مذاکرات کلیدی هسته‌ای در وین آغاز شد
سرآغاز فرآیند احیای برجام
عكس: خبرگزاری ایسکانیوز
ساعاتی پیش از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام که دیروز سه‌شنبه ۱۷ فروردین در وین و با حضور غیرمستقیم نماینده آمریکا در امور ایران برگزار شد، سخنگوی دولت ایران با اظهار خوش‌بینی نسبت به احیای برجام گفت: «در آینده‌ای بسیار نزدیک دولت آمریکا راهی جز خاتمه دادن به تحریم‌های یک‌جانبه ندارد.» علی ربیعی اشاره کرد که دولت ایران به این مذاکرات نه خوش‌بین است و نه بدبین، با این حال تاکید کرد که این مذاکرات روند «احیای برجام» را آغاز خواهد کرد. پیش‌تر نیز سخنگوی وزارت‌خارجه ایران دستور کار نشست وین را رفع تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و چگونگی اجرای تعهدات طرف‌های مقابل دانسته بود. با این حال یک مقام آمریکایی گفته انتظار پیشرفت آنی و سریع در مذاکرات با ایران را نداریم. اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده که قصد دارد توافق هسته‌ای را به مسیر درست بازگرداند. هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام که روز جمعه ۱۳ فروردین به‌صورت مجازی آغاز شده بود، از روز سه‌شنبه ساعت ۱۴:۳۰ به وقت محلی (۱۷ به وقت تهران) در وین از سر گرفته شد. براساس توافق صورت‌گرفته، دو نشست کارشناسی موازی میان اعضای کمیسیون مشترک برجام برای انجام رایزنی‌های فنی در حوزه رفع تحریم و هسته‌ای تشکیل شد. این نشست‌های کارشناسی قرار است به بحث و رایزنی درخصوص جنبه‌های فنی و جزئیات مسائل مربوط به لغو تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای بپردازند و نتیجه بحث‌های خود را به کمیسیون گزارش کنند.
در همین ارتباط، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران، نشست وین را «سرآغاز فرآیند احیای برجام» توصیف کرد و افزود نشست وین «فرصتی برای تبادل نظرات همه طرف‌ها درباره نحوه و زمان‌بندی بازگشت به تعهدات در برجام است.» به گزارش «ایسنا» علی ربیعی در ابتدای نشست خبری در ارتباط با موضوع مذاکره با آمریکا و برجام اظهار کرد: در تداوم همان کشاکش، امروز سه‌شنبه شاهد فصل تازه‌ای از روند شکست زورگویی و تجدید حیات برجام هستیم. همان‌طور که در اوج قلدری‌ها و فشارهای رژیم ترامپ پیش‌بینی می‌کردیم، سرانجام آمریکا با ناامید شدن از مسیر اشتباه گذشته، اعتراف می‌کند که فشار حداکثری شکست خورده و چاره‌ای جز احیای برجام و بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان وجود ندارد.
او ادامه داد: این موفقیت هرگز به‌دست نمی‌آمد اگر خویشتن‌داری ما در برابر تحریک احساسات ملی از طرف جنگ‌افروزان نبود و اگر با وجود همه فشارهای خارجی و داخلی برای خروج از برجام و مقابله به مثل در برابر رژیم ترامپ نمی‌ایستادیم و اگر مردم ما این رنج شدید و ناجوانمردانه را تحمل نمی‌کردند و اگر رهبری معظم با درایت در صف مقدم حفظ برجام و اصرار بر حق قانونی ایران در مقابله با این ظلم بی‌نظیر نایستاده بودند. سخنگوی دولت افزود: البته ما در سرآغاز فرآیند احیای برجام هستیم و امروز هم با اطمینان می‌گوییم که در آینده‌ای بسیار نزدیک دولت آمریکا راهی به جز خاتمه دادن به رفتارهای قانون‌شکنانه ندارد و تحریم‌های یک‌جانبه و ناقض توافق و مقررات بین‌المللی به پایان خواهد رسید. نشست وین که (دیروز) انجام خواهد شد، فرصتی برای تبادل‌نظرات همه طرف‌ها درباره نحوه و زمان‌بندی بازگشت به تعهدات در برجام است.
ربیعی تاکید کرد: موضع اصولی ما کاملا روشن است و توسط مذاکره‌کنندگان ما نیز تکرار خواهد شد. همان‌طور که بارها گفته شده، هیچ مذاکره‌ای میان نمایندگان ایران و آمریکا شکل نخواهد گرفت، اما آماده رساندن این پیام به اعضای برجام هستیم که در صورت لغو تحریم‌ها و اجرای قطعنامه ۲۲۳۱، جمهوری اسلامی ایران هم به‌طور متقابل آماده است که بعد از راستی‌آزمایی انجام تعهدات طرف‌های دیگر در کوتاه‌ترین زمان ممکن به انجام همه تعهدات خود بازگردد. او یادآور شد: درحال‌حاضر به نتایج این نشست خوش‌بین یا بدبین نیستیم اما اطمینان داریم که در مسیر درستی قدم گذاشته‌ایم و در صورتی که اراده، جدیت و صداقت آمریکا به اثبات برسد، می‌تواند نشانه خوبی برای آینده‌ای بهتر برای این توافق و در نهایت اجرای کامل آن در هفته‌های پیش‌رو باشد.
انتظار پیشرفت آنی نداریم
همزمان اما سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفت مذاکرات مستقیم با ایران در شرایط فعلی دور از انتظار است. ند پرایس افزود که ایالات‌متحده انتظار پیشرفت آنی و سریع در مذاکرات هسته‌ای با ایران ندارد. پرایس روز دوشنبه اعلام کرد: «ما مقیاس چالش‌هایی که پیش‌رو داریم را دست‌کم نمی‌گیریم. هنوز روزهای آغازین است.»
پرایس درباره گمانه‌زنی‌ها پیرامون مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در اجلاس روز سه‌شنبه گفت که وی انتظار چنین اتفاقی را دارد، اما مذاکرات مستقیم در شرایط فعلی دور از انتظار است. او گفت انتظار می‌رود مذاکرات بسیار سخت باشد. پیش‌تر نیز معاون سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفته بود: لغو هیچ تحریم خاصی را پیش‌بینی نمی‌کنیم و در نشست وین فقط درباره تسهیل برخی تحریم‌ها بحث و بررسی خواهد شد.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در ایران که در مذاکرات روز سه‌شنبه به نمایندگی از ایالات‌متحده حضور داشت، ضمن اعلام آمادگی کشورش برای لغو تحریم‌های ناسازگار با برجام گفت مذاکرات سختی برای بازگشت تهران و واشنگتن به تعهدات هسته‌ای‌شان در پیش است، اما این مذاکرات در «مسیر درستی» است. او افزود آمریکا می‌داند که برای بازگرداندن ایران به تعهدات اتمی‌اش باید تحریم‌هایی که در تضاد با برجام است، لغو شود. مالی تاکید کرد که ایران و آمریکا مدت‌هاست مذاکرات غیرمستقیمی نداشته‌اند و بنابراین همسو شدن در این رابطه زمان خواهد برد.
تهران به چیزی جز لغو کلیه تحریم‌ها راضی نمی‌شود
از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از یک مقام ایرانی و دیپلمات‌های خارجی به روند و دستورکار مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌ای پرداخت. به گزارش «ایسنا» خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ایرانی مطلع از روند مذاکرات وین نوشت: دستور کار ما در نشست، لغو کلیه تحریم‌های ایران خواهد بود. همان‌طور که مقام معظم رهبری چندین بار گفته‌اند، هیچ چیزی کمتر از آن برای تهران قابل قبول نخواهد بود. یک مقام اتحادیه اروپا هم به رویترز گفت که کارگروه‌هایی با هدف یکی کردن لیست تحریم‌هایی که آمریکا می‌تواند لغو کند و تعهدات هسته‌ای ایران که باید انجام شوند، تشکیل خواهد شد. دیپلمات‌ها گفته‌اند که مذاکرات روز سه‌شنبه ممکن است برای حل برخی مسائل آسان‌تر تا پیش از از سرگیری مذاکرات در هفته بعدی، ادامه داشته باشد. رویترز نوشت: هدف رسیدن به نوعی توافق پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری خردادماه ایران است، اگرچه مقامات ایرانی و آمریکایی گفته‌اند که عجله‌ای وجود ندارد.
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه که شامگاه دوشنبه وارد وین شد، ریاست هیات ایرانی را در این نشست برعهده دارد و نمایندگانی از سایر دستگاه‌ها از جمله بانک‌مرکزی، وزارت نفت و سازمان انرژی اتمی، وی را در این نشست همراهی می‌کنند. رایزنی‌های فنی در قالب نشست‌های کارشناسی در دو حوزه رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای از جمله مهم‌ترین موضوعات در دستور کار این نشست است. همچنین در حاشیه نشست کمیسیون، به روال معمول، جلسات دوجانبه با روسای سایر هیات‌های ۱+۴ برگزار میشود. در این چارچوب، شامگاه دوشنبه دیدار دوجانبه با چین انجام شده و برای صبح سه‌شنبه نیز دیدارهایی با هیات‌های روسیه و اتحادیه اروپا تنظیم شده بود. عراقچی پیش‌تر و در روز یکشنبه تاکید کرده بود که «هیچ‌گونه مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا نداریم.» او گفته بود که ایران در وین با کشورهای باقی‌مانده در برجام مذاکره می‌کند. همزمان معاون سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا نیز گفت لغو هیچ تحریم خاصی را پیش‌بینی نمی‌کنیم و در نشست وین فقط درباره تسهیل برخی تحریم‌ها بحث و بررسی خواهد شد. عراقچی با تکرار شرط قبلی ایران گفت: «اول آمریکا همه تعهدات برجامی‌اش را انجام دهد و همه تحریم‌ها را بردارد و بعد از آن ما راستی‌آزمایی می‌کنیم و برمی‌گردیم.» این اظهارات درحالی مطرح میشود که روز ۱۳ فروردین، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، گفته بود به‌نظر می‌رسد که مذاکرات هسته‌ای از «بن‌بست عبور کرده» و طرفین بحث اینکه «چه کسی باید قدم اول را بردارد» را پشت‌سر گذاشته و مذاکرات مربوط به احیای برجام وارد «مراحل فنی» شده است.
روز دوشنبه ۱۶ فروردین نیز سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با بیان اینکه نشست روز سه‌شنبه کمیسیون مشترک برجام فرقی با نشست‌های قبلی این کمیسیون ندارد، گفت: دستور کار این جلسه رفع تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و چگونگی اجرای تعهدات طرف‌های مقابل است. خطیب‌زاده اضافه کرد: این نشست قرار بود در اسفند برگزار شود که تاریخ نهایی نشد و قرار شد در اوایل فروردین برگزار شود. با توجه به اینکه زمان‌بندی مشکل بود، قرار شد بخش اول به‌صورت آنلاین برگزار شود که به‌صورت برخط برگزار شد و ادامه آن به‌صورت حضوری برگزار میشود. وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه ۱۷ فروردین بار دیگر تاکید کرد که هیچ‌گونه مذاکره مستقیم و غیرمستقیم با آمریکا در دستورکار هیات ایرانی نیست و مذاکرات صرفا درچارچوب برجام و با حضور نمایندگان ایران و کشورهای ۱+۴ خواهد بود. سه هفته پیش نیز محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، وعده داد «برنامه عمل سازنده‌ای را از طریق مجاری مناسب دیپلماتیک» ارائه کند. همچنین نماینده ایران در نیویورک در پیامی توییتری با توجه به برگزاری مذاکرات وین، بر لزوم لغو تمامی تحریم‌های آمریکا به جهت متوقف شدن اقدامات جبرانی برجامی ایران تاکید کرد. مجید تخت‌روانچی درباره مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین در صفحه توییترش نوشت: ایران و گروه ۱+۴ امروز (دیروز) مذاکرات هسته‌ای را در وین از سر می‌گیرند. آمریکا تاکنون نتوانسته به وعده کارزار انتخاباتی جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر بازگشت به برجام [توافق هسته‌ای] عمل کند. وی در ادامه نوشت: اگر آمریکا تمام تحریم‌ها را لغو کند، سپس ایران تمام اقدامات جبرانی را متوقف خواهد کرد. این می‌تواند یک موقعیت برد-برد برای همه باشد.
حضور هیات‌های آمریکایی و ایرانی در مکانی متفاوت
همزمان با این تحولات و اظهارنظرها، آمریکا دیروز به گفت‌وگوها در وین پایتخت اتریش پیوست که هدف از آن احیای توافق هسته‌ای با ایران عنوان شده است. هیات آمریکایی در محلی متفاوت از هیات ایرانی مستقر شد. جو بایدن‌رئیس‌جمهوری آمریکا گفته که آماده است تا از تصمیم سلف خود، دونالد ترامپ عقب‌نشینی کند و به توافق سال ۲۰۱۵ بازگردد. واشنگتن در سال ۲۰۱۸ از این پیمان خارج شد و به‌دنبال آن ایران نیز قدم به قدم از تعهدات برجامی خود کاست.
ایران خواستار پایان دادن فوری به تمامی تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا است و اعلام کرده که در این نشست هیچ‌گونه مذاکره مستقیمی با آمریکا نخواهد داشت. این به این معناست که کشورهای اروپایی در گفت‌وگوهای پیش رو نقش میانجی را بر عهده خواهند داشت. اتحادیه اروپا همچنین ریاست مذاکرات فعلی را بر عهده دارد. در این مذاکرات ایران، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا شرکت دارند. بنابر گزارش خبرگزاری فرانسه، هیات نمایندگی آمریکا در مکانی متفاوت از هیات ایرانی با مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا دیدار می‌کند. از زمان خروج آمریکا از برجام این نخستین باری است که نماینده این کشور به محل مذاکرات هسته‌ای می‌رود.
این تحولات پس از نشست مهم و اینترنتی کمیسیون مشترک برجام اعلام شد. در این نشست قرار شد مذاکرات حضوری سه‌شنبه در وین پی گرفته شود.نمایندگان ایران و ۱+۴ در این نشست درباره چشم‌انداز و شرایط بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای مذاکره می‌کنند. کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در اتاق فکر انجمن کنترل تسلیحات گفت که قالب فعلی مذاکرات ایده آل نیست اما افزود که اتحادیه اروپا برای شکستن بن‌بست فعلی در موقعیت مناسبی قرار دارد. یک دیپلمات مقیم وین گفته «مشکل مسائل برگشت‌ناپذیر است، مواردی مانند فعالیت‌های تحقیقاتی که تهران انجام داده است.»
واکنش اتحادیه اروپا
همراستا با این تحولات، اتحادیه اروپا با اشاره به نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرد: قصد داریم توافق هسته‌ای را به مسیر درست بازگردانیم و طرف‌ها را به اجرای تعهداتشان مجاب کنیم. به گزارش «ایسنا» شبکه الجزیره با انتشار چند توییت در حساب کاربری رسمی خود گزارش داد: اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه تاکید کرد که قصد بازگرداندن توافق هسته‌ای به مسیر درست و سوق دادن طرف‌های آن به پایبندی به تعهداتشان را دارد. بنابر گزارش الجزیره، اتحادیه اروپا همچنین آورده است: هدف از نشست وین بررسی ماهیت تحریم‌هایی است که علیه ایران وضع شده و امکان برداشته شدن آنها وجود دارد. اتحادیه اروپا افزود: هدف اصلی این نشست احیای توافق هسته‌ای است اما ما هنوز در ابتدای یک مسیر طولانی و پیچیده هستیم.
آمریکا بدون قید و شرط به برجام بازگردد
سخنگوی وزارت‌خارجه چین با اشاره به نشست آتی وین درباره برجام تاکید کرد که آمریکا باید بدون قید و شرط به برجام بازگردد و تمامی تحریم‌های غیرقانونی علیه جمهوری اسلامی را لغو کند. به گزارش خبرگزاری فارس، «ژائو لیجیان» روز سه‌شنبه در یک کنفرانس خبری در آستانه نشست کمیسیون برجام در «وین» پایتخت اتریش در پاسخ به سوال خبرنگار «شینهوا» ابراز امیدواری کرد که در نشست کمیسیون مشترک برجام، مساله لغو تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد. او با اشاره به نشست کمیسیون برجام گفت: «درحال‌حاضر، وضعیت برنامه هسته‌ای ایران در مرحله مهمی قرار دارد. چین از نشست برجام برای بحث درخصوص موضوعات مربوط به لغو تحریم‌های آمریکا و بازگشت ایران به تعهداتش استقبال می‌کند.»
آغاز تست مکانیکی سانتریفیوژ IR-۹
از سوی دیگر سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: از بین ۱۳۳ مورد پیشرفت هسته‌ای که قرار است در سالروز دستیابی ایران به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای در روز ۲۰ فروردین رونمایی شود، ۴۰ مورد در حوزه غنی‌سازی است. بهروز کمالوندی در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه پانزدهمین گرامیداشت سالروز ۲۰ فروردین امسال در مجموعه سعدآباد برگزار میشود و قرار است از ۱۳۳ مورد دستاورد و پیشرفت در صنعت هسته‌ای با حضور رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی رونمایی شود، افزود: همچنین ۱۲ پروژه در زمینه‌های مختلف از جمله کوانتوم، لیزر، پزشکی هسته‌ای و غنی‌سازی توسط رئیس‌جمهور از طریق ویدئوکنفرانس افتتاح میشود.
معاون سازمان انرژی اتمی گفت: نمایشگاهی در حاشیه این مراسم بر پا خواهد شد که به ارائه و معرفی پیشرفت‌های هسته‌ای کشور طی یک سال گذشته به‌ویژه در حوزه‌های غنی‌سازی، قطعات و تجهیزات مرتبط با رآکتور آب سنگین اراک و رادیوداروهای تشخیصی و درمانی است.
کمالوندی گفت دستاوردها و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران نسبت به سال گذشته افزایش داشته است و این ۱۳۳ مورد از بین ۲۵۵ مورد ممیزی و برای ارائه در نمایشگاه آماده شده است که از این تعداد ۴۰ موردش به تجهیزات و قطعات مربوط به حوزه غنی‌سازی و انواع ماشین‌های سانتریفیوژ مربوط است. او ادامه داد: یکی از پیشرفت‌های انجام شده در حوزه غنی‌سازی، شروع تست مکانیکی سانتریفیوژو IR-۹ است که دارای ۵۰ سو است. این ماشین یکی از مهم‌ترین سانتریفیوژهای کاملا بومی ایران است که با روش‌های جدید استاندارد ساخته و فعالیت می‌کند.
