دولت بایدن آماده لغو تحریم‌هاست، اما اختلاف‌ها همچنان ادامه دارد
روایت جدید از مذاکرات وین
با پایان دور دوم مذاکرات احیای برجام و آغاز دور جدید این گفت‌وگوها در گرند هتل وین، روزنامه وال‌استریت ژورنال نوشت که آمریکا اعلام آمادگی کرده تا تحریم بانک مرکزی و تحریم فروش نفت را بردارد. ایران اما خواهان برداشتن تحریمها علیه سپاه پاسداران و بیت مقام معظم رهبری است. آمریکا در واکنش به این گزارش گفته مذاکرات وین پیشرفت‌هایی داشته اما راه درازی در پیش است. همزمان رسانه‌های رژیم صهیونیستی گزارش دادند مقامات نظامی و امنیتی این رژیم در سفر هفته آینده به واشنگتن دو خواسته مهم در رابطه با برجام مطرح خواهند کرد. سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز تاکید کرده که فهرست لغو تحریمها هنوز نهایی نشده است ولی پیشرفت‌هایی در این خصوص صورت گرفته است و گفت‌وگوها همچنان ادامه دارد. در همین ارتباط، روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارش مفصلی از قول دو مقام آمریکایی نوشته که دولت بایدن آماده برداشتن برخی از تحریم‌هایی است که دولت ترامپ علیه ایران اعمال کرده بود. از جمله این تحریمها که آمریکا برای رفع آنها اعلام آمادگی کرده تحریم بانک مرکزی، فروش نفت و شرکت‌های نفتی و تحریم علیه تعداد دیگری از بخش‌های کلیدی اقتصاد مانند فروش فلزات و آلومینیوم است.
به گزارش وال‌استریت ژورنال یک مقام اروپایی نیز گفته که واشنگتن سیگنال‌هایی برای برداشتن تحریمها در صنایع پارچه، کشتیرانی و بیمه و تمامی صنایعی که طبق برجام ایران می‌تواند از آنها درآمد داشته باشد، نشان داده است. این روزنامه آمریکایی نوشته برداشتن تحریم‌های مرتبط با تروریسم علیه برخی از نهادهای دولتی و بخش‌های اقتصادی مورد مناقشه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد ایران و بخش بزرگی از درآمدهای این کشور داشته باشد. مقامات آمریکایی که در مذاکرات وین حضور داشته‌اند گفته‌اند که این کشور برداشتن بخشی از تحریمها را در نظر گرفته است اما اشاره‌ای به جزئیات آن نکرده‌اند.
محل مناقشه
به ادعای وال‌استریت ژورنال، ایران و آمریکا بر سر خارج کردن سپاه پاسداران از لیست تحریمها اختلاف‌نظر دارند. مقام‌های نزدیک به مذاکرات وال‌استریت گفته‌اند که آمریکا در حال حاضر موافق برداشتن تحریم‌های مرتبط با سپاه پاسداران نیست. به گفته این مقامات اختلاف بین ایران و آمریکا همچنین بر سر برداشتن تحریم‌های بیت مقام معظم رهبری است. در حالی که دولت بایدن گفته برای برداشتن برخی از تحریم‌هایی که دولت ترامپ اعمال کرده بود آمادگی دارد، منابع وال‌استریت گفته‌اند که واشنگتن این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که برخی از تحریمها علیه آنچه حمایت ایران از گروه‌های شبه نظامی و نیز برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی خوانده می‌شود را حفظ کند.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه ۲۱ آوریل گفت که ایالات‌متحده نمونه‌هایی از تحریم‌هایی را که حاضر به برداشتن آنهاست به ایران گفته است تا بتوان به یک توافق رسید. او گفته است: «من فکر می‌کنم که آنها [ایران] دید روشن و واضحی از دیدگاه‌های ما درباره تحریم‌هایی دارند که ما قصد برداشتن آنها را داریم و نیز تحریم‌هایی که نمی‌خواهیم آنها را برداریم.» همزمان یک مقام ایرانی گفته برای بازگشت به برجام باید ۸۰۰ تحریم جدید علیه نهادها و افراد ایرانی از سوی آمریکا برداشته شود، یعنی تقریبا نیمی از ۱۵۰۰ تحریمی که در بخش‌های اقتصادی و علیه نهادها و شرکت‌ها و افراد اعمال شده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز تأکید کرده که سابقه عهدشکنی آمریکا موجب شده تا راستی‌آزمایی اکنون از اهمیت بالایی برخوردار باشد و طبیعی است که ایران اکنون خواهان راستی‌آزمایی دقیق اقدامات آمریکا باشد. سعید خطیب زاده، با حضور در یک جلسه گفت‌وگوی زنده در «کلاب‌هاوس» روند گفت‌وگوها در وین را «امیدوارکننده» توصیف کرد و گفت: پیشرفت‌هایی به دست آمده است و همه طرف‌ها «جدیت و اراده سیاسی» خود را برای دستیابی به نتیجه نشان داده‌اند. وی تصریح کرد که هنوز در خصوص موضوعات قابل توجهی از جمله ترتیب اقدامات، رفع کلیه تحریمها و راستی‌آزمایی اختلاف‌نظر وجود دارد، با این وجود «تصور می‌کنم که همه در وین اراده کافی پیشرفت به نمایش گذاشته‌اند.»
واکنش آمریکا به گزارش وال‌استریت ژورنال
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانس خبری خود در روز چهارشنبه اول اردیبهشت در پاسخ خبرنگاری که از او درباره گزارش وال‌استریت ژورنال پرسید بار دیگر تایید کرد که مذاکرات وین پیشرفت‌هایی داشته اما راه درازی در پیش است. ند پرایس یک روز پیش از آن نیز همین نظر را مطرح کرده بود. به طور مشخص درباره برداشتن تحریمها ند پرایس گفت که دولت آمریکا در دو گروه مجزا مشغول کار درباره موضوع بازگشت به برجام است: یک گروه اقداماتی را بررسی می‌کند که ایران باید برای بازگشت به برجام انجام دهد و گروه دیگر قدم‌هایی را که آمریکا باید بردارد مورد مطالعه قرار می‌دهد.
سخنگوی وزارت خارجه ایالات‌متحده برداشتن تحریم‌هایی را که با برجام بی‌ارتباط هستند از جمله اقداماتی دانست که آمریکا باید برای بازگشت به توافق هسته‌ای انجام دهد. به گفته پرایس این دقیقا کاری است که گروه کاری دوم در حال انجام آن است و به همین دلیل او آن را علنی نمی‌کند.
به گفته ند پرایس، رابرت مالی و دیگر مذاکره‌کنندگان وین به کشورهایشان بازگشته‌اند تا درباره آنچه در خلال مذاکرات مطرح شده با مقامات کشورشان گفت‌و‌گو کنند. او ابراز امیدواری کرد که مذاکرات وین در روزهای آینده از سر گرفته شود و او بتواند جزئیات بیشتری درباره اقداماتی را که آمریکا قرار است انجام دهد علنی کند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این پرسش که آیا تمامی تحریم‌هایی که بعد از امضای توافق برجام اعمال شده‌اند، با این توافق بی‌ارتباط هستند یا خیر، گفت: «تحریمها صورت‌بندی‌های مختلفی دارند اما آنچه ما امروز بر روی آن متمرکز هستیم، تحریم‌هایی هستند که به خودی خود ارتباطی با توافق اتمی ندارند.»
او در عین حال با این ادعا که ایالات‌متحده درباره برخی رفتارهای ایران نگرانی‌هایی دارد، مدعی شد: «تهران نباید دچار این توهم شود که ما در تلاش‌هایمان نقض حقوق بشر در ایران، برنامه موشکی این کشور، حمایت از گروه‌های تروریستی و حمایت از شبه نظامیان در منطقه را در نظر نمی‌گیریم و جمهوری اسلامی را بابت اینها مورد سوال قرار نمی‌دهیم.» ند پرایس اعمال تحریم را یک ابزار کلیدی در تمامی این موارد دانست و مدعی شد: «در توافق برجام هیچ بندی نیست که براساس آن ایالات‌متحده یا سایر کشورهای دنیا نتوانند تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کنند تا این کشور را درباره رفتار و نفوذ خصمانه‌اش در منطقه به پاسخگویی وادار کنند.»
همزمان فرمانده سنتکام تاکید کرد اقدامات جبرانی ایران در زمینه هسته‌ای که پس از خروج آمریکا از برجام اتخاذ شده، قابل بازگشت است. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، کنت مک کنزی فرمانده نیروهای آمریکایی در غرب آسیا روز پنج‌شنبه در جمع خبرنگاران درباره اقدامات جبرانی هسته‌ای ایران گفت: آنها هیچ کار بازگشت‌ناپذیری انجام نداده‌اند.
ادعاهای پمپئو
وزیر خارجه پیشین آمریکا نیز در توییتی بار دیگر برنامه جامع اقدام مشترک را «توافقی بد» برای آمریکا خواند. مایک پمپئو روز پنج‌شنبه در توییتی نوشت: نگذارید چپی‌ها شما را فریب دهند. توافق هسته‌ای ایران، توافقی بد برای آمریکا بوده و هست. دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ با ناقص تلقی کردن توافق هسته‌ای به طور یکجانبه از آن خارج شد و تحریم.های متعددی را علیه ایران اعمال کرد. جلسات اخیر کمیسیون مشترک برجام در راستای احیای توافق هسته‌ای از طریق لغو تحریم‌های اعمال شده آمریکا بر ایران و بازگشت دوجانبه آمریکا و ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای برگزار شدند. نمایندگان دولت بایدن نیز در طول این مذاکرات در وین حضور داشتند اما تاکنون هیچ مذاکره مستقیم و غیر‌مستقیمی میان ایران و آمریکا در وین انجام نشده و روند احیای برجام صرفا از طریق مذاکرات شرکای برجام و فعالیت کارگروه‌ها ادامه داشته است.
رونمایی مجدد از طرح شکست خورده
از سوی دیگر، کمیته مطالعاتی جمهوری‌خواهان قصد دارد که از طرح خود برای اعمال فشار حداکثری علیه ایران رونمایی کند و به این وسیله دولت بایدن را تحت فشار قرار دهد؛ سیاستی که بسیاری از ناظران مسائل بین‌الملل بر ناکامی آن اذعان دارند. به گزارش «ایرنا» کمیته مطالعاتی جمهوری‌خواهان اعلام کرده این روزها از طرح خود برای اعمال فشار حداکثری علیه ایران با حضور مایک پمپئو وزیر خارجه پیشین آمریکا رونمایی می‌کند.
براساس اخبار منتشر شده برای این لایحه سه هدف در نظر گرفته شده است: گسترش دامنه تحریم‌های ایران و اعمال شدیدترین تحریم‌هایی که تاکنون در کنگره تصویب شده است، تبدیل استراتژی فشار حداکثری به قانون و ممانعت از ورود مجدد دولت بایدن به آنچه «توافق شکست‌خورده هسته‌ای با ایران» عنوان شده است. در بیانیه جمهوری‌خواهان تندرو آمده است: در ارتباط با ایران، دو هدف را دنبال می‌کنیم که نخست، ایران باید از دستیابی به سلاح‌های اتمی و موشک‌های بالستیک منع شود و دوم ایران باید از تامین مالی تروریسم بین‌المللی منع شود.
این در حالی است که به تازگی چهار سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای به جو بایدن از او خواسته‌اند که اهرم فشار حاصل از تحریمها علیه ایران را از دست ندهد و برجام را احیا نکند. مارکو روبیو، جیمز اینهوف، پت تومی و تد یانگ سناتورهای تندرویی هستند که در این نامه نوشته‌اند: از دولت شما قویا می‌خواهیم که رویکردش را بلافاصله از نو شکل دهد. بازگشت به برجام به یک سیاست پایدار در قبال ایران نمی‌انجامد و از منافع ملی آمریکا حمایت نمی‌کند. به نظر می‌رسد جمهوری‌خواهان تندرو هنوز نتوانسته‌اند از اشتباهات و شکست‌های خود درس بگیرند. در عین حال این سناتورهای جمهوری‌خواه به شدت تحت فشار لابی‌های صهیونیستی هستند و تلاش می‌کنند از طریق کنگره دولت بایدن را تحت فشار قرار دهند.
پیش از این کریس مورفی، سناتور دموکرات ایالت کانتیکت تاکید کرده بود که دستیابی به اجماع در کنگره میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در خصوص بازگشت آمریکا به برجام دور از ذهن است، دولت نباید منتظر این امر باشد. اکنون هم به نظر می‌رسد دولت بایدن از جلب نظر جمهوری‌خواهان تندرو ناامید شده و مستقلا تلاش‌ها برای بازگشت به برجام را آغاز کرده است موضوعی که به مذاق تندروها خوش نیامده و به همین دلیل به‌دنبال کارشکنی در اقدامات دولت بایدن هستند.
مقام‌های اسرائیلی راهی واشنگتن می‌شوند
همزمان با این تلاش‌ها، کابینه محدود امنیتی- سیاسی اسرائیل شامگاه پنج‌شنبه، دوم اردیبهشت، دومین نشست خود در هفته جاری را برای بررسی راه‌های مقابل این کشور در صورت احیای برجام و توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران، برگزار می‌کند. همزمان اعلام شده که ارشدترین مقام‌های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل، بعد از این نشست راهی واشنگتن خواهند شد تا برای جلوگیری از بازگشت آمریکا به میز برجام، آخرین تلاش را به عمل آورند.
به گزارش رسانه‌های اسرائیل، در پی نشست کابینه محدود امنیتی- سیاسی اسرائیل در شامگاه ۲۹ فروردین با محوریت ایران، که در آن تصمیم مشخصی گرفته نشد، بنیامین نتانیاهو پنج‌شنبه شب آخرین مشورت‌ها با مقامات ارشد اسرائیل را پیش از اعزام هیات ویژه به واشنگتن، دنبال خواهد کرد.
به گزارش روزنامه اسرائیل هیوم، یوسی کوهن رئیس موساد، آویو کوخاوی رئیس ستاد ارتش و مئیر بن‌شبات مشاور امنیت ملی دولت اسرائیل، پس از نشست شامگاه دوم اردیبهشت در «کابینه محدود امنیتی- سیاسی» راهی واشنگتن خواهند شد. آنها شماری از مقامات ارشد نهاد زیردست خود را نیز همراه خواهند برد. براساس این گزارش‌ها، یوسی کوهن، «اطلاعات تازه‌ای در مورد ایران» که «آمریکا تاکنون از آن مطلع نشده است» را به آگاهی مقامات دولت جو بایدن خواهد رساند. سفر مقامات ارشد اسرائیلی به واشنگتن حدود دو هفته پس از دیدار لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، به اسرائیل انجام می‌شود.
پیش‌تر «مقامات ارشد امنیتی» حاضر در نشست یکشنبه شب به شبکه دولتی کان، روزنامه جروزالم پست و سایت وای.نت گفته بودند ارزیابی اسرائیل این است که دولت جو بایدن، برای بازگشت به برجام «عزم راسخ» دارد و معلوم نیست در عمل تا چه حد ملاحظات اسرائیل را رعایت می‌کند. مقامات یاد شده با لحن حاکی از نومیدی، این را نیز افزوده بودند که به نظر می‌رسد میزان آمادگی آمریکا برای نرمش در قبال ایران، «بسیار بیشتر از چیزی است که ایران تصور می‌کرد.» با وجود این، شبکه کان گزارش داده بود که وزیران خارجه و دفاع اسرائیل، گابی اشکنازی و بنی گانتز، در آن نشست تاکید داشتند که اسرائیل نباید در این وضعیت با دولت آمریکا هم درگیر شود و باید برای راهکاری که ملاحظات اسرائیلی را درنظر بگیرد، تلاش کند.
همچنین گیلعاد اردان، سفیر اسرائیل در آمریکا، به رسانه‌ها گفته است بنیامین نتانیاهو در تنها مکالمه‌ای که در سه ماه اخیر با جو بایدن داشت، به صراحت به او گفت که اسرائیل براساس نیازهای خود در ارتباط با ایران عمل خواهد کرد و هر تصمیم آمریکا در قبال برجام، اسرائیل را «ملزم نخواهد کرد». او گفته به هیچ قراردادی که امنیت ما را به خطر بیندازد، پایبند نمی‌مانیم.
۲ خواسته اسرائیل درباره برجام
وب‌سایت هاآرتص نیز گزارش داد انتظار می‌رود «آویو کوخاوی» رئیس ستاد ارتش اسرائیل که قرار است هفته آینده با مقامات ارشد پنتاگون دیدار کند دو خواسته مهم تل آویو در رابطه با توافق هسته‌ای (برجام) مطرح کند. ملاحظه اول در رابطه با «بند غروب» برجام است که براساس آن محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران طی یک دهه پایان می‌یابد. خواسته دوم یا پیشنهاد اصلاحی دیگر شامل افزایش نظارت بین‌المللی و کنترل بر تحقیق و توسعه ایران و غنی‌سازی اورانیوم می‌شود.
غنی‌سازی بهینه‌تر شده است
این تحولات در شرایطی است که کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته است که کاهش تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز «از قبل پیش‌بینی شده بود» و «کاملا مرتبط با اقدامات و تصمیمات فنی است». او همچنین تایید کرده است که ایران روش غنی‌سازی در نطنز را تغییر داده ولی گفته است این تغییر روش باعث شده که «عملیات غنی‌سازی به شدت بهینه‌تر» شود.
روز پنج‌شنبه خبرگزاری رویترز با استناد به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد که ایران تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته برای غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد در تاسیسات نطنز را از دو آبشار به یک آبشار کاهش داده است. براساس این گزارش، ایران هم‌اکنون از یک آبشار یا خوشه سانتریفیوژهای نسل ششم برای غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم استفاده می‌کند. این در حالی است که تا پیش از این، یک خوشه از دستگاه‌های سانتریفیوژ آی‌آر-۴ نیز برای غنی‌سازی با خلوص ۶۰ درصد به کار گرفته شده بود. مقامات جمهوری اسلامی روز ۲۷ فروردین از دستیابی به اورانیوم «تا ۶۰ درصد غنی شده» خبر داده بودند.
استقبال روسیه از روند مذاکرات احیای برجام
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در یک کنفرانس خبری موضع دولت روسیه را درباره روند مذاکرات احیای برجام، بیان کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری اردوپوینت، ماریا زاخارووا روز پنج‌شنبه درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای (برجام) در وین گفت: در کل از پیشرفت احیای برجام در چارچوب رایزنی‌ها میان شرکای فعلی توافق و نمایندگان آمریکا راضی هستیم. زاخارووا تاکید کرد که درباره تجدید نظر در برجام در مذاکرات وین گفت‌و‌گویی انجام نمی‌شود و این تصدیق می‌کند که توافق هسته‌ای نمی‌تواند جایگزینی داشته باشد.
در دو هفته اخیر، مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در راستای احیای توافق هسته‌ای از طریق بازگشت دوجانبه تهران-واشنگتن به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای در وین جریان داشته است. مشارکت‌کنندگان در این مذاکرات، کیفیت روند آن را به طور کلی سازنده و جامع تلقی کرده‌اند، اما معتقدند با وجود پیشرفت‌هایی که حاصل شده، هنوز فعالیت مشترک بیشتری از سوی اعضای کمیسیون مشترک و آمریکا برای تحقق احیای توافق لازم است. با وجود حضور آمریکا در وین در طول مذاکرات کمیسیون مشترک برجام، مذاکرات مستقیم و غیر‌مستقیمی تاکنون میان ایران و آمریکا انجام نشده است. کارگروه‌های کمیسیون مشترک برجام در حال بررسی راهکارهای موجود برای لغو تحریم‌های آمریکا و بازگردانی اقدامات جبرانی ایران به حالت قبل در راستای بازگشت دوجانبه به توافق هسته‌ای و احیای آن هستند.
