیرین و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، با اشاره به مباحث مطرح‌شده در مجلس پیرامون تغییر نظام ریاستی به پارلمانی، گفت: باید به سمت دموکراسی اسلامی پیش برویم. پایه این نظام مردم بودند و انقلاب با پشتوانه مردم ایجاد شد و با پشتوانه ملت هم استمرار پیدا کرده است. در همه بحران‌ها نیز ملت هستند که از نظام حمایت می‌کنند. آنچه به صلاح و نفع مردم از نظر بعد جمهوریت نظام است، نظام ریاستی و توجه به خواست مردم است.  او ادامه داد: در حال حاضر کشور در گام دوم انقلاب به سمت و سویی پیش می‌رود که باید اولویت اول و آخر، مردم باشند. مردم حاکمیت را ایجاد کردند و به دنبال حفظ حاکمیت هستند.   این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تاکید کرد: تغییر نظام ریاستی به پارلمانی اگر جدی است باید مورد بحث کارشناسی قرار گیرد. رویکردها در مجلس متفاوت است و حدود پنج‌نگاه به صورت اکثریت در مجلس در خصوص موضوعات مختلف وجود دارد. یکی از نگاه‌ها جریان آقای نادران و دوستان نزدیک به ایشان است.  حیدری در ادامه گفت: صحبت آقای نادران در خصوص تغییر نظام ریاستی به پارلمانی تحت‌تاثیر فضای موجود نیست و بحث تغییر ساختار سیاسی از ریاستی به پارلمانی را مقام معظم رهبری در سفر به کرمانشاه در سال۱۳۹۰ مطرح و تاکید کردند که باید روی این موضوع کار کارشناسی شود، بنابراین ۱۱سال است که این موضوع مطرح شده منتها در این سال‌ها توجه به آن شدت و ضعف داشته است. نماینده در بیان اندیشه و طرز تفکر آزاد است و ایشان هم نظرشان را مطرح کردند.

اخبار مرتبط