موسویان مطرح کرد
اقداماتی که بایدن باید در قبال ایران انجام دهد
چند روز قبل از این ترور، نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان و پمپئو وزیرخارجه آمریکا در عربستان ملاقات محرمانه داشتند. جراید اسرائیل فاش کردند که هدف این نشست انجام عملیات مخفی و تشدید فشارها و تحریم‌ها علیه ایران در چند هفته باقی‌مانده از عمر ریاست‌جمهوری ترامپ بوده است. قبل از برجام، اسرائیل پنج عملیات ترور دانشمندان هسته‌ای ایران را انجام داد و مسعود علی‌محمدی، مصطفی احمدی‌روشن، داریوش رضایی، مجید شهریاری و رضا قشقایی را به شهادت رساند و فریدون عباسی رئیس وقت سازمان انرزی اتمی ایران هم از ترور جان سالم به در برد. بعد از ترور سردار سلیمانی، ترور فخری‌زاده شاخص‌ترین ترور بعد از برجام است. او نه‌تنها یک دانشمند برجسته هسته‌ای بود، بلکه ساخت کیت ایرانی تشخیص کرونا و واکسن کرونا تحت‌نظر شهید فخری‌زاده انجام شد.
یک دیدگاه واقع‌بینانه
زمان وقوع این ترور اتفاقی نبوده است. بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا اعلام کرده در صورتی که ایران به برجام برگردد، آمریکا نیز به برجام بازخواهد گشت تا بتواند مذاکرات بعدی با ایران را ادامه دهد. این ترور با هدف تخریب این سیاست صورت گرفت. روحانی رئیس‌جمهور ایران گفته که اگر بایدن به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برگردد، حل مشکلات روابط ایران و آمریکا خیلی آسان خواهد بود. البته تصور روحانی اشتباه است چون حل مشکلات ایران و آمریکا بسیار پیچیده و سخت است. روحانی همزمان تاکید کرد که سیاست ایران بر مبنای «تعهد در مقابل تعهد، عمل در مقابل عمل و تشنج‌زدایی در مقابل تشنج‌زدایی» است که البته این یک فرمول واقع‌بینانه است. در عین حال حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر عالی ایران با اشاره به روی کار آمدن بایدن گفت: ما رفع تحریم از طریق مذاکره را تجربه کردیم که نتیجه نداد. او با این اظهارات مجددا بی‌اعتمادی خود به مذاکره با آمریکا را نشان داد. خروج ترامپ از برجام و جنایاتی همچون ترور سردار سلیمانی و فخری‌زاده نشان می‌دهد که برداشت رهبر عالی ایران واقع‌‌بینانه‌تر از رئیس‌جمهور است. درحالی‌که آمریکا و ایران با مشکلات عدیده داخلی برای احیای برجام مواجه هستند، سیاست بازگشت به برجام بایدن، لرزه به اندام نتانیاهو و بن‌سلمان انداخته درحدی که ملاقات بی‌سابقه‌ای با پمپئو داشته‌اند. طبیعی است این مثلث از هیچ اقدامی برای شکست سیاست بایدن در بازگشت به برجام، فروگذار نخواهند کرد. ترور فخری‌زاده با هدف بلوکه کردن سیاست بایدن در مورد ایران بود. بایدن تاکید کرده بود هدفش در مورد بازگشت به برجام در حقیقت بازگشت به دیپلماسی است.
صحنه سیاسی داخلی ایران
به‌نظر می‌رسد بایدن بازگشت به برجام را مقدمه گفت‌وگو با ایران در مورد سایر مسائل همچون توان موشکی و نقش منطقه‌ای ایران می‌داند اما بایدن باید به واقعیت‌های صحنه سیاسی ایران توجه داشته باشد. سیاست بیمارگونه فشار حداکثری ترامپ، خروج او از برجام و اعمال شدیدترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ روابط، موجب شد تا مردم ایران با بدترین شرایط اقتصادی بعد از انقلاب ۱۹۷۹ مواجه شوند. نتیجه این واقعیت این شده که مردم از جناح معتدل ایران در مورد مذاکره با آمریکا ناامید شوند. جناح اصولگرایان در انتخابات پارلمانی مارس ۲۰۲۰ به پیروزی بی‌سابقه‌ای دست یافتند به‌طوری که بیش از ۲۲۱ صندلی از ۲۹۱ صندلی پارلمان را به دست آوردند. قابل پیش‌بینی است که اصولگرایان در انتخابات ریاست‌جمهوری ژوئن ۲۰۲۱ نیز پیروز شوند. من که در تهران به سر می‌برم با برخی از اصولگرایان در مورد انتخابات آمریکا گفت‌وگو داشتم. آنها معتقدند که تفاوتی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان نیست حتی دموکرات‌ها پیچیده‌تر و خطرناک‌تر از جمهوری‌خواهان هستند زیرا برخلاف ترامپ، از سازوکارهای چندجانبه برای فشار به ایران استفاده می‌کنند و بنابراین کار با چنین دولتی چالش‌برانگیزتر است. بر این مبنای فکری، اصولگرایان معتقدند که ایران باید از مذاکرات با دولت بایدن در مورد اصلاح برجام، توان موشکی و نقش منطقه‌ای ایران اجتناب کند.
آغاز به کار بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا در ۲۰ ژانویه مصادف خواهد شد با آغاز مبارزات انتخابات ریاست‌جمهور جدید ایران در ژوئن ۲۰۲۱ و دولت روحانی نیز در آگوست ۲۰۲۱ از صحنه سیاسی ایران خارج خواهد شد. بنابراین دولت روحانی در ماه‌های آخر عمر خود قادر به هیچ توافق بزرگی با بایدن نخواهد بود، مگر احیای برجام. در عین حال برای روحانی احیای برجام به همان اندازه مهم است که برای بایدن. فراموش نکنیم که بایدن، تونی بلینکن وزیرخارجه و جیک سولیوان مشاور امنیت ملی او نیز همه حامی برجام و در خلق آن شریک بوده‌اند.
رفع تحریم‌ها
در نهایت بایدن باید نکات کلیدی زیر را درک کند:
اول؛ بایدن نباید در مدت باقی‌مانده دولت روحانی، برای بازگشت به برجام شرط و پیش‌شرط تعیین کرده و به‌دنبال گسترش موضوعات مورد گفت‌وگو با ایران باشد. چنین خواسته‌ای موجب شکست پروسه احیای برجام خواهد شد، زیرا احساسات ضدآمریکایی مردم ایران به‌ویژه بعد از ترور سردار سلیمانی و فخری‌زاده را نمی‌توان نادیده گرفت.
دوم؛ برجام باید کامل و یکپارچه اجرا شود. وقتی اجرای برجام آغاز شد، اجرای کامل آن به‌خاطر تحریم‌های اولیه آمریکا (تحریم‌های ماقبل برجام) ممکن نشد و ایران نتوانست از منافع اقتصادی کامل برخوردار شود. بنابراین آمریکا باید تحریم‌های اولیه را تعلیق کند تا همه امضاکنندگان برجام بتوانند این توافق را درست و کامل اجرا کنند.
سوم؛ مسائل منطقه‌ای همچون تسلیحات متعارف و غیرمتعارف باید به‌طور منطقه‌ای، جامع و از طریق دیپلماسی چندجانبه حل شود. عربستان موشک‌های چینی با برد 5هزار کیلومتر همراه با برنامه مخفی هسته‌ای دارد. اسرائیل موشک‌های جریکو با 5هزار کیلومتر برد و با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای داشته و علاوه بر آن صدها بمب هسته‌ای هم دارد. با وجود این، تمام جیغ و فریادی‌های غربی‌ها در مورد توان موشکی ایران است که حداکثر 2هزار کیلومتر برد دارد و بمب هسته‌ای ندارد.
بایدن چه اقداماتی باید انجام دهد:
۱- بازگشت به برجام، ۲- لغو تحریم علیه شخص مقام معظم رهبری ایران و ۳- لغو دستور ترامپ در مورد تعیین سپاه به‌عنوان سازمان تروریستی.
