مشاور امنیت ملی کاخ سفید مطرح کرد
برنامه هستهای ایران اولویت حیاتی آمریکاست
ایران انتظار دارد که آمریکا بدون هیچ پیششرط و خواسته جدید به برجام بازگردد و تحریمهای وضعشده در دوره ترامپ را لغو کند. در مقابل آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا میگوید که بهدنبال توافقی جامعتر و بلندمدتتر با ایران هستند که به موضوع تسلیحاتی و نقش منطقهای ایران نیز تسری یابد. مشاور امنیت ملی آمریکا معتقد است که یکی از اولویتهای اولیه «رسیدگی به بحران هستهای رو به رشد» است. به گزارش «ایسنا» به نقل از رویترز، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جدید آمریکا روز جمعه گفت: «از دیدگاه ما یکی از اولویتهای اولیه، رسیدگی به بحران هستهای رو به رشد است. آنها (ایران) به داشتن مواد شکافپذیر لازم برای دسترسی به سلاح نزدیک و نزدیکتر میشوند.» این در حالی است که ایران همواره تاکید کرده که به دنبال سلاح هستهای نیست. همچنین مشاور امنیت ملی کاخسفید میگوید که دولت جو بایدن با سیاستهای دولت دونالد ترامپ در قبال برجام «اختلافات واقعی» دارد.
توسعه برنامه هستهای ایران
سالیوان اظهار کرد: برنامه هستهای ایران بهصورت چشمگیری طی چند سال گذشته توسعه یافته و مدعی شد که ایران به ساخت بمب اتمی نزدیک شده است. سالیوان گفت: «ما میخواهیم برخی از پارامترهای کنترلی و محدودیتهای برنامه هستهای ایران را که طی چند سال گذشته از بینرفتهاند، دوباره برقرار کنیم.»
برداشتهای متفاوت
صحبتهای جیک سالیوان مبنی بر فوری و حیاتی بودن موضوع برجام برای آمریکا در شرایطی مطرح میشود که به نظر میرسد محافل رسانهای و سیاسی در ایران از سخنان آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا برداشت متفاوتی از سخنان سالیوان دارند. از سخنان وزیر خارجه ایالاتمتحده که روز پنجشنبه بیان شد فوریت و ضرورت برداشت نمیشود و شاید همین موضوع باشد که در چند روز بازار واکنش خوشبینانهای به مواضع آمریکا از خود نشان نداده است. با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باورند که سخنان سالیوان و بلینکن تناقضی با یکدیگر ندارند و سالیوان نیز یک ماه گذشته در مصاحبه با سی.ان.ان در سخنانی همگام با بلینکن گفته بود که ابتدا ایران به برجام بازگردد و سپس آمریکا به تعهدات خود در این توافق عمل خواهد کرد.
موضوعات جدید در برجام
مشاور امنیت ملی کاخسفید در ادامه ادعاهایش گفت: «اگر ما با ایران بر سر چارچوبی از برجام توافق کنیم، این اقدام بستری برای مهار تهدیدات دیگر ایران، از جمله برنامه موشکی ایجاد خواهد شد.» این درحالی است که ایران میگوید: درباره برنامه موشکی خود مذاکره نمیکند و تنها خواستار احیای برجام و لغو تحریمها است. همچنین محمدجواد ظریف روز جمعه در ترکیه و در جریان کنفرانس خبری با مولود چاووش اوغلو گفت که اگر موضوعی در برجام مطرح نشده به این دلیل است که همه طرفها موافقت کردهاند که [آن موضوع] بخشی از برجام نباشد و اکنون نمیتوان موضوع جدیدی به برجام وارد کرد. سخنان ظریف گرچه بهصورت مبهم و در پرده بیان شده، ولی [مخاطب آن] آمریکا میداند که معنای آن مخالفت ایران با منوط شدن بازگشت به برجام به گفتوگو بر سر برنامه موشکی و منطقهای است. برجام در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ و پس از آنکه دونالد ترامپ خروج آمریکا از آن را اعلام کرد، عملا تضعیف شد. یک سال بعد و در اردیبهشت سال ۹۸ ایران اعلام کرد که با برداشتن چند گام تعهدات خود ذیل برجام را کاهش میدهد. نهایتا در زمستان سال ۹۸ و با برداشتن گام پنجم ایران اعلام کرد که دیگر خود را ملزم به رعایت هیچکدام از محدودیتهای ذکرشده در توافق هستهای نمیداند. در ماههای گذشته نیز ایران با وارد مدار کردن سانتریفیوژهای نسل جدید و از سرگیری غنیسازی ۲۰ درصدی تلاش کرده با دست پر به استقبال رئیسجمهور جدید آمریکا برود. برخی از این اقدامات برای طرفهای غربی هشداردهنده بوده است. سه کشور اروپایی در روزهای گذشته اقدام ایران برای آغاز برنامه ساخت اورانیوم فلزی را نقض برجام دانسته و گفتهاند که اورانیوم فلزی کاربردی برای برنامه صلحآمیز هستهای ایران ندارد و عموما برای مقاصد نظامی است.
رایزنی با شرکای اروپایی
همچنین خبرگزاری رویترز از قول یک منبع دیپلماتیک گزارش داده که سالیوان و رابرت مالی روز پنجشنبه با مقامات ارشد فرانسه، بریتانیا و آلمان درباره برجام مذاکره کردهاند. خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع مدعی شده که رابرت مالی، نماینده جدید آمریکا در امور ایران روز پنجشنبه گفتوگوهایی با مقامات ارشد انگلیس، آلمان و فرانسه داشته تا به نقطه نظر آنها درخصوص توافق هستهای پی ببرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از رویترز، یک مقام دیپلماتیک مطلع اروپایی با اشاره به گفتوگوی رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با دبیران سیاسی وزارتخارجه آلمان، انگلیس و فرانسه اعلام کرد که اینکار برای «ارزیابی نقطه نظر ما» بوده است. یک منبع مطلع دیگر برگزاری چنین دیداری را تایید، اما از افشای جزئیات بیشتر در این خصوص خودداری کرده است. وزارت امورخارجه آمریکا هنوز در خصوص این مذاکرات بیانیهای منتشر نکرده است.
تیم رسیدگی به برجام
رابرت مالی، دستیار سابق باراک اوباما، یکی از اعضای اصلی و کلیدی تیم مذاکرهکننده دولت اوباما بر سر برنامه هستهای ایران بود که در نهایت سال ۲۰۱۵ به توافقی موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک میان تهران و پنج قدرت جهانی منجر شد. انتصاب مالی بهعنوان نماینده ویژه در امور ایران جنجال بزرگی به پا کرد و با مخالفت شدید جمهوریخواهان و گروههای حامی اسرائیل همراه بود. همزمان یک مقام مسوول در وزارتخارجه آمریکا اعلام کرد که آنتونی بلینکن وزیرخارجه جدید آمریکا درحال ایجاد تیمی مخصوص به سرپرستی «رابرت مالی» است تا مامور رسیدگی به پرونده هستهای ایران شود.
انتظارات وزارتخارجه آمریکا از راب مالی
وزارتخارجه آمریکا در بیانیهای درباره انتصاب راب مالی بهعنوان نماینده ویژه واشنگتن در امور ایران، ابراز امیدواری کرد که «وی یک بار دیگر بتواند محدودیتهای پیشین برنامه هستهای ایران را بازگرداند.» به گزارش خبرگزاری فارس، در بیانیه وزارتخارجه آمریکا آمده است: «همانطور که رئیسجمهور و وزیرخارجه گفته، اگر ایران به پایبندی کامل به تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک بازگردد، آمریکا نیز اقدام مشابه را انجام خواهد داد و سپس از آن بهعنوان پلتفرمی برای ساختن توافقی طولانیتر و قدرتمندتر استفاده خواهد کرد که طی آن به دیگر زمینههای نگرانی پرداخته خواهد شد؛ اما از آنجا که ایران خارج از پایبندی در تعدادی از حوزهها قرار دارد، ما مسیر طولانی تا این نقطه داریم و گامهای زیادی در این روند وجود دارد که باید ارزیابی کنیم. ما بهصورت تنگاتنگ با متحدان و شرکای خود و همچنین کنگره هماهنگی خواهیم کرد.» در ادامه این بیانیه آمده است: «بهعنوان بخشی از این کار، بلینکن (وزیرخارجه آمریکا) درحال ایجاد تیمی از کارشناسان با دیدگاههای متنوع است که رهبری این تیم بر عهده «راب مالی» بهعنوان نماینده ویژه ما در امور ایران است که در مذاکرات قبلی درباره محدودیتهای برنامه هستهای ایران مشارکت داشته و وزیرخارجه اطمینان دارد که وی و تیمش قادر خواهند بود که یک بار دیگر این کار را انجام دهند.»
دیپلمات «منعطف»
از سوی دیگر شبکه لبنانی المیادین با اشاره به انتخاب رابرت مالی بهعنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران او را فردی انعطافپذیر و دارای روابط قوی با ایرانیها توصیف کرد. به گزارش «ایسنا» شبکه المیادین نوشت: «رابرت مالی، نماینده جدید آمریکا در امور ایران یکی از سازندگان توافق هستهای میان تهران و کشورهای غربی در زمان ریاستجمهوری باراک اوباما بهشمار میرود، آیا او اکنون نقش فعالی برای بازگشت دولت جو بایدن به مذاکرات و ارتباط با تهران ایفا خواهد کرد؟» این شبکه لبنانی با اشاره به انتخاب رابرت مالی، مشاور پیشین باراک اوباما در امور سیاست خارجی بهعنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نوشت: «او وکیل و کارشناس سیاسی متخصص در زمینه حل درگیریها و اختلافات است، این دیپلمات کارنامه کاری طولانی دارد و در زمان ریاستجمهوری بیل کلینتون و باراک اوباما در تیم امنیت ملی آمریکا بهعنوان مدیر امور خاورمیانه فعالیت داشت. مالی همچنین دستیار اوباما در زمینه اختلافات عربی و اسرائیلی بوده است.» المیادین ادامه داد: «برخی رسانهها به نقل از منابع آمریکایی اعلام کردهاند که رابرت مالی کارنامه طولانی در همراهی و حمایت از ایران دارد و روابط مستحکمی با ایرانیها دارد، وی همچنین به نوعی دشمن اسرائیل بهشمار میرود.» براساس این گزارش، رسانههای صهیونیستی نیز اعلام کردهاند: «صحبتها مبنی بر اینکه رابرت مالی دیپلماتی است که هدف او حفظ امنیت اسرائیل است، در بهترین حالت تنها یک کلام است؛ زیرا او با شروط چندگانه مایک پمپئو، وزیرخارجه پیشین آمریکا برای برداشتن تحریمها از ایران مخالفت کرد و این شروط را غیرمنطقی میدانست.»
رایزنی جدی برجامی کرملین و کاخسفید
از سوی دیگر سفیر آمریکا در مسکو گفت، آمریکا و روسیه مذاکرات دوجانبه جدی و مهمی درباره احیای توافق هستهای با ایران داشتهاند. به گزارش خبرگزاری فارس، به نوشته خبرگزاری «اسپوتنیک»، «جان سالیوان» سفیر آمریکا در مسکو، روز شنبه در پاسخ به سوالی درباره ایران گفت: «واشنگتن مساله بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را با دقت در نظر دارد و گفتوگوهایی جدی و مهم در این زمینه با مسکو صورت گرفته است.» همچنین وزارتخارجه روسیه بامداد پنجشنبه با صدور بیانیهای در اینباره گفت: «موضع ما این است که وقتی آمریکا به تبعیت از تعهداتش ذیل برجام بازگشت، نباید از آن بهعنوان برگ چانهزنی یا بهانهای برای تغییر توافق استفاده کند.»
درخواست عجیب پاریس
درحالیکه تاکنون کشورهای اروپایی عضو برجام، از جمله آلمان، بریتانیا و فرانسه خواهان بازگشت آمریکا به برجام بودهاند، اما آنها همچنین خواستار توافقی جدید و جامع با ایران نیز شدهاند. در این راستا اخیرا امانوئل مکرون رئیسجمهوری فرانسه درخواستی عجیب را مطرح و اعلام کرد هر مذاکره جدیدی با ایران پیرامون برجام «بسیار سختگیرانه» خواهد بود و در این مذاکرات عربستان نیز باید مشارکت داده شود.
امانوئل مکرون روز جمعه ۱۰ بهمن گفت که نباید اشتباه سال ۲۰۱۵ در کنار گذاشتن کشورهای منطقه (خاورمیانه) در مذاکرات هستهای را تکرار کرد. او گفت که عربستانسعودی هم باید در مذاکرات آتی با ایران حضور داشته باشد.مکرون بهصورت مشخص نگفته است که منظور از «مذاکرات آتی» چیست و آیا فرانسه فکر میکند بازگشت آمریکا به برجام باید با مذاکره و توافق جدیدی همراه باشد یا نه. رئیسجمهور فرانسه روز جمعه به العربیه اعلام کرد که مذاکرات بر سر توافق هستهای با ایران سختگیرانه خواهد بود. آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا نیز چند هفته پیش تاکید کرد که مهم است در آغاز مذاکرات احتمالی با ایران، «با متحدان و همپیمانان خود در منطقه از جمله اسرائیل هم تعامل کنیم.» چند روز پیش یک مقام نزدیک به دفتر ریاستجمهوری فرانسه به خبرگزاری رویترز مدعی شد، حتی اگر جمهوریاسلامی «به تحریکات خود پایان دهد» و به تعهدات خود در قبال این توافق با قدرتهای جهانی بازگردد، «یک مذاکره گستردهتر ضروری است.» مقام نزدیک به دفتر ریاستجمهوری فرانسه که نامش فاش نشد همچنین گفت؛ دولت فرانسه و ایالاتمتحده در مورد آنچه در رابطه با ایران باید انجام شود و چگونگی انجام آن نظر روشنی دارند. او تاکید کرد: «مشکلات با ایران فراتر از توافق هستهای است و لازم است مذاکرات گستردهتری درباره فعالیتهای منطقهای آن صورت گیرد.»
طرفهای برجام غیرقابل تغییر هستند
همزمان سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به اظهارات اخیر رئیسجمهور فرانسه او را به پرهیز از مواضع نسنجیده و شتابزده دعوت کرد و خطاب به وی گفت: «برجام به هیچ وجه قابل مذاکره مجدد نبوده و طرفهای آن هم مشخص و غیرقابل تغییر هستند.»
به گزارش خبرگزاری فارس، سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز شنبه گفت: «برجام یک توافق چندجانبه بینالمللی است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تایید و تثبیت شده و به هیچ وجه قابل مذاکره مجدد نبوده و طرفهای آن هم مشخص و غیرقابل تغییر هستند.» خطیبزاده افزود: «آمریکا از این توافق خارج شده و اروپا در حفظ آن ناتوان بوده است و اگر تمایلی به احیا و حفظ برجام وجود دارد، راه حل آن ساده است، آمریکا به برجام بازگردد و تمامی تحریمهای برجامی و غیربرجامی را که در دوره رئیسجمهور پیشین آن کشور وضع شدهاند، رفع کند.» همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه گفت: «اگر مقامات فرانسوی نگران فروش تسلیحاتی هنگفت خود به کشورهای عرب حوزه خلیجفارس هستند، بهتر است در سیاستهای خود تجدیدنظر کنند.» این دیپلمات ارشد ایرانی تاکید کرد: «تسلیحات فرانسوی در کنار دیگر سلاحهای غربی نه تنها مسبب قتل عام و کشتار هزاران یمنی است، بلکه عامل اصلی بیثباتی در منطقه خلیج فارس بوده و بدون توقف سیل صادرات تسلیحاتی فرانسه، انگلیس، آمریکا و دیگران، نمیتوان انتظار ثبات و آرامش در این منطقه حساس را داشت.»
گفتوگوی برجامی ریاض با واشنگتن
پس از مطرح شدن این ادعاها از سوی مکرون، روز گذشته وزیرخارجه عربستان با طرح ادعاهایی علیه تهران گفت که در رابطه با فعالیتهای ایران و برنامه هستهای آن با دولت جو بایدن گفتوگو خواهیم کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از العربیه، فیصل بنفرحان، وزیرخارجه عربستان در اظهاراتی گفت: «امنیت منطقه برای کشورهای اروپایی و دولت جو بایدن حائزاهمیت است و اظهارات مسوولان دولت آمریکا نشان میدهد که آنها بهدنبال امنیت و ثبات هستند.»
وی با بیان اینکه در رابطه با چالشهایی که پیشرو داریم با آنها گفتوگو خواهیم کرد، آنچه فعالیتهای ثباتزدای ایران میخواند و برنامه هستهای این کشور را از جمله این چالشها عنوان کرد و گفت: «ما اطمینان داریم که با همکاری یکدیگر بر این چالشها غلبه خواهیم کرد.»
درخواست مورفی برای تداوم فشار حداکثری
در ادامه سیاستهای خصمانه مقامات آمریکایی درقبال کشورمان، یک نماینده جمهوریخواه از رئیسجمهور کشورش خواست تا به فشار حداکثری علیه ایران ادامه دهد. به گزارش «ایسنا» به نقل از شبکه فاکسنیوز، گرگ مورفی عضو جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا خواستار ادامه سیاستهای دونالد ترامپ رئیسجمهور پیشین آمریکا علیه ایران شد. مورفی در گفتوگو با فاکسنیوز به طرح ادعاهای بیاساس و نخنما علیه کشورمان پرداخت و گفت: «ایرانیها بهطور آشکار خواستار نابودی اسرائیل هستند، بنابر این آنها دوستان ما نیستند و تلاش برای جلب رضایتشان یک سیاست خارجی مضحک است.»
این نماینده جمهوریخواه طی نامهای که به امضای جمعی از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا رسیده، از جو بایدن رئیسجمهور جدید کشورش خواسته است تا رویکرد ترامپ را ادامه دهد و به توافق هستهای به گفته او، شکستخورده با ایران بازنگردد. وی در این نامه تاکید کرده است که سازش با ایران به اسرائیل بهعنوان نزدیکترین متحد آمریکا آسیب خواهد زد. گرگ مورفی همچنین در این نامه خواستار باقیماندن تحریمها علیه ایران شده است.
سفر قریبالوقوع رئیس موساد به آمریکا
از سوی دیگر رسانههای صهیونیستی گزارش دادند که رئیس سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی موساد بهزودی به آمریکا سفر و در دیدار با مقامات امنیتی این کشور درباره ایران رایزنی خواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نوشته روزنامه تایمزآواسرائیل، یوسی کوهن رئیس سازمان جاسوسی موساد درحال نهایی کردن سفر خود به آمریکا در نیمه اول ماه فوریه است و در جریان این سفر قرار است با مقامات ارشد دولت بایدن دیدار کند. بنابر گزارش شبکه ۱۳ رژیم صهیونیستی، کوهن در سفر خود به واشنگتن با جیک سالیوان مشاور امنیت ملی و ویلیام برنز رئیس سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) ملاقات خواهد کرد و احتمال دارد با جو بایدن رئیسجمهور جدید آمریکا نیز دیدار داشته باشد.
انتظار میرود که ایران از اصلیترین موضوعات مورد بحث در دیدارهای کوهن با مقامات آمریکایی باشد، چراکه جو بایدن بارها از تمایل خود برای پیوستن مجدد به توافق هستهای با ایران خبر داده است. اقدامی که رژیم صهیونیستی بهشدت با آن مخالفت میکند.
گفته میشود که رئیس موساد در جریان این سفر خواستههای رژیم صهیونیستی درخصوص توافق جدید با ایران را به طرف آمریکایی منتقل خواهد کرد.
جدال لفظی ظریف و بلینکن
روند تحولات بین تهران و واشنگتن در راستای احیای برجام در حالی شدت گرفته است که اخیرا شاهد برخی مجادلات بین وزرایخارجه ایران و آمریکا بودیم. آنتونی بلینکن، وزیرخارجه جدید آمریکا چهارشنبه هشتم بهمن در نخستین کنفرانس خبری خود بهعنوان وزیر امورخارجه آمریکا گفت، در صورتیکه ایران به تعهدات خود در چارچوب توافق هستهای موسوم به برجام عمل کند، ایالاتمتحده نیز به این توافق بازخواهد گشت، اما تا رسیدن به چنین نقطهای هنوز فاصله وجود دارد. اظهارات آنتونی بلینکن درخصوص توافق هستهای با ایران به نوعی تاکید بر موضع جو بایدن، رئیسجمهوری آمریکا، در قبال برجام طی ماههای اخیر است. بلینکن گفت که جو بایدن بهطور روشن اعلام کرده درصورتی که ایران به تعهدات خود در چارچوب توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازگردد، آمریکا هم همین کار خواهد کرد. وزیر امورخارجه آمریکا در این کنفرانس خبری گفت، ایران در چند بُعد (از توافق برجام) تعهداتش را انجام نمیدهد. در صورت تصمیم به بازگشت به تعهدات خودشان، این امر زمانبرخواهد بود، برای ما هم که بخواهیم ارزیابی کنیم که آنها به تعهداتشان عمل میکنند، زمان خواهد برد. آنتونی بلینکن تاکید کرد: «حداقل (میتوانم بگویم)، ما هنوز به این نقطه نرسیدهایم. وزیر امورخارجه آمریکا در ادامه گفته است در صورت بازگشت ایران به برجام، آمریکا بهدنبال دستیابی به توافقی طولانیتر و مستحکمتر برای حلوفصل «مشکلات عمیق» خواهد بود.»
محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران در پیامی توییتری به اظهارات آنتونی بلینکن وزیر امورخارجه آمریکا واکنش نشان داد و در بررسی واقعیتها برای بلینکن نوشت: «ایالاتمتحده برجام را نقض کرد، انتقال مواد غذایی و دارو را برای ایرانیها مسدود کرد، پایبندان به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را مورد تنبیه قرار داد، اما ایران در مقابل و در طول مدت این افتضاح کریه؛ به برجام پایبند ماند، تنها تدابیر جبرانی از قبل پیشبینیشده اتخاذ کرد، حالا چه کسی باید گام نخست را بردارد؟ هرگز شکست حداکثری ترامپ را از یاد نبرید.» ظریف همچنین تاکید کرد: «اکنون وظیفه آمریکاست که به برجام بازگردد و تعهدات خود را اجرا کند. » به گزارش «ایسنا» محمدجواد ظریف در نشست خبری مشترک با چاووشاوغلو، وزیرخارجه ترکیه گفت: «این را تاکید میکنم که آمریکا از برجام خارج شده و تعهدات خود را نقض کرده است و اکنون هم وظیفه آمریکاست که به برجام بازگردد و تعهدات خود را اجرا کند. به محض اینکه آمریکا تعهداتش را اجرا بکند و ما نفع اجرای این تعهدات را ببینیم، ما هم تعهدات خود را بهطور کامل اجرا میکنیم و این در بالاترین سطح جمهوری اسلامی توسط رهبری اعلام شده است. امیدهایی که اعضای دولت جدید آمریکا دارند و ادعا میکنند که ایران باید به توافق برگردد، نه منطقی است و نه هیچگاه عملی خواهد شد. منطق این است آن طرفی که خارج شده است برگردد و ما که در داخل توافق هستیم اقدامات لازم را در آن زمان انجام دهیم.»