میانجی‌گر عراقی تهران و ریاض در اجلاس بغداد روایت کرد
روایت میانجی عراقی از مذاکرات تهران- ریاض
وضعیت مذاکرات ایران و عربستان
عکس: رویترز
وزیر خارجه عراق در حاشیه اجلاس بغداد تاکید کرد که گفت‌وگوهای مقامات ایران و عربستان با میانجی‌گری دولت بغداد همچنان ادامه دارد. اجلاس بغداد برای همکاری و مشارکت روز شنبه با حضور همسایگان عراق و برخی کشورها و سازمان‌ها از جمله فرانسه، شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه عرب برگزار شد، اما برخلاف خوش‌بینی‌ها دیدار و تماس مستقیمی میان وزرای خارجه ایران و عربستان در حاشیه این نشست صورت نگرفت. نخستین‌بار روزنامه فایننشال‌تایمز ۲۹ فروردین گزارش داد که مقامات دو کشور در بغداد مذاکرات مستقیم انجام داده‌اند.
در همین ارتباط، فواد حسین وزیر خارجه عراق روز شنبه ۶ شهریور در نشست خبری حاشیه کنفرانس بغداد اعلام کرد ایران و عربستان مذاکرات دوجانبه را با میانجی‌گری دولت بغداد ادامه می‌دهند و اظهار امیدواری کرد که این مذاکرات به «نتیجه مثبت» منجر شود. او توضیح بیشتری درباره این مذاکرات نداد و اعلام نکرد در کنفرانس بغداد که وزرای خارجه ایران و عربستان حضور دارند، آیا دیدار دوجانبه‌ای برنامه‌ریزی شده است یا نه.
نخستین‌بار روزنامه «فایننشال‌تایمز» در ۲۹ فروردین گزارش داد که مقامات ارشد جمهوری اسلامی و عربستان‌سعودی، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴، روز ۹ آوریل ۲۰۲۱ (۲۰ فروردین ۱۴۰۰) در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌اند.
خبرگزاری فرانسه نیز ۱۹ آوریل (۳۰ فروردین) ضمن تایید این خبر، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت که هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی، نماینده علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان در بغداد با یکدیگر دیدار کردند.
ریاض و تهران ابتدا این گزارش را تکذیب کردند؛ اما چند هفته بعد مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق تایید کرد که با میانجی‌گری کشورش دیدارهای مقامات امنیتی ایران و عربستان در جریان است. با این حال گزارش‌ها حاکی است که این مذاکرات با نزدیک شدنِ دولت حسن روحانی به پایان کارش نیمه‌تمام مانده بود.
وزیرخارجه عراق پیش‌تر نیز در نشستی خبری در ایتالیا، درباره چرایی ایفای نقش بغداد در برقراری تماس میان ریاض و تهران و گفت‌وگوهای غیرعلنی میان دو طرف گفت: «با تغییر دولت آمریکا، ما شاهد تغییری در این زمینه نیز بودیم تا جایی که تماس با ایران آغاز شد و در نتیجه گفت‌وگو و مذاکره در وین شکل گرفت و علاوه بر آن، تماس و گفت‌وگوی غیرعلنی میان ایران و عربستان سعودی نیز آغاز شد.»
فواد حسین تاکید کرد که عراق در این دیدارهای منطقه‌ای نقش داشت؛ زیرا این منازعات بر واقعیت سیاسی عراق تاثیر می‌گذاشت و برای مدیریت منازعه در داخل ما نیازمند مدیریت منازعه در خارج از کشور بودیم. آنچه در عراق روی می‌دهد بر کل محیط پیرامونی منطقه‌ای اثر می‌گذارد. بنابراین تحرک ما در این زمینه، تا حدی به نفع کشورمان بود اما بخش دیگری از آن به نفع منطقه بود.
رئیس‌جمهور عراق نیز ماه آوریل در مصاحبه با یک اندیشکده لبنانی گفته بود که ایران و عربستان بیش از یک بار در بغداد گفت‌وگو کرده‌اند. برهم صالح روز چهارشنبه ۵ مه (۱۵ اردیبهشت) در گفت‌وگو با یک اندیشکده لبنانی ضمن اشاره به گفت‌وگوهای تهران و ریاض به میزبانی بغداد، از نقش مهم ایران در مبارزه با گروه تروریستی داعش در عراق تمجید کرد. صالح در این گفت‌وگو درباره مذاکرات تهران و ریاض گفت که بغداد بیش از یک بار میزبان گفت‌وگوهای ایران و عربستان سعودی بوده است. او تاکید کرد که عراق در برابر چالشی درازمدت برای بازگشت به وضعیت عادی سیاسی و اقتصادی قرار دارد. منطقه شاهد تنش‌هایی است اما نشانه‌هایی از تلاش برای کاهش این تنش دیده می‌شود و عراق می‌کوشد که همه طرف‌های درگیر را پشت میز مذاکره بنشاند.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران نیز ۳۰ فروردین ماه درباره اخبار منتشر شده درباره گفت‌وگوی ایران و عربستان اظهار کرد: نقل‌قول‌های متضادی در این خصوص منتشر شده، ایران همواره از گفت‌وگو با پادشاهی سعودی استقبال کرده و آن را به نفع مردم دو کشور و صلح و ثبات منطقه‌ای دانسته و همین فکر ادامه خواهد داشت. سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوالی درباره گفت‌وگوی ایران و عربستان و اینکه آیا این خبر را تایید می‌کنید؟ گفته بود: درباره گزارش‌های ضد ونقیض رسانه‌ای اظهارنظری نمی‌کنیم.
این تحولات در شرایطی است که (۷ اردیبهشت) ولیعهد عربستان‌سعودی گفته بود: «عربستان خواستار برقراری روابط دوستانه با ایران است.» محمد بن‌سلمان بامداد چهارشنبه ۲۸ آوریل در گفت‌وگو با شبکه العربیه در پاسخ پرسشی درباره احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران گفت: «ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم.» ولیعهد عربستان اضافه کرده بود: «ما خواهان آن نیستیم که وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم.» او تاکید کرده بود که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند.
اجلاسی برای همکاری و مشارکت
دولت عراق روز شنبه ۶ شهریور کنفرانسی با حضور مقامات ارشد هشت کشور منطقه‌ای و همچنین فرانسه برگزار کرد که هدف از آن «کاهش تنش‌ها در منطقه»، «احترام به حق حاکمیتی دولت عراق» و «خارج کردن عراق از صحنه رویارویی قدرت‌های خارجی» عنوان شده است.در این کنفرانس رهبران مصر، اردن، قطر، فرانسه، نخست وزیر امارات، و همچنین وزرای خارجه ایران، عربستان، ترکیه و کویت حضور داشتند.
در این دیدار برای نخستین بار از زمان قطع روابط برخی کشورهای عرب منطقه با قطر در سال ۲۰۱۷، رهبران مصر و قطر دیدار کردند.از ژانویه امسال روابط قطر با عربستان، امارات، بحرین و مصر رو به بهبودی نهاده است. روزنامه شرق عراق گزارش داده که فواد حسین وزیر خارجه کشور در نشست مطبوعاتی حاشیه کنفرانس بغداد به «سیاست همکاری مثبت و متوازن» این کشور با کشورهای منطقه تاکید کرده و گفته است بغداد درصدد ایجاد فضایی برای «مذاکرات منطقه‌ای به جای مناقشات» است. وی عنوان کرد که وضعیت امنیتی عراق تحت تاثیر شرایط منطقه‌ای است. خبرگزاری رویترز و روزنامه واشنگتن‌پست نیز به موضوع رقابت‌های ایران با عربستان برای نفوذ در کشورهای منطقه از جمله عراق و یمن پرداخته و گزارش داده‌اند که عراق به صحنه رقابت‌های بین‌المللی از جمله آمریکا، اسرائیل و برخی کشورهای عرب منطقه با ایران تبدیل شده است که نتیجه آن ظهور گروه‌های نیابتی، حمله به ساختمان‌های دیپلماتیک و پایگاه‌های نظامی میزبان نیروهای آمریکایی و از طرفی حملات آمریکا به برخی گروه‌های شبه نظامی شده است.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در کنفرانس بغداد تاکید کرد که امنیت جز از طریق اعتماد متقابل کشورهای منطقه به یکدیگر، تکیه بر توانمندی‌های ملی، تقویت ارتباطات و حسن همجواری میان کشورهای منطقه و عدم مداخله کشورهای بیگانه محقق نخواهد شد. او همچنین از عدم حضور سوریه در این کنفرانس اظهار تاسف کرد. رسانه‌های عربی گزارش داده‌اند که بغداد از مقامات سوریه برای این نشست دعوت نکرده است. در این میان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز اعلام کرد که کشورش برای ثبات و پیشرفت عراق از هیچ کوشش و کمکی دریغ نخواهد کرد. نشست منطقه‌ای «حمایت از عراق» که روز شنبه ۶ شهریور ۱۴۰۰ در بغداد برگزار شد، با انتشار یک بیانیه به کار خود پایان داد. در این بیانیه آمده است: «در نشست همکاری و مشارکت بغداد که در سطح رهبران و مقامات برگزار شد، شرکت‌کنندگان برای حمایت از عراق و بحث درباره چالش‌ها، مسائل مشترک و چشم‌اندازهای پیش رو گرد هم جمع آمدند.
شرکت‌کنندگان از تلاش‌های جمهوری عراق برای برگزاری این نشست که با هماهنگی با جمهوری فرانسه و مشارکت رهبران و مسوولان کشورهای منطقه برگزار شد، ابراز تشکر کردند و اعلام داشتند که در کنار دولت و ملت عراق خواهند ایستاد؛ همچنین بر ضرورت یکپارچگی تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به شکلی که تاثیری مثبت بر ثبات منطقه داشته باشد، تاکید کردند.
شرکت‌کنندگان اعلام داشتند که منطقه با چالش‌های مشترکی رویاروست که نیازمند تعامل کشورهای منطقه با آن بر اساس مشارکت، همکاری، امنیت مشترک و منافع متبادل است. همچنین شرکت‌کنندگان تلاش‌ها و جانفشانی‌های بزرگ عراق را در راستای جنگ علیه تروریسم و تحقق پیروزی علیه آن ستودند و از پیشرفت توانمندی‌های نظامی و دفاعی عراق به شکلی که در تامین و تقویت امنیت در منطقه سهم ایفا کند، استقبال کردند. آنها همچنین مجددا هر شکل و گونه‌ای از تروریسم و اندیشه‌های افراطی را مردود شمردند.
شرکت‌کنندگان همچنین تلاش‌های دولت عراق را در راستای تحقق اصلاحات اقتصادی به شیوه‌ای که پیام‌های مثبتی را برای تشویق سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف در پی داشته باشد، ستودند، امری که در راستای منافع همگان بوده و جو اقتصادی مناسبی را خلق کرده و فرآیند توسعه پایدار و ایجاد فرصت‌های اشتغال را تقویت می‌سازد.
دیدار وزیر خارجه ایران و حاکم دبی
در حاشیه اجلاس بغداد وزیر خارجه ایران با برخی مقامات حاضر در نشست گفت‌وگو و تبادل‌نظر کرد.در همین ارتباط حاکم دبی ضمن اعلام دیدار با وزیر خارجه ایران در حاشیه نشست بغداد، برای وی آرزوی موفقیت کرد.محمد بن راشد آل مکتوم، نخست‌وزیر امارات عربی متحده و حاکم دبی در صفحه توییتر خود نوشت: امروز (شنبه ۶ شهریور) در حاشیه نشست بغداد برای همکاری با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جدید ایران دیدار کردم. بن راشد نوشت: برای او در ماموریت جدیدش در گسترش روابط مثبت با کشورهای همجوار و تقویت روابط بر اساس حکمت و منفعت ملت‌ها، آرزوی موفقیت می‌کنم. حاکم دبی همچنین نوشت: درود همیشگی برای ملت دوست و همسایه، ایران.
گفت‌وگو با نخست وزیر عراق
در ادامه وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست منطقه‌ای حمایت از عراق با مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر این کشور دیدار و درباره آخرین تحولات روابط دو کشور در ابعاد مختلف آن گفت‌وگو و تبادل نظر کرد. حسین امیر عبداللهیان در این دیدار با ابلاغ سلام رئیس‌جمهور ایران و تبریک برگزاری موفق نشست حمایت از عراق، حضور خود به نمایندگی از ریاست‌جمهوری ایران را تاکیدی بر عزم راسخ جمهوری اسلامی ایران مبنی بر حمایت از عراق دانست. امیر عبداللهیان همچنین درباره پروژه‌های اقتصادی فی‌مابین که منافع اقتصادی آن به دو کشور بازمی‌گردد و زیارت زوار ایرانی در ایام اربعین نیز با نخست وزیر عراق به گفت‌وگو وتبادل نظر پرداخت. مصطفی الکاظمی نیز در این دیدار ضمن با اهمیت خواندن حسن همجواری و راهبردی دانستن روابط دو کشور، از نقش سازنده و پایدار ایران در حمایت از عراق و همچنین حضور هیات عالی‌رتبه ایرانی در نشست منطقه‌ای حمایت از عراق قدردانی کرد.
دیدار با رئیس‌جمهور عراق
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین با برهم صالح رئیس‌جمهوری عراق دیدارکرد. حسین امیر عبداللهیان ضمن ابلاغ سلام سید ابراهیم رئیسی و تبریک برگزاری موفق نشست بغداد، حمایت جمهوری اسلامی ایران از استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی عراق را مورد تاکید قرار داد. برهم صالح رئیس‌جمهور عراق نیز در این دیدار با تشکر از حضور هیات جمهوری اسلامی ایران برای حضور در نشست منطقه‌ای حمایت از عراق، انجام نخستین سفر خارجی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مقصد عراق را مهم خواند و از حمایت‌های ایران از عراق تقدیر کرد.تحولات منطقه، همکاری اقتصادی و تجاری کشورهای منطقه و لزوم بسط و توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور از دیگر موضوعات مورد گفت‌وگو وتبادل نظر وزیر امور خارجه ایران با رئیس‌جمهور عراق در این دیدار بود.
دیدار با رئیس مجلس عراق
حسین امیرعبداللهیان در ادامه دیدار با مقامات عالی‌رتبه عراقی در حاشیه نشست منطقه‌ای حمایت از عراق با محمد الحلبوسی رئیس مجلس عراق دیدار و ضمن تبریک برگزاری موفق این نشست، اهمیت روابط پارلمان‌های دو کشور را مورد تاکید قرار داد و دعوت رئیس مجلس شورای اسلامی از همتای عراقی خود را تجدید کرد. امیرعبداللهیان، همچنین با توجه به انتخابات پارلمانی آتی عراق حمایت جمهوری اسلامی ایران از برگزاری انتخابات زودرس به عنوان عرصه‌ای برای تبلور آرا و خواست مردم این کشور را مورد تاکید قرار داد. محمد الحلبوسی رئیس مجلس عراق نیز در این دیدار با تبریک تصدی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از سوی امیر عبداللهیان، آمادگی پارلمان عراق برای پیگیری روابط فی‌مابین را اعلام کرد.
نشست با سفیر و روسای نمایندگی‌های ایران در عراق
وزیر امور خارجه ایران همچنین صبح دیروز یکشنبه در نشست مشترک با سفیر جمهوری اسلامی ایران، سرکنسول‌ها، مسوولان نهاد‌ها و دیگر اعضای نمایندگی‌های کشورمان در محل سفارت جمهوری ایلامی ایران درباره آخرین وضعیت روابط ایران و عراق به گفت‌وگو و تبادل‌نظر پرداخت.در این نشست امیر عبداللهیان با استماع نظرات و دیدگاه بخش‌های مختلف سفارت و نمایندگی‌های ایران در حوزه موضوعات مختلف مرتبط با بخش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی- مردمی، علمی، دانشگاهی، دیدگاه خود در زمینه توسعه همکاری‌های بین ایران عراق و همچنین موضوعات مطرح شده از سوی کارگزاران کشورمان را در عراق مطرح کرد.
وزیر امور خارجه با تاکید بر نقش سردار شهید سلیمانی و دیگر شهدای مقاومت از جمله ابومهدی المهندس به تشریح عمق روابط دو کشور ایران و عراق و شکل‌گیری روابط دولتی و مردمی فی‌مابین بر پایه‌های عمیق دینی و تمدنی، حوزه‌های مختلف روابط در بخش‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، علمی و فناوری پرداخت و با توجه به اهمیت روابط همسایگی در دولت جدید جمهوری اسلامی ایران، ضرورت توسعه مناسبات فی مابین را موردتاکید قرار داد.
ضرورت فعال‌سازی روابط ایران و کویت
از سوی دیگر و در ادامه دیدارهای دوجانبه وزیر خارجه ایران با مقامات حاضر در نشست بغداد، حسین امیر عبداللهیان در دیدار با همتای کویتی خود بر ضرورت فعال‌سازی روابط و به فعلیت درآوردن توافق‌های پیشین دو کشور تاکید کرد. وزیر امور خارجه ایران روز شنبه در حاشیه نشست منطقه‌ای حمایت از عراق با احمد ناصر المحمد الصباح وزیر امور خارجه دولت کویت دیدار کرد و ضمن قدردانی از حضور وی در مراسم تحلیف سیزدهمین رئیس‌جمهوری اسلامی ایران از سوی امیر کویت، درباره موضوعات مورد علاقه دو کشور به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. وزیر امور خارجه ایران در این دیدار با مرور بر روابط دوکشور در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی، بر ضرورت فعال‌سازی روابط و به فعلیت در آوردن توافق‌های پیشین دو کشور تاکید کرد و آمادگی کامل جمهوری اسلامی ایران برای گشایش همکاری‌های فی‌مابین را مورد تصریح قرار داد. امیر عبداللهیان با تشریح دیدگاه دولت سیزدهم در حوزه سیاست همسایگی و اهمیت همکاری بین کشورهای منطقه، از هرگونه اقدام برای فعال کردن کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور با بهره‌گیری از روش‌های خلاقانه اعلام حمایت کرد. وزیر امور خارجه دولت کویت نیز در این دیدار با ابلاغ سلام امیر کویت به رئیس‌جمهوری ایران، ضمن برشمردن ضرورت‌های منطقه در نگاه به آینده از ابعاد مختلف، نظرات خود را در زمینه ضرورت فعال کردن همکاری‌ها خصوصا تنظیم آن در چارچوب کمیسیون مشترک همکاری‌ها تبیین کرد. وزیر خارجه ایران پیش‌تر با رئیس‌جمهوری مصر و وزیرخارجه ترکیه دیدار و گفت‌وگو کرده بود.
سفر به سوریه
وزیر خارجه ایران پس از حضور در اجلاس بغداد روز یکشنبه عازم سوریه شد تا با مقامات دمشق دیدار و گفت‌وگو کند. در همین خصوص عصر روز یکشنبه وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سوریه در دمشق دیدار و گفت‌وگو کردند. همچنین امیر عبداللهیان با بشار اسد رئیس جمهور سوریه دیدار کرد. وزیر امور خارجه ایران در ورود به دمشق در جمع خبرنگاران اعلام کرده بود که ایران و سوریه در مبارزه با تروریسم و در میدان، اقدامات و پیروزی‌های مشترکی را خلق کردند و امروز اینجا هستیم تا در حوزه‌های مختلف تجاری، اقتصادی و همه حوزه‌های مورد علاقه دو کشور روابط را بار دیگر مرور کنیم. امیرعبداللهیان تصریح کرد: معتقد هستیم امروز با اراده رهبران دو کشور ایران و سوریه در کنار هم در مبارزه با تروریسم اقتصادی و کمک به مردم دو کشور، گام‌های بلندی خواهند برداشت. وزیر امور خارجه روابط جمهوری اسلامی ایران با دو کشور عراق و سوریه را راهبردی ارزیابی کرد.
