تحلیل ولی رضا نصر از چشم‌انداز گفت‌وگوهای ایران و عربستان
«سید ولی‌‌‌رضا نصر» در گفت‌وگو با «ایرنا» در نیویورک در پاسخ به سوالی درباره مذاکرات ایران و عربستان و تاثیر و نقش آن بر سایر موضوعات منطقه اظهار کرد: به اعتقاد من فعل «مذاکرات» خود گام مثبتی است چون ایران و عربستان بعد از بسته شدن سفارتخانه‌‌‌ها و مسائلی که در حج اتفاق افتاد، تنش‌‌‌هایی با هم داشتند که بر سر هیچ مساله‌ای گفت‌وگویی با هم نداشتند.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا افزود: شروع مذاکره بسیار مهم است اما این نوع بازسازی روابط، طول خواهد کشید. گاهی بین دو کشور بی‌اعتمادی وجود دارد که باید حل شود و معمولا در طول زمان و بر پایه همکاری که نتیجه‌‌‌ای مثبت داشته باشد و اعتماد ایجاد کند، حل می‌شود.
استاد دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا با تاکید بر اینکه «اعتماد لفظی نیست»، تصریح کرد: عربستان واهمه‌‌‌هایی از نقش ایران در منطقه دارد. ایران هم یکسری خواسته‌‌‌هایی دارد که باید به مرحله‌‌‌ای برسد که عربستان آنها را اجرا کند. نصر اظهار کرد: اگر روابط بین دو کشور بهبود یابد و هر دو در بهبود روابط، تاثیر مثبت آن را بر منافع خود ببینند، می‌توان گفت روابط عادی خواهد شد و عادی شدن روابط، فضایی ایجاد می‌کند تا تهران - ریاض بتوانند راجع هر مساله‌ای با هم گفت‌وگو کنند و به مقطعی برسند که بتوانند منطقه را با همکاری یکدیگر اداره کنند.
راهی طولانی برای تشکیل نظام منطقهای
رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا تصریح کرد: این تنها راهی است که بتوان گفت خاورمیانه به تدریج به سایر مناطق جهان شبیه‌‌‌تر می‌شود. چرا که سایر مناطق جهان، سیستم و نظامی دارند که مسائل منطقه خود را در درون خود حل می‌کنند که در خاورمیانه چنین نظام و سیستمی وجود ندارد و برای ایجاد آن نیز هیچ توافقی نیست. سیستم‌ها و نظام‌‌‌‌های کوچک‌تری مثل شورای همکاری خلیج‌فارس(GCC ) نیز مشمول ممالک غیرعرب یا غیرعرب حاشیه خلیج فارس نمی‌شود.
نصر اظهار کرد: در واقع، هیچ نظام منطقهای وجود ندارد که شامل تمام کشورهای منطقه شود که این کشورها بتوانند از طریق آن نظام و چارچوب، مسائل خود را حل کنند. از این رو، این مذاکرات شروع خوبی است ولی هنوز راهی طولانی در پیش است تا به تشکیل یک نظام منطقهای برسیم.
اعتماد و عادیسازی روابط به عمل نیاز دارد
استاد دانشگاه جانز هاپکینز در پاسخ به این سوال که آیا استقبال آمریکا از مذاکرات میان ایران و عربستان در حد بیان است یا اینکه تحول جدیدی رخ داده است، گفت: آمریکا، عربستان را از انجام این مذاکرات نهی نکرده است، بلکه موضع واشنگتن اکنون این است که ایران و عربستان به نقطه‌‌‌ای برسند که تنش میان خود را کمتر و روابطی ایجاد کنند که با هم بر سر اتمام جنگ در یمن، سوریه یا جاهای دیگر، به توافق دست یابند. این تحلیلگر مسائل غرب آسیا اضافه کرد: به نظر می‌رسد ایجاد اطمینان و عادیسازی روابط، احتیاج به این دارد که همکاری دو طرف در عمل نتیجه دهد چرا که اعتماد در عمل به دست می‌آید نه در لفظ و مذاکره.
ضرورت اقدامات ویژه برای اعتمادسازی
نصر تاکید کرد: مذاکره گام اول و بسیار مهم است اما گام اول، گام آخر نیست. برای اینکه گام اول به آخرین گام برسد، باید توافق‌‌‌هایی کلان به دست بیاید که تمام منطقه را در برگیرد. حتی باید توافق‌‌‌هایی کوچک هم در مورد آتش‌بس در هر نقطه‌‌‌ای از منطقه که لازم باشد، به دست آید.
این استاد دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا اظهار کرد: دو طرف باید اقدامات ویژه‌‌‌ای انجام دهند و هر طرف می‌تواند اعتماد کند که طرف مقابل پایبند به توافق است و مذاکرات نتیجه‌‌‌ای داشته که شما می‌توانید در آن لنگر بیندازید. به تدریج اعتماد نیز بیشتر خواهد شد و در این طیف، ساختارهایی ایجاد می‌‌‌کنید که باقی می‌‌‌ماند. رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا درباره رفت‌و آمدها و گفت‌وگوهای منطقهای و بین‌المللی از سوی سیاستمداران مختلف جهان نیز اظهار کرد: بدون شک تلاش بسیار قوی برای حل مسائل منطقه از طریق دیپلماسی وجود دارد. دولت بایدن علاقه‌ای به شروع تخاصم نظامی در منطقه ندارد و می‌خواهد تنش در منطقه را کمتر کند.
وی افزود: آمریکا نیروهایش را از افغانستان بیرون آورد و صحبت از کاهش نیروها در عراق است و تمام اینها هم به دولت بایدن انگیزه می‌دهد، تلاش خود را بیشتر روی دیپلماسی بگذارد تا دوران ترامپ یا حتی قبل از آن. نصر تاکید کرد: این موضع به سایر کشورهای منطقه نیز انگیزه می‌دهد چارچوب جدیدی برای حل مسائل خودشان پیدا کنند. چون نظام منطقهای قبلی بر مبنای حضور مداوم آمریکا از نظر نظامی و سیاسی استوار بود و آمریکا نقش بزرگی به خصوص در سیاست کشورهای عربی اطراف ایران و افغانستان بازی می‌کرد که کوچک‌ترین تغییری در وضعیت سوق الجیشی آمریکا در منطقه باعث می‌شد سیاست خارجی، نظامی و برداشت منطقه از موضع خودش، تغییر کند.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌المللی افزود: کشورهای دیگر هم انگیزه دارند که در پی چارچوب دیگری باشند که منافع خودشان را بتوانند از طریق آن چارچوب حفظ کنند. این استاد دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا تصریح کرد: اگر قرار است آمریکا به‌صورت قوی حضور نداشته باشد و بتواند احیای برجام یا یک نوع توافق جدیدی بر سر مسائل هسته‌ای داشته باشد که حتی کمی روابط ایران و آمریکا هم ثبات پیدا کند، نظام جدیدی در خاورمیانه ایجاد خواهد شد. رئیس مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا اظهار کرد: در پی این نظام جدید در خاورمیانه (غرب آسیا) عربستان سعودی و امارات هم در پی داشتن روابط منطقهای متفاوتی با ایران خواهند بود. این تحلیلگر ارشد مسائل منطقهای و بین‌المللی مقیم آمریکا افزود: وضعیت افغانستان نشان داد که اصولا آینده با گذشته، فرق اساسی خواهد داشت و همه ممالک از جمله ایران نیز باید یک بازبینی در سیاست منطقهای آینده خود داشته باشند.
