دیپلمات‌های آلمان، بریتانیا و فرانسه، ایران را ترغیب به پذیرش دعوت اروپا برای یک گفت‌وگوی غیررسمی کرده‌اند، مقام‌های چین و روسیه در روزهای اخیر در یک رویکرد همدلانه‌تر، از ایران خواستند که به گفت‌وگوها بازگردد. رئیس‌جمهوری ایران، در گفت‌وگو با بوریس جانسون، و هفته پیش در گفت‌وگو با امانوئل مکرون، دیپلماسی ظریفی را به بحث گذاشت. جوزپ بورل گفت ما باید از این فرصت بهره بگیریم. اگر دو دور دیپلماسی رفت و برگشت رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نبود، شاید توافق از هم پاشیده بود. کارشناسان می‌گویند که گروسی، تهران را از عبور از یک خط قرمز دیپلماتیک باز داشت.

مقامات ایران که نگرانی دارند آمریکا دوباره تضمین‌های دیپلماتیکش را زیر پا بگذارد، پافشاری می‌کنند که تا جو بایدن شروع به رفع تحریم‌های دشواری نکند که ترامپ با خروج از توافق وضع کرد، به گفت‌وگوی هسته‌ای بازنگردند. رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه گفت: این آمریکا بود که نخست توافق را شکست، اکنون هم باید اول به توافق برگردد. با این‌حال وی گفت که کشورش آماده پایبندی کامل در برابر پایبندی کامل یا پایبندی نسبی در برابر پایبندی نسبی است.

رئیس‌جمهوری آمریکا، برای اتخاذ رویکرد صبر و انتظار در قبال گفت‌وگوها، دلایل خاص خودش را دارد. به نظر می‌رسد که وی میان در و دیوار متحدانش در اروپا و منتقدانش در کنگره درباره یک توافق جامع‌تر که موشک‌های بالستیک و حمایت ایران از شبه نظامیان نیابتی در خاورمیانه را هم پوشش دهد، گیر افتاده است. مقام‌های ارشد دولت بایدن هم می‌گویند که نمی‌خواهند بیش از این سازش کنند، به‌ویژه در شرایطی که ایران پیوسته درحال آزمون زدن محدوده‌های بایدن است. (از موضع تند باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که بگذریم)، دیگر سناتورهای دموکرات، لایحه‌ای را پیشنهاد داده‌اند که پس از بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان در چارچوب برجام به چاره‌جویی برنامه موشکی ایران و حمایتش از نیابتی‌ها در منطقه پرداخته شود.

رهبران ایران هشدار داده‌اند که گسترش ابتدا به ساکن دایره توافق هسته‌ای، ناممکن است و دیپلمات‌های اروپایی هم نگرانند که باز کردن راه گفت‌وگوهای شکننده بر سر برجام، کل تلاش‌ها را نابود کند. جوزپ بورل به شورای آتلانتیک گفت: وقتی گام اول (در بازگشت به برجام) را برداشتیم، سپس می‌توانیم مسیر را ادامه دهیم یا درباره مسائل باقی‌مانده حرف بزنیم اما اگر بخواهید کار را با گفت‌وگو درباره مسائل باقی‌مانده آغاز کنید، هرگز چیزی آغاز نخواهد شد.

تریتا پارسی، بنیان‌گذار شورای ملی ایران و آمریکا و معاون اجرایی موسسه کوئینسی، می‌گوید اگر قرار است گفت‌وگوها از سر گرفته شود، هم ایران و هم آمریکا باید تا حدودی غرور خود را زیر پا بگذارند و کمی هزینه سیاسی بدهند. هرچه بیشتر معطل کنند، این هزینه بیشتر می‌شود. مهلت ۹۰ روزه‌ای که گروسی گرفت، اواخر ماه می‌به پایان می‌رسد؛ درست چند هفته پیش از برگزاری انتخابات ماه ژوئن ایران برای جایگزینی آقای روحانی.

دیپلمات‌ها و نیز کارشناسان بر این باورند که روحانی و محمدجواد ظریف وزیرخارجه ایران، می‌خواهند با به جریان انداختن گفت‌وگوهای هسته‌ای، گشایشی در تحریم‌ها به‌وجود آورند پیش از آنکه در ساختار قدرت ایران دگرگونی رخ دهد که یک دولت اصولگرا را بر سر کار می‌آورد. حتی برداشتن گام‌های کوچک در مسیر همگرایی، دشوار شده است.

روز سه‌شنبه، تهران در واکنش به درخواست بلینکن برای آزادی آمریکایی‌های زندانی در ایران، درها را برای گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا برای مبادله زندانیان باز گذاشت. ساعاتی پس از آن بلینکن با صدور دستور منع سفر برای دو مقام ایرانی، تهران را سرخورده کرد. به‌رغم این بن‌بست، دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند که گفت‌وگوهای غیررسمی می‌تواند در هفته‌های آینده آغاز شود. در آن صورت، انتظار می‌رود که آمریکا و ایران برای برداشتن گام‌های همزمان در مسیر بازگشت به پایبندی‌شان به برجام توافق کنند.