اندیشکده «کوئینسی» تشریح کرد
تاکتیک اروپا، روسیه و چین برای خنثی‌سازی «اسنپ بک»
گفتنی است، ایالات‌متحده در ۱۴ اوت در مورد افزایش تحریم تسلیحاتی ایران فقط یک رای موافق به غیر از خود جمع کرد. جمهوری دومینیکن تنها کشوری بود که به قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت رای موافق داد، شاید مقامات این کشور خواسته‌اند با این کار به آمریکا نشان دهند که میزبانی اهل آداب و احترام برای مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا در تاریخ ۱۶ اوت در کارائیب هستند. چین و روسیه نیز رای‌شان منفی بود، تقریبا بقیه اعضای شورای امنیت، از جمله متحدان غربی ایالات‌متحده به این قطعنامه رای ممتنع دادند.
به گزارش سرویس بین‌الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: این رخداد به‌ویژه به این خاطر شرم‌آور بود که آمریکا به وضوح وجهه خود را در محیط بین‌الملل خدشه‌دار کرد. در واقع آنچه در این نشست مجازی اتفاق افتاد، رد کردن گفتمان محکوم‌کننده و اقدامات قهرآمیز علیه تهران بود. همچنین نتیجه آرا نشان داد که تمدید تحریم‌های ۱۳ ساله علیه واردات سیستم‌های مهم نظامی مانند هواپیما و کشتی‌ها و صادرات هرگونه سلاح به ایران یا از ایران تا وقتی که تصمیم دیگری گرفته شود، شدنی نیست. با این حال، باید بگوییم که هر نوع تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران یک خط قرمز برای تهران بود. به‌طور کلی، به‌رغم تحرکات آمریکا، پیش‌بینی لغو ممنوعیت تسلیحاتی علیه ایران، از جمله معدود پاداش‌هایی بود که ایران را در توافق هسته‌ای نگه داشت. به عبارت دیگر، تمدید تحریم تسلیحاتی ایران برای تحریک ایران به منظور ترک کامل توافق هسته‌ای کافی بود، که در صورت رای‌آوری قطعنامه آمریکا، برجام به‌صورت کامل به پایان راه خود می‌رسید.
از سوی دیگر، باید توجه داشته باشیم که از بین بردن کامل توافق‌نامه هسته‌ای ایران که رسما با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام شناخته می‌شود، هدف اصلی دولت ترامپ بود. پایان بخشیدن به برجام یک وعده مکرر در کمپین انتخاباتی ترامپ طی سال ۲۰۱۶ بود. به هر حال، برجام هنوز زنده است، گرچه به‌نظر می‌رسد در حالت کما قرار دارد. درحالی‌که ایران طی یک سال گذشته به‌طور پیوسته از محدودیت‌های مشخص شده برای غنی‌سازی در توافق فاصله گرفته است، اما همچنان به همکاری‌ها با آژانس در اجرای برجام احترام می‌گذارد. همچنین، تهران آمادگی خود را برای بازگرداندن محدودیت‌های ناشی از توافق، در صورت پایبندی ایالات‌متحده به تعهداتش نشان داده است.
برای مدت کوتاهی به‌نظر می‌رسید که ایالات‌متحده حداقل حمایت منطقه‌ای از برنامه خود را تضمین کرده است. در ۹ آگوست، دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس، به نمایندگی از شش کشور عضو این شورا، بیانیه‌ای صادر کرد و خواستار تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شد. با توجه به درگیری‌های درونی این شش کشور، به‌ویژه بین قطر و عربستان سعودی، جای تعجب داشت که شورا بتواند در مورد موضوعی توافق کند، به‌ویژه در مورد مساله‌ای بحث‌برانگیز مانند تحریم تسلیحاتی ایران. البته جای تعجب هم داشت چراکه الحجرف بیانیه خود را بدون هماهنگی با شش وزیرخارجه کشور‌های عضو شورا صادر کرده بود.
تنها ماندن آمریکا در مقابل تهران، در واقع تصویری از انزوای واشنگتن را نشان می‌دهد که اگر پمپئو آرزوی رئیس‌جمهور شدن در آمریکا را در سر بپروراند، آن را از ترامپ به ارث خواهد برد. مهم اینکه، ترامپ و اطرافیانش هنوز تصور می‌کنند که می‌توانند تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را عملی کنند و حتی فراتر از آن بروند. در این ارتباط، ترامپ به اجرایی کردن مکانیسم ماشه و تمدید خودکار تحریم‌ها امید دارد.
اما واقعیت این است که اکثریت قریب‌به‌اتفاق اعضای شورای امنیت که مخالف تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران بودند، مخالف اسنپ‌بک نیز هستند. گفتنی است، اسنپ‌بک به مکانیسمی در مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ایالات‌متحده که تکمیل‌کننده برجام در ژوئیه سال ۲۰۱۵ بود، اشاره دارد. در این ارتباط تصریح شده است که در صورت عدم اجرای قابل‌توجه تعهدات برجام، هر یک از طرف‌های توافق به تنهایی می‌تواند خواستار بازگشت تحریم‌ها علیه تهران شود. نظر جهانی غالب این است که وقتی آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ خارج شد، این حق را از دست داد. واشنگتن این مساله حقوقی بحث‌برانگیز را مطرح می‌کند که در قطعنامه شورای امنیت ذکر نشده است که اگر یکی از اعضا از برجام خارج شود، نمی‌تواند اسنپ‌بک را به جریان بیندازد. این موضوعی بود که هیچ‌کس در زمان انعقاد توافق هسته‌ای به آن فکر نکرد.
پیش‌بینی می‌شود که آمریکا از طریق کلی کرفت، سفیر خود در سازمان ملل اقداماتی را به منظور اعمال تحریم‌ها علیه ایران به‌کار گیرد. ولی احتمالا واشنگتن در این راستا ناکام خواهد ماند زیرا دلایل حقوقی کافی برای این کار ندارد و از حمایت کشور‌های دیگر در شورای امنیت نیز برخوردار نیست. به‌طور کلی، شرایط پیچیده‌ای در شورای امنیت به‌وجود آمده است به‌طوری‌که ریچارد گوان، مدیر گروه بین‌المللی بحران در سازمان ملل، این وضعیت را این‌طور توصیف می‌کند: شورای‌امنیت در سرزمین عجایب.
طرح آمریکا به این شکل است که کلی کرفت، سفیر این کشور در سازمان ملل به شورا اطلاع می‌دهد ایران تعهدات خود را به شکل جدی نقض کرده است و اکنون با اعلام آمریکا و براساس قطعنامه ۲۲۳۱ یک بازه زمانی ۳۰ روزه آغاز می‌شود که در پایان آن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگردانده می‌شوند، مگر اینکه شورای‌امنیت قطعنامه جدیدی را برای استمرار لغو تحریم‌ها تصویب کند که در آن صورت نیز آمریکا چنین قطعنامه‌ای را وتو خواهد کرد.
در پاسخ به اقدامات واشنگتن، احتمالا دیگر اعضای شورای امنیت تلاش می‌کنند تا با استفاده از تاکتیک‌های رویه‌ای مختلف جلوی اقدام آمریکا را بگیرند. نخستین تاکتیک این است که رئیس دوره‌ای شورای امنیت در ماه آگوست، یعنی سفیر اندونزی، رایزنی‌هایی را انجام دهد تا مشخص شود آیا واشنگتن صلاحیت این اقدام را دارد یا خیر. وی سپس نظر جمع را اعلام می‌کند و می‌گوید که تلاش آمریکا اعتباری ندارد. مهم اینکه، سفیر اندونزی از احترام زیادی نزد اعضای شورای امنیت برخوردار است و قضاوتش مورد اعتماد همگان خواهد بود.
با این حال، انتظار می‌رود آمریکا روی نظر خود پافشاری کند. در این صورت، اعضا تلاش می‌کنند جلوی تصویب دستور جلسه‌ای را که در آن آمریکا قصد دارد عدم پایبندی ایران به تعهداتش را گزارش دهد، بگیرند. با توجه به مخالفت گسترده اعضای شورای امنیت با طرح آمریکا، بعید است واشنگتن بتواند ۹ رای لازم برای تصویب دستور جلسه را کسب کند. در این صورت چنین جلسه‌ای تشکیل نشده و مهلت ۳۰ روزه نیز آغاز نمی‌شود. گفتنی است، هر بار که واشنگتن تلاش کند مساله را در دستور کار شورای امنیت قرار دهد، این فرآیند باید تکرار شود.
به نظر می‌رسد، ادعای آمریکا در مورد اسنپ‌بک هیچ تاثیر عملی بر ایران نخواهد گذاشت، البته تا وقتی که اعضای دیگر برجام به این مکانیزم متوسل نشوند. از سوی دیگر، به‌رغم تحریم‌های فراسرزمینی ایالات‌متحده علیه ایران، تهران می‌تواند تجارت بین‌المللی‌اش را سامان دهد. به این ترتیب، در تاریخ ۱۸ اکتبر تحریم تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود و تهران می‌تواند به خرید تسلیحات از کشور‌های دیگر بپردازد.
