همزمان با نشست شورای حکام آژانس صورت گرفت
هشدار شدیداللحن ظریف به غرب
در همین ارتباط، محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران با اشاره به حضور در نشست دیروز (دوشنبه ۱۱ اسفندماه) کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام اشاره کرد و توضیح داد: حرکت غلطی را اروپایی‌ها با حمایت از آمریکا در شورای حکام شروع کرده است، فکر می‌کنیم این حرکت باعث به هم ریخته شدن شرایط خواهد شد. وزیر امورخارجه تاکید کرد: به‌هم ریختگی شرایط کنونی را از طریق سفیر ایران در وین به همه اعضای شورای حکام شرایط توضیح داده‌ایم، امیدواریم عقل غلبه کند و اگر چنین نشود راهکارهایی داریم. ظریف درباره پیشنهاد حضور ایالات متحده در نشست اعضای برجام گفت که آمریکا تا تعهداتش را انجام ندهد، حق ندارد به برجام برگردد. بنابر این گزارش، رسانه‌های غربی خبر داده‌اند آمریکا درصدد است قطعنامه‌ای ضدایرانی در نشست پیش‌روی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر کند اما منابع خبری اعلام کرده‌اند در صورت صدور این قطعنامه، ایران توافق اخیر با گروسی را ملغی خواهد کرد. گروسی در سفر هفته قبل به ایران با سازمان انرژی اتمی توافقی داشت مبنی بر اینکه آژانس به مدت سه ماه به اسناد دوربین‌های نصب شده در تاسیسات ایران دسترسی نخواهد داشت در صورتی که در این مدت تحریم‌ها لغو شود دسترسی بازرسان به این تصاویر فراهم می‌شود و درصورتی که این اتفاق نیفتد تصاویر برای همیشه حذف خواهند شد.
جمهوری اسلامی ایران از بامداد سه‌شنبه ۵ اسفندماه مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرده است، این اقدام هسته‌ای ایران وفق بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام و در پاسخ به کوتاهی‌های مکرر و مداوم طرف‌های اروپایی برجام در عمل به تعهدات خود انجام شده است.
واکنش گروسی
همزمان مدیرکل آژانس انرژی اتمی با بیان اینکه تفاهم فنی موقت با ایران مطابق با قوانین این کشور است، گفت اما هرگونه محدودیت یا توقف راستی‌آزمایی از فعالیت‌های ایران، بر گزارش اجرای تعهدات این کشور اثر می‌گذارد. «رافائل گروسی» دیروز (دوشنبه) به تکرار برخی ادعاها و اتهام‌زنی‌ها مبنی بر وجود تاسیسات هسته‌ای اعلام نشده در ایران پرداخت. گروسی طی اظهاراتی در شروع جلسه شورای حکام آژانس اتمی گفت: «گزارش من درباره راستی‌آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، فعالیت‌های ما طی چند ماه اخیر در حوزه راستی‌آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را پوشش داد.»
طبق بیانیه‌ای که روی خروجی وبگاه آژانس قرار گرفته، وی با بیان اینکه از آن زمان تا کنون ۱۱ گزارش برای به‌روزرسانی درباره این فعالیت‌های آژانس منتشر کرده است، توضیح داد: «این رقم، نشانگر تحولات قابل توجه مربوط به برنامه [هسته‌ای] ایران طی چند ماه اخیر است.» مدیرکل آژانس اتمی ضمن اشاره به تصمیم ایران برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، اظهار کرد: «پیش‌تر گفته بودم که توقف یا محدود شدن فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی آژانس در این مرحله، باعث تاثیر جدی بر توانایی آژانس برای گزارش درباره اجرای تعهدات ایران می‌شود.»
گروسی در نشست خبری ضمن بیان اینکه توافق حاصل‌شده با تهران، یک تفاهم فنی موقت در دوره سه ماهه است، تاکید کرد هر گامی که درخصوص ایران برداشته می‌شود باید بر مبنای تداوم نظارت بر تاسیسات اتمی باشد. گروسی دیروز (دوشنبه) بعد از جلسه شورای حکام، با بیان اینکه نظارت آژانس اتمی بر غنی‌سازی اورانیوم در ایران باید ادامه یابد، گفت بازرسی هسته‌ای از ایران نباید به‌عنوان برگ چانه‌زنی دیپلماتیک استفاده شود. وی ضمن اشاره به اینکه بدون فعالیت‌های نظارتی هیچ اقدامی، مبنایی ایمن و مطمئن ندارد، توضیح داد هر گامی که درخصوص برنامه هسته‌ای ایران برداشته می‌شود، باید بر مبنای تداوم نظارت بر تاسیسات اتمی ایران باشد.
مدیر کل آژانس اتمی درباره احتمال صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام علیه ایران نیز گفت: «به‌نظرم، صدور قطعنامه در حوزه اختیارات کشورهای عضو [شورای حکام] است... ولی اعضا تمایل دارند که مکالمه‌های سازنده‌ای داشته باشند و اقدامات آژانس را حفظ کنند. این برای من مهم است.» گروسی درباره تفاهم فنی موقت با ایران نیز گفت که ذیل این توافق، آژانس می‌تواند همچنان نظارت بر تولید اورانیوم غنی‌شده در ایران را حفظ کند؛ البته شاید تهدیدهایی درباره لغو کردن این توافق وجود داشته باشد اما فقط به اطلاعیه رسمی از سوی ایران اعتنا خواهد کرد.
اجرای برجام به زمان بیشتری نیاز دارد
همزمان با نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای اعلام کرد دستیابی کامل به اجرای برجام نیاز به زمان بیشتری دارد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، اتحادیه اروپا در این بیانیه آورده است: بحث و گفت‌وگو با طرف‌های برجام و آمریکا همچنان ادامه دارد. این اتحادیه تاکید کرده که برای دستیابی به اجرای کامل توافق هسته‌ای به زمان بیشتری برای کارهای دیپلماتیک نیاز داریم.
جلسه مشروط به تضمین رفع تحریم‌ها
این تحولات در شرایطی است که پیش‌تر یک روزنامه آمریکایی در گزارشی نوشت که تهران برگزاری جلسه با واشنگتن در اروپا را مشروط به ارائه ضمانت‌هایی برای رفع تحریم‌های آمریکا کرده است. روزنامه آمریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» شامگاه یکشنبه در گزارشی به نقل از دیپلمات‌های ارشد نوشت که ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای تنظیم گفت‌وگوهای هسته‌ای مستقیم با آمریکا را رد کرده است. این روزنامه آمریکایی اضافه کرد: «دو دیپلمات ارشد غربی گفتند ایران برگزاری دیدار در اروپا برای حال‌حاضر را رد کرده و گفته نخست خواستار ضمانتی است که آمریکا برخی از تحریم‌ها را پس از دیدار بردارد.»
این دیپلمات‌ها گفته‌اند مخالفت ایران تمامی امیدها برای مذاکرات مستقیم طی ماه‌های آتی را از بین نبرده و ممکن است اقدام ایران تلاشی برای به‌دست آوردن اهرمی برای مذاکرات آتی باشد و این گفت‌وگوها می‌تواند پیش از سال جدید ایرانی‌ها در اواخر مارس (اواخر اسفند) آغاز شود.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران نیز یکشنبه در پی انتشار اخباری درباره مخالفت ایران با شرکت در نشستی با حضور آمریکا اعلام کرد با توجه به مواضع و اقدامات اخیر آمریکا و سه کشور اروپایی، جمهوری اسلامی ایران زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی توسط هماهنگ‌کننده اروپایی برجام مناسب نمی‌داند. خطیب‌زاده تاکید کرد: هنوز هیچ تغییری در مواضع و رفتار ایالات‌متحده صورت نگرفته و دولت بایدن نه تنها سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری ترامپ را کنار نگذاشته، بلکه حتی تعهد خود به اجرای کلیات وظایفش در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را اعلام نکرده است.
به‌‌رغم اذعان مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایبندی ایران به تمامی تعهداتش، دولت آمریکا در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ به‌صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد. تروئیکای اروپا به‌‌رغم مخالفت‌های لفظی با خروج آمریکا از برجام به وعده‌های خود برای جبران آثار این خروج عمل نکردند. جمهوری اسلامی ایران در واکنش به بی‌عملی کشورهای اروپایی در پنج گام طبق مفاد برجام تعهدات خود ذیل برجام را کاهش داد و اخیرا اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را نیز متوقف کرد. دولت «جو بایدن» پس از ورود به کاخ‌سفید همچنان به ادامه رویکرد دولت قبل ادامه داده و درحالی‌که واشنگتن از برجام خارج شده، اعلام کرده نخست ایران باید به تعهدات خود تحت توافق برجام پایبند باشد و پس از آن این کشور به توافق هسته‌ای بازخواهد گشت.
شرط بازگشت آمریکا به میز مذاکرات
همزمان، یک مقام ارشد ایرانی در گفت‌وگو با یک شبکه خبری قطری گفت که آمریکا بدون جبران خسارت‌های گذشته نمی‌تواند به میز مذاکرات بازگردد. یک مقام ارشد ایرانی به شبکه خبری الجزیره گفت آمریکا بخشی از گروه ۱+۵ نبوده و پیش از بازگشت آمریکا به برجام، هیچ مذاکره‌ای انجام نخواهد شد. وی ادامه داد: آمریکا قبل از آنکه درباره هرگونه پیشنهادی برای مذاکره درباره توافق هسته‌ای صحبت کند باید تحریم‌ها را لغو کند.
این مقام ارشد ایرانی که الجزیره به نام وی اشاره‌ای نکرده، اضافه کرد: «دولت بایدن در صورتی که بخواهد به توافق هسته‌ای بازگردد، می‌داند چه کاری باید انجام دهد و این نیازمند مذاکره نیست.» وی ادامه داد: «واشنگتن باید به تعهدات خود در توافق هسته‌ای بدون هیچ‌گونه میانجی یا پیشنهادی متعهد شود.» این مقام ایرانی افزود: «ترامپ ۸۰۰ نهاد و فرد ایرانی را تحریم کرد و دولت بایدن باید پیش از هرگونه اقدامی باید این تحریم‌ها را بردارد.»
لزومی ندارد اقدامی کنیم
به‌دنبال پاسخ منفی ایران به پیشنهاد مذاکره با آمریکا، یک مقام ارشد آمریکایی به صراحت گفت که لزومی برای انجام حرکتی برای آوردن ایران به میز مذاکره نیست. به‌دنبال پاسخ شبانگاه یکشنبه ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا در مذاکره با آمریکا و رد آن از سوی تهران، یک مقام ارشد آمریکایی به صراحت گفت لزومی برای انجام کاری برای آوردن ایران به میز مذاکره نیست. به نوشته روزنامه «فایننشال‌تایمز» چاپ لندن، یک مقام ارشد آمریکایی در این زمینه گفت: «فکر نمی‌کنیم باید برای بازگرداندن ایران به میز مذاکرات حرکتی انجام دهیم.» این مقام ارشد ناشناس آمریکایی با عنوان کردن اقدام ایران در رد پیشنهاد گفت وگو با آمریکا به‌عنوان یک رقص دیپلماتیک گفت: «تصور نمی‌کنیم باب مذاکرات بسته است.» یک دیپلمات اروپایی نیز با ابراز ناامیدی عمیق از تصمیم ایران در رد گفت‌وگو با آمریکا گفت: «فکر می‌کنم این مساله خیلی جدی است.»
آماده تعامل مجدد هستیم
یک مقام کاخ‌سفید اما گفت این کشور همچنان آماده تعامل مجدد در چارچوب دیپلماسی برای بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات هسته‌ای است. این مقام کاخ‌سفید شامگاه یکشنبه به یک پایگاه خبری صهیونیستی گفت از پاسخ ایران درباره برگزاری نشست با حضور آمریکا درباره برجام ناامید شده است. این مقام کاخ‌سفید گفت: «درحالی‌که ما از پاسخ ایران ناامید شده‌ایم اما همچنان آماده تعامل مجدد در دیپلماسی معناداری هستیم تا بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات هسته‌ای حاصل شود.» وی در ادامه اضافه کرد: «ما درباره بهترین راه پیش رو با شرکای خود در ۱+۵ رایزنی خواهیم کرد.»
هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای با آمریکا نداریم
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امورخارجه با بیان اینکه هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای با آمریکا نداریم، خطاب به شرکای اروپایی ایران در برجام تصریح کرد: زبان اتهام‌زنی و تهدید مقابل ایران کارگر نیست. «سعید خطیب‌زاده» دیروز (دوشنبه) در نشست هفتگی در پاسخ به سوالی درباره خبر منتشر شده در وال‌استریت‌ژورنال و پیشنهاد اروپا برای برگزاری مذاکرات مستقیم آمریکا با ایران خاطرنشان کرد: موضوع همان پیشنهاد «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بوده که ما مواضع جمهوری اسلامی ایران را صریح، آشکار و کامل اعلام کردیم و هیچ تغییری در آن صورت نگرفته است.
وی افزود: مسیری که آمریکا باید طی کند، مسیر عبور از سیاست‌های غلط دولت قبلی آمریکاست. متاسفانه تا امروز هیچ تغییری در عمل در این سیاست ضدایرانی آمریکا و تحریم‌های حداکثری که به شکست حداکثری مشهور است، اتفاق نیفتاده است. حتی آمریکا تا امروز رسما بازگشت به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ را اعلام نکرده و کشورهای اروپایی نیز همچنان در نقض تعهدات خود ذیل برجام به سر می‌برند. سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: پیشنهادی برای یک نشست غیررسمی توسط هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا به تهران رسیده بود و این پیشنهاد بدون زمان خاصی بود و ما درباره آن پیشنهاد، نظر خود را قبلا در این زمینه اعلام کرده بودیم که مسیر روشن است و اگر آمریکا می‌خواهد در کنار میز برجام جایی داشته باشد، باید تعهداتش را در قطعنامه ۲۲۳۱ اجرایی کند و تحریم‌ها را به‌صورت موثر بردارد. به گفته خطیب‌زاده این مسیر احتیاج به مذاکره و بده بستان ندارد. او افزود: متاسفانه به‌نظر می‌آید دولت فعلی آمریکا با یک اشتباه شناختی به دنبال این است مسیری که ترامپ چهار سال نتوانست به جایی برساند با چندجانبه‌گرایی منفی جلو ببرد و این واقعا جای تاسف دارد و امیدوارم راه ساده‌تری را در اروپا و آمریکا پیگیری کرده و آن هم مسیر اجرای تعهداتشان است. خطیب‌زاده تصریح کرد: ما اقدام را با اقدام و عمل را با عمل پاسخ می‌دهیم. اقدام مثبت را با اقدام مثبت پاسخ می‌دهیم و اگر رفتار متفاوتی را از سوی اروپا و آمریکا ببینیم، پاسخ ما متناسب با آن خواهد بود.
او خطاب به برخی شرکا در اروپا گفت: به خاطر داشته باشید مسیری که قبلا طی شده و مسیر همکاری بهتر از هر مسیری جواب می‌دهد. زبان اتهام‌زنی و تهدید، زبانی نیست که در مقابل جمهوری اسلامی ایران کارگر باشد. ما مسیری که یک بار امتحان کردیم و آن هم همکاری مبتنی بر احترام متقابل است، پاسخ خواهد داد و آنها به اجرای تعهداتشان بازگردند، ایران فورا پاسخ خواهد داد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوال دیگری درباره احتمال گفت‌وگوی دوجانبه با آمریکا خاطرنشان کرد: هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای با آمریکا نداریم و تا زمانی آمریکا مسیر غلط خودش را اصلاح نکند، هیچ تغییری در سیاست‌های ایران رخ نخواهد داد. او ادامه داد: تا امروز که نزدیک به دو ماه از دولت جدید بایدن گذشته، حتی دولت بایدن بازگشت خود را به تعهدات رسما و حتی در کلام به ما اعلام نکرده است و این‌یک شرم تاریخی برای دولت بایدن است که کارزار انتخابی‌‌اش را چیز دیگری چیده بود، ولی در عمل با دولت متفاوتی روبه‌رو هستیم. حرف‌هایی این طرف و آن طرف به‌صورت پراکنده مطرح و به گوش ما نیز رسیده است ولی تا زمانی عمل نبینیم، سیاست‌های خودمان را براساس حرف‌ها تنظیم نخواهیم کرد. ما عمل متناسب را انجام خواهیم داد. خطیب‌زاده ادامه داد: برجام توسط آمریکا و همان تیمی که برجام را مذاکره کرد در محاق از بین رفتن است و مسوولیت تاریخی را آنها متوجه خودشان می‌کنند و تاریخ فراموش نخواهد کرد. او درباره همکاری ایران با اروپا و بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: مسیر دیپلماسی همواره باز بوده و تغییری در نشست کمیسیون مشترک ایجاد نشده است. نشست ایران با چهار کشور باقیمانده در توافق هسته‌ای طبق مسیر خود و مجاری تبادل‌نظر ادامه خواهد یافت و آمریکا برای اینکه به میز برگردد به‌عنوان کشور ناقض برجام، باید تعهداتش را اجرا کند.
دعوت به مذاکره با تهدید سازگاری ندارد
همچنین نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی تاکید کرد که دعوت از ایران برای مذاکره بسیار خوب است اما چنین کاری با تهدید به ارائه قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازگاری ندارد. به گزارش «ایسنا» میخائیل اولیانوف بار دیگر با انتشار پیام‌هایی در حساب کاربری خود در توییتر بر لزوم اتخاذ تصمیمات درست در شرایط کنونی برای حفظ برجام تاکید کرد. اولیانوف در پیامی نوشت: اصل دعوت از ایران (برای گفت وگو) بسیار خوب و مناسب است اما چنین دعوتی با تهدید به ارائه قطعنامه غیرمنصفانه از سوی شورای حکام آژانس در روزهای آینده همخوانی ندارد. در این میان، یکسری مسائل کامل اشتباه است. وی ادامه داد: اشتباه استراتژیک برخی کشورها (که نمی‌خواهم در این مرحله از آنها نام ببرم) این بوده است که تلاش کردند دعوت برای گفت‌وگو را با صدور قطعنامه‌ای تقابلی درهم آمیزند. در نتیجه ما ۱۰ روز با ارزش را برای مذاکره از دست دادیم.
این مقام روس در پیامی دیگر تصریح کرد: ما در این شرایط از شرکای خود در برجام و دیگر اعضای شورای حکام آژانس می‌خواهیم که محتاط باشند و از برداشتن گام‌های غیرمسوولانه و ناپخته که می‌تواند چشم‌انداز بازگرداندن کامل برجام را در آینده نزدیک از طریق مذاکره تضعیف کند، پرهیز کنند.
