مقامات مطلع گفتند که هنوز مشخص نیست فرآیند پیچیده دیپلماتیکی که منجر به بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای خودش و همچنین لغو تحریم‌ها شود تا پیش از انتخابات ماه ژوئن ایران اتفاق بیفتد. با این حال مقامات آمریکایی و اروپایی می‌گویند که یک توافق اصولی قبل از انتخابات، می‌تواند دولت جدید ایران را هم ملزم به پیروی از آن کند.

این تحول شش هفته پس از آن صورت گرفت که آمریکا در ابتدا پیشنهاد پیوستن به اجلاس کشورهای اروپایی با تهران را پس از چهار سال ارائه داد. درحالی‌که رئیس‌جمهور بایدن در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ مکررا گفته بود بازگشت به توافق بهترین راه برای محدود کردن بلندپروازی‌های ایران است، مشاوران ارشد امنیت ملی وی معتقدند که برجام به تنهایی کفایت نمی‌کند. در نهایت، آنتونی جی بلینکن، وزیر امورخارجه گفته است توافق بعدی با ایران باید طولانی‌تر و مستحکم‌تر باشد. توافق بر سر همه موارد ماه‌ها و شاید بهتر بگوییم سال‌ها مذاکره می‌طلبد. روز جمعه، در وزارت امورخارجه، جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه، به خبرنگاران گفت که توافق روز جمعه، اولین قدم درست رو به جلو است.

پورتر گفت که قرار است سه‌شنبه در جلسه کمیسیون مشترک برجام، تهران و واشنگتن به شکل غیرمستقیم در مورد مقدمات بازگشت احتمالی به برجام گفت‌وگو کنند.

وی همچنین ادامه داد: «در این جلسه درمورد اقدامات تخفیفی آمریکا برای کاهش تحریم‌ها نیز گفت‌وگو خواهد شد.» خانم پورتر جزئیات بیشتری ارائه نداد.

بایدن بسیاری از چهره‌های اصلی آمریکا در آن مذاکرات را در سمت‌های مختلف گمارده است. معاون جدید بلینکن، وندی شرمن که منتظر تایید سنا است، یکی از مذاکره‌کنندگان اصلی برجام بود. جیک سالیوان و ویلیام جی. برنز، دو نفری که هشت سال پیش مذاکرات با ایران را آغاز کردند نیز اکنون مشاور امنیت ملی بایدن و رئیس سازمان سیا هستند. همه این افراد با برنامه هسته‌ای ایران و کاستی‌های توافق سال ۲۰۱۵ کاملا آشنا هستند؛ اما بعید است که آنها بتوانند درمورد توافقی بهتر هم مذاکره کنند؛ خصوصا اگر همان‌طور که انتظار می‌رود یکی از چندین نامزد [اصولگرا] در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو به قدرت برسد. مقامات آمریکایی بارها گفته‌اند که آنها مایل به دیدار مستقیم با طرف ایرانی هستند؛ اما دولت ایران اصرار دارد که از طریق اروپایی‌ها مذاکره کند. از آنجا که ایرانی‌ها در هفته‌های اخیر مواضع مختلفی را اتخاذ کرده‌اند؛ به‌طوری‌که ابتدا خواستار جبران خسارت و سپس پیشنهاد نوعی تبادل حسن نیت را دادند، هنوز مشخص نیست که آنها در وین چه پیشنهادی را ارائه می‌دهند. تعیین توالی بازگشت هر دو کشور به برجام امری پیچیده است؛ بخشی از این پیچیدگی به این دلیل است که هم واشنگتن و هم تهران اصرار دارند که طرف مقابل اولین اقدام را انجام دهد. علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، در شبکه اجتماعی کلاب هاوس گفته است: «من خوش‌بین هستم.»

آقای صالحی که قبل از انقلاب ایران پایان‌نامه خود را در انستیتوی فناوری ماساچوست درباره رآکتورهای سریع نوترونی نوشته است، خاطرنشان کرد: «تمام اقداماتی که ایران برای غنی‌سازی سوخت هسته‌ای در سطوح بالاتر انجام داده، تنها ظرف چند ماه قابل برگشت است.»

وی گفت که این اقدامات به ایران در مذاکرات قدرت داده است و افزود: تا زمانی که قدرت نداشته باشید، نمی‌توانید چانه‌زنی کنید. آقای صالحی نیز یکی از شخصیت‌های اصلی مذاکرات سال ۲۰۱۵ بود، همچنین محمد جواد ظریف نیز روز چهارشنبه در کلاب‌هاوس گفت که ایران مایل به تعامل با آمریکا بر سر بازگشت به برجام است. وی افزود: «ما با اقدامات موقت مخالف نیستیم؛ اما موضع ما این است که یک رویکرد دائمی مفید‌تر است.» با این حال، اگر تاریخچه روابط دو کشور مدنظرمان باشد، حتی رسیدن به گام‌های موقت نیز دشوار خواهد بود.

جمهوری خواهان در کنگره که اکثرا مخالف توافق ۲۰۱۵ بودند و حتی برخی از دموکرات‌های برجسته در حال حاضر ادعا می‌کنند که دولت بایدن خیلی زود فشار بر تهران را برداشته است. آقای بایدن باید مواظب باشد جمهوری‌خواهان سنا اقدامات او را کوتاه آمدنش در مقابل خواسته‌های ایران قلمداد نکنند. در ایران، پس از خروج ترامپ از برجام، دیگر اعتماد چندانی به آمریکا وجود ندارد و آنها یادآور می‌شوند که بایدن نیز همان کار‌هایی را می‌کند که ترامپ انجام می‌داد.

یک مقام ارشد دولت بایدن گفت که آمریکا به دنبال حفظ برخی از تحریم‌های مربوط به هسته‌ای برای استفاده از اهرم فشار نیست. وی افزود که کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران موفق نبوده است. در حالی که اعضای توافق هسته‌ای در تلاش هستند یک نقشه راه کلی ایجاد کنند، ایران و آمریکا احتمالا دیداری خواهند کرد تا جزئیات این حرکت هماهنگ دیپلماتیک را نهایی کنند. اما در ادامه موانع احتمالی زیادی وجود دارد. ایران دسترسی بازرسان آژانس در قالب برجام را متوقف کرده و حاضر به پاسخگویی در مورد ذرات رادیو اکتیو کشف‌شده در یکی از سایت‌های اعلام نشده، نیست.

حتی اگر وضعیت موجود موجب احیای برجام شود، همچنان دولت بایدن با یکسری چالش‌ها رو به رو خواهد بود، مثلا اینکه چه نوع محدودیتی می‌تواند برای ایران بعد از سال ۲۰۳۰ ایجاد شود و چگونه جهان می‌تواند برنامه‌های موشکی و پشتیبانی نظامی ایران در خاورمیانه را برای گروه‌هایی مانند حزب‌الله، حماس و شبه‌نظامیان شیعه و همچنین بشار اسد محدود کند؟

میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین گفت: تصور این است که ما در مسیر درستی هستیم؛ اما راه پیش‌رو آسان نخواهد بود و به تلاش‌های فشرده‌ای نیاز دارد.