روایت جدید از سرعت مذاکرات

در حالی که برخی منابع غربی از جمله وزیر خارجه فرانسه از کند بودن روند مذاکرات برجام خبر داده‌‌‌اند، پایگاه خبری نور نیوز، نزدیک‌‌‌به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران، با اشاره به اینکه مذاکره‌‌‌کنندگان ارشد حاضر در مذاکرات وین برای مشورت به کشورهای خود بازگشته‌‌‌اند، نوشته است «محورهای اختلافی سخت‌‌‌تر همچنان باقی است» ولی «پیشرفت‌‌‌ها سرعت گرفته است.»

در این گزارش با اشاره به دو موضوع بازگشت ایران به تعهدات خود طبق برجام و رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران آمده است که در این حوزه کماکان اختلاف‌‌‌نظرهای دشواری وجود دارد ولی پیشرفت‌‌‌های به دست آمده «متوازن» است.

در ادامه این گزارش آمده است: دور هشتم مذاکرات وارد مراحل حساس و نسبتا تعیین‌‌‌‌کننده‌‌‌‌ای شده که خروجی آن می‌تواند تاثیر مهمی در فرجام مذاکرات داشته باشد. دور هشتم مذاکرات میان نمایندگان ایران و ۱+۴ در وین به‌ویژه در سطح کارشناسی در حالی بدون وقفه در جریان است که مذاکره‌‌‌‌کنندگان ارشد کشورهای حاضر در گفت‌وگوها برای مشورت‌‌‌‌های بیشتر موقتا به پایتخت‌‌‌‌های خود بازگشته و دوباره به وین باز خواهند گشت.

با این حال روز پنج‌شنبه خبرگزاری رویترز مطابق روال گذشته خود در گزارشی خلاف واقع به صورت تلویحی از بروز بن‌‌‌‌بست در مذاکرات خبر داد که با واقعیات جاری در میز مذاکرات کاملا مغایر است. اظهارنظرهای متعددی که طی هفته گذشته پیرامون پیشرفت نسبی در مذاکرات از سوی مقامات کشورهای حاضر در ۱+۴ منتشر شد، کذب بودن ادعای رویترز را نشان می‌‌‌‌دهد.

در همین راستا؛ اخبار رسیده به «نورنیوز» حاکی است که پیشرفت‌‌‌‌ها تا حدودی متوازن است و هر چهار حوزه اصلی مورد بحث، یعنی «رفع تحریم‌ها»، «برنامه هسته‌‌‌‌ای»، «راستی‌‌‌‌آزمایی» و «تضمین‌‌‌‌ها» به موازات یکدیگر در حال بحث و بررسی هستند. عدم‌توقف مذاکرات و تداوم گفت‌وگوها در سطح کارشناسی در کنار سفر کوتاه روسای هیات‌‌‌‌ها به پایتخت‌‌‌‌های خود، نشان‌دهنده صحت اخبار منتشر شده در مورد پیشرفت نسبی مذاکرات و عبور گفت‌وگوها از مراحل مقدماتی است.

پیش‌تر نیز اخباری به «نورنیوز» رسیده بود که نشان می‌‌‌‌داد روند مذاکرات به مرحله‌‌‌‌ای رسیده که نیازمند تصمیم سیاسی غربی‌‌‌‌ها به‌ویژه ایالات متحده آمریکاست. در همین خصوص «جنیفر ساکی» سخنگوى کاخ سفید اظهار کرده؛ مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۴ وارد زمان حساسی شده و گرچه در مذاکرات پیشرفت‌‌‌‌هایی به دست آمده اما اگر به زودی به درک مشترک در مورد بازگشت متقابل به پایبندی نرسیم باید مسیر دیگری را انتخاب کنیم.

اظهارات ساکی ضمن نقض گزارش کذب رویترز و تایید پیشرفت در مذاکرات، به صورت تلویحی اشاره به لزوم اتخاذ تصمیم سیاسی از سوی واشنگتن دارد و احتمالا سخنگوی کاخ سفید به همین دلیل از  عبارت« شرایط حساس» استفاده کرده است. از سویی؛ کاهش تعداد پرانتزهای مورد اختلاف و گفت‌وگوی مستمر هیات‌‌‌‌ها در مورد شیوه اجرا و توالی توافقات احتمالی، بیانگر ورود مذاکرات به مرحله‌‌‌‌ای است که طرف‌‌‌‌ها در خصوص مسائل دشوارتر مشغول رایزنی بوده و حتی در مواردی در حال گفت‌وگو پیرامون چگونگی تبدیل اصول توافق شده به کلمات و درج آن در سند هستند.

تشکیل و آغاز به کار کارگروه «تدابیر اجرایی» که از عصر چهارشنبه کلید خورد، حاکی از آن است که در مورد دو موضوع «رفع تحریم‌ها» و «مسائل هسته‌‌‌‌ای» پرانتزها کاهش یافته اما با وجود این همچنان پرانتزهای باز و البته مشکل‌‌‌‌تر وجود دارد که نشان می‌‌‌‌دهد مذاکرات پیچیده است و موضوعات به صورت شبکه عصبی در هم تنیده به هم وابسته هستند.

بررسی روند جاری در مذاکرات مبین این واقعیت است که در موضوعات اختلافی کمتر پیچیده، پیشرفت‌‌‌‌ها سرعت گرفته اما محورهای اختلافی سخت‌‌‌‌تر همچنان باقی است و باید طرفین با ابتکارات و اختیارات بیشتری برای عبور از این مرحله در مذاکرات حاضر شوند.

مسیر پیش‌رو با چالش‌های عدیده‌‌‌‌ای روبه‌روست و طرف غربی با اشراف کامل نسبت به پیچیدگی شرایط تلاش می‌‌‌‌کند فشار سیاسی و رسانه‌‌‌‌ای را جایگزین ارائه ابتکارات راهگشا کند. ادبیات‌‌‌‌سازی رسانه‌‌‌‌ای در موضوع «محدودیت زمان» و تکرار تهدید «بهره‌‌‌‌گیری از گزینه‌‌‌‌های دیگر» در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات، به کارگیری ابزار کهنه و ناکارآمدی است که هنوز ضلع غربی مذاکرات بر استفاده از آن اصرار دارد.

دور هشتم مذاکرات وارد مراحل حساس و نسبتا تعیین‌‌‌‌کننده‌‌‌‌ای شده که خروجی آن می‌تواند تاثیر مهمی در فرجام مذاکرات داشته باشد. اگر طرف غربی به‌ویژه آمریکا ضرورت‌‌‌‌های اتخاذ تصمیم عاقلانه را بر سیاسی‌‌‌‌کاری و زیاده‌‌‌‌خواهی ارجح بداند نیازی به تکرار کلیدواژه «محدودیت زمان» و بازی‌‌‌‌های رسانه‌‌‌‌ای بی‌‌‌‌حاصل وجود ندارد.

این تحولات در حالی است که ژان ایولو دریان، وزیر خارجه فرانسه، روز ۲۴ دی‌‌‌ در جریان یک نشست خبری با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت مذاکرات احیای برجام که در وین جریان دارد پیشرفت هم داشته است، ولی این پیشرفت به حدی کند است که ممکن است مذاکرات به نتیجه نرسد. در این نشست خبری، جوزپ بورل، با لحنی خوش‌بینانه‌‌‌تر گفت رسیدن به توافق جدید برای مهار برنامه هسته‌‌‌ای ایران «ممکن» شده است و «ما به پایان یک روند طولانی نزدیک می‌‌‌شویم» و «در هفته‌های آینده» ممکن است طرف‌‌‌ها به توافق برسند.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز روز پنج‌شنبه هشدار داد که «فقط چند هفته» برای احیای برجام باقی مانده و در صورت شکست مذاکرات، واشنگتن آماده است گزینه‌‌‌های دیگر را مدنظر قرار دهد. او با اشاره به این موضوع که «ایران روز به‌روز به آن مرحله نزدیک‌‌‌تر می‌شود که بتواند در مدت زمان کوتاهی مواد شکاف‌‌‌پذیر کافی برای استفاده در سلاح هسته‌‌‌ای تولید کند»، گفت واشنگتن طی ماه‌‌‌های اخیر روی گزینه‌‌‌های دیگردر صورت شکست احتمالی مذاکرات به شدت کار کرده و برای هر احتمالی آماده است.

در روزهای گذشته گزارش‌هایی درباره احتمال توافق موقت در وین مطرح شده بود ولی وحید جلال‌‌‌زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، به خبرگزاری تسنیم گفته است چنین توافقی برای ایران ایده‌آل نیست و راهبرد ایران «توافق دائم برای لغو تحریم‌های موثر است.» او در گفت‌‌‌وگویی که روز یکشنبه، ۲۶ دی‌‌‌ با خبرگزاری تسنیم داشته، خواسته ایران را که لغو تحریم‌های اقتصادی دوران ترامپ است، اعلام کرده است.

این خواسته پیش از این نیز توسط مقام‌‌‌های ایران اعلام شده بود ولی رابرت مالی، مذاکره‌‌‌کننده ارشد آمریکا در مذاکرات وین گفته است دولت آمریکا تحریم‌های ناقض برجام را لغو می‌کند و تحریم‌هایی را که با عناوین دیگر مانند تروریسم وضع شده‌‌‌اند، نمی‌تواند لغو کند.