قطعنامه واشنگتن علیه تهران فقط ۲ رای آورد
تنهایی آمریکا در شورای امنیت
با وجود تلاش‌های مستمر آمریکا با هدف جلب‌نظر دیگر کشورها برای رای به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اما بامداد شنبه به وقت تهران شاهد «شکست سنگین آمریکا در عرصه دیپلماتیک» بودیم؛ چراکه از بین ۱۵ عضو شورای امنیت ۱۱ کشور به پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی آمریکا رای ممتنع دادند، روسیه و چین رای مخالف و آمریکا به همراه جمهوری دومینیکن به آن رای مثبت دادند. درواقع تلاش‌های چندماهه مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا و برایان هوک، مسوول سابق میز ایران در وزارت خارجه این کشور، تنها منجر به جلب نظر مثبت یک عضو شورای امنیت نسبت به پیش‌نویس قطعنامه ضدایرانی شد. این درحالی است که مایک پمپئو، ساعاتی پیش از اعلام نتایج رای‌گیری گفته بود: «هر کاری را که در چارچوب ابزارهای دیپلماتیک خود بتوانیم، انجام خواهیم داد تا اطمینان حاصل کنیم که تحریمهای تسلیحاتی ایران منقضی نشود.» در هفته‌های گذشته اظهارات مشابه متعددی در این زمینه از وزیر امور خارجه آمریکا به گوش رسیده است. اما فعلا آمریکا در این مرحله از تلاش‌هایش برای انزوای ایران ناکام مانده و حتی نتوانست همراهی متحدان اروپایی‌اش را با خود داشته باشد.
تاکید پمپئو بر ادامه تلاش‌های واشنگتن
پس از شکست تحقیرآمیز تلاش‌های این کشور برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی علیه ایران، وزیر امورخارجه آمریکا بیانیه‌ای صادر و از اقدام شورای امنیت انتقاد کرد. به گزارش «ایسنا» پمپئو با اشاره به اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد وظیفه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را برعهده دارد مدعی شد اما این شورا نتوانست مجموعه ماموریت‌های اساسی خود را محقق کند. به ادعای وزیرخارجه آمریکا، شورای امنیت قطعنامه معقولی را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ۱۳ ساله ایران رد کرد. وی خاطرنشان کرد که این اقدام زمینه را برای ایران جهت خرید و فروش تسلیحات متعارف بدون محدودیت‌های خاص سازمان ملل برای اولین بار در بیش از یک دهه گذشته فراهم کرد. او ادامه داد: «ناکامی شورای امنیت در اقدام قاطعانه برای دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی غیرقابل‌توجیه است.»پمپئو با بیان اینکه کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی به‌شدت از تمدید تحریم‌ها حمایت کردند، ادعا کرد: «شورای امنیت درخواست‌های صریحی برای تمدید تحریم تسلیحاتی از جانب بسیاری از کشورهای خاورمیانه را که در معرض خشونت‌های ایران قرار دارند، رد کرد.»او پس از این شکست تحقیرآمیز با اشاره به اینکه شش عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با هم جمع شدند تا از شورای امنیت بخواهند تحریم را تمدید کند و اسرائیل نیز از شورا خواست که همین کار را انجام دهد تا از گسترش و مدرن‌سازی زرادخانه ایران جلوگیری کند، ادامه داد: «ایالات‌متحده هرگز دوستان ما را در منطقه که انتظار بیشتری از شورای امنیت داشتند، رها نخواهد کرد.» وزیر امورخارجه آمریکا تاکید کرد کشورش به کار خود ادامه خواهد داد تا اطمینان حاصل شود ایران، آزادی خرید و فروش تسلیحات را نداشته باشد.همچنین رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز بیان کرد، خودداری فرانسه، انگلیس و آلمان از حمایت از آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران مایوس‌کننده بود اما مایه شگفتی نبود. او تصریح کرد: «ما امروز شکست خوردیم اما کار تمام نشده است.»
موفقیت بزرگ ایران در شورای امنیت
از سوی دیگر شکست آمریکا در عرصه دیپلماتیک با واکنش مقامات جمهوری اسلامی نیز مواجه شد. در این راستا حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران روز شنبه در جلسه‌ای با اشاره به رد قطعنامه آمریکا علیه ایران در شورای امنیت گفت: «روز جمعه روز مباهله بود که موفقیت بزرگ دیگری را در شورای‌عالی امنیت سازمان ملل متحد شاهد بودیم. برای اولین بار است که آمریکایی‌ها در شورای‌عالی امنیت سازمان قطعنامه‌ای را پیشنهاد می‌دهند و فقط کشور کوچک جزیره‌ای به آن رای می‌دهد.» رئیس‌جمهوری تاکید کرد: «به یاد ندارم آمریکا از ماه‌ها قبل برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران قطعنامه تهیه کند و این قطعنامه فقط یک رای بیاورد آن هم توسط دومینیکن که اگر بگویم جزیره اشتباه گفتم چراکه یک‌سوم یک جزیره است، یعنی یک کشور کوچک رای داده است. کار آمریکا به کجا رسیده و به چه خفتی افتاده است!» به گزارش «ایرنا» روحانی با اشاره به قدرت برجام، برجامی که در طول این ۳ سال با جنایات آمریکا و رژیم صهیونیستی این همه ضربه خورده است، تاکید کرد: «همین برجام رو‌به روی آمریکا ایستاد و آمریکا را شکست داد.» رئیس‌جمهوری با اشاره به ۱۱ رای ممتنع و
دو رای مخالف دلیل آن را ضرورت حفظ برجام برای مصالح منطقه و جهان عنوان کرد. وی تاکید کرد: «اما موفقیت بزرگ این بود که آمریکا در این توطئه با خفت و خواری شکست خورد. البته پیش‌بینی می‌شد که رای نیاورد یا اینکه بتواند رای جمع کند و با وتو. اما این قطعنامه نیازی به وتو نداشت چون اصلا رای نداشت.»رئیس‌جمهور با بیان اینکه بارها گفتیم جمهوری اسلامی ایران با قدرت و دوستانی که امروز در منطقه دارد و با کشورهایی که با جمهوری اسلامی ایران در اهداف مشترک حرکت می‌کنند موفقیت‌های بسیار بزرگی داشته است و روز جمعه ۲۴ مرداد یک موفقیت سیاسی برای جمهوری اسلامی ایران و یک شکست سیاسی و حقوقی برای رژیم آمریکا بود، ابراز امیدواری کرد که کشورهای منطقه درس بگیرند و خودشان را به یک رژیم غاصب و ظالم و رژیمی که علیه ملت‌های مسلمان در هفتاد و چند سال جنایت کرده است نزدیک نکنند.
انزوای بی‌سابقه آمریکا
سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت‌خارجه نیز پس از شکست آمریکا در شورای امنیت در صفحه توییترش نوشت: «در تاریخ ۷۵ ساله سازمان ملل سابقه نداشته که آمریکا تا این حد منزوی باشد. به‌رغم همه سفرها، فشارها و دوره‌گردی‌ها، آمریکا توانست فقط یک کشور کوچک را با خود همراه کند. دیپلماسی فعال ایران در کنار استحکام حقوقی برجام، آمریکا را برای چندمین بار در شورای امنیت شکست داد.» همزمان حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در لندن، مخالفت شورای امنیت با قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را نشانگر انزوای واشنگتن در عرصه بین‌المللی خواند.این درحالی است که در نخستین واکنش به این مساله مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل بامداد شنبه در یک سخنرانی گفت: «طی سالیان متمادی، آمریکا با سوءاستفاده از عضویت دائم خود در شورای امنیت، تلاش کرده است ایران را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی جلوه دهد و برای اعمال تحریم علیه آن تلاش کند. یک نمونه آشکار، پیشنهاد کنونی آن برای تحمیل تحریمهای تسلیحاتی جامع و نامحدود بر کشور من است. آیا هیچ استدلال حقوقی درست یا قرائن عینی امنیتی برای چنین اقدامی وجود دارد؟ آیا واردات و صادرات سلاح از ایران می‌تواند تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی تلقی شود؟ و اساساً هدف غایی ایالات‌متحده از این اقدام چیست؟» وی ادامه داد: «هر تحریم تسلیحاتی علیه ایران مغایر با تمامی قول‌هایی است که در بخش‌های مختلف قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام به ایران داده شده و توسط شورا تایید شده است. »
توضیح اعضای شورای امنیت درباره رای‌ها
از سوی دیگر اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت سازمان ملل متحد که رای مخالف یا ممتنع به قطعنامه ضدایرانی آمریکا دادند، به توضیح دلیل اقدام خود پرداختند و اغلب حمایت از برجام و اقدام غیرقانونی آمریکا را دلیل رای خود دانستند.
نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱
نمایندگی روسیه در سازمان مل در بیانیه‌ای که در حساب رسمی توییتر خود منتشر کرد، گفت: «پیشنهاد ایالات‌متحده نقض آشکار ضمیمه B از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که آشکارا تصریح می‌کند تنها راه مشروع برای بازنگری در زمان‌بندی رژیم انتقال سلاح از ایران و به این کشور، اجماع کمیسیون مشترک برجام است.» نمایندگی روسیه در ادامه افزود: «فرآیند تایید مورد به مورد انتقال سلاح از ایران و به این کشور در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نه به حق ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز مرتبط شده، نه تحت هیچ شرایط دیگری قرار گرفته است. این محدودیت موقت بود که برای ۵ سال در نظر گرفته شده و هرگز قرار نبود تمدید شود.»
عدم حمایت از یک‌جانبه‌گرایی
نمایندگی چین در سازمان ملل متحد نیز در پیام توییتری نوشت: «رد شدن پیش‌نویس قطعنامه ایالات‌متحده توسط شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر نشان می‌دهد که یک‌جانبه‌گرایی از حمایت برخوردار نیست و زورگویی شکست خواهد خورد. هر تلاشی برای اولویت دادن به منافع خود در مقابل منافع مشترک جامعه جهانی به بن‌بست می‌انجامد.»نمایندگی چین افزود: «اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت بر این اعتقادند که باید از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دفاع و آن را اجرا کرد. ایالات‌متحده که دیگر از مشارکت‌کنندگان برجام نیست، هیچ حقی ندارد که از شورای امنیت بخواهد مکانیزم ماشه را فعال کند. اگر ایالات‌متحده اصرار کند، محکوم به شکست است.»
قطعنامه آمریکا حمایت لازم را نداشت
نمایندگی انگلیس در سازمان ملل نیز در بیانیه‌ای گفت این کشور به قطعنامه ضدایرانی آمریکا در شورای امنیت به این دلیل رای ممتنع داده که مشخص بود حمایت لازم را ندارد.در این بیانیه که در تارنمای رسمی دولت انگلیس منتشر شد، ضمن اظهار این مطلب، ادعا شد: «ما بارها نگرانی خود را درباره رفتار بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه از جمله انتقال سلاح به یمن، لبنان، سوریه و عراق که نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است، ابراز کرده‌ایم.»این بیانیه همچنین بدون اشاره به بی‌عملی کشورهای اروپا در ارتباط با برجام و عمل به تعهداتشان در این رابطه افزود: «به همین دلیل ما نیز مانند شماری دیگر از اعضای شورای امنیت که درباره انقضای برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحاتی علیه ایران ابراز نگرانی کرده‌اند، نگرانی خود را اعلام می‌کنیم.»نمایندگی انگلیس در سازمان ملل ادامه داد: «وزیران خارجه سه کشور اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) تصریح کرده‌اند که انقضای این محدودیت‌ها تاثیرات عمده‌ای بر امنیت و ثبات منطقه‌ای خواهد گذاشت.»انگلیس همچنین آمادگی خود را برای همکاری با اعضای شورای امنیت و مشارکت‌کنندگان برجام برای تضمین حمایت این شورای از چنین اقدامی اعلام کرد و در عین حال تاکید کرد که «با اراده به برجام پایبند است.» با این وجود، لندن تصریح کرد که به همراه آلمان و فرانسه اگرچه به پیشبرد مذاکرات در چارچوب مکانیزم حل اختلاف متعهد است، اما از استفاده از مکانیزم ماشه به دلیل آنکه با تلاش‌ها برای حفظ برجام مغایر است، حمایت نمی‌کند.
ناخرسندی پاریس از قطعنامه پیشنهادی
همزمان نمایندگی فرانسه در سازمان ملل دلایل رای ممتنع این کشور به قطعنامه پیشنهادی آمریکا را این گونه برشمرد: «این قطعنامه کمکی به واکنش مناسب به چالش‌های ناشی از انقضای تحریم [تسلیحاتی علیه ایران] نمی‌کند، بعید است در پیشبرد امنیت و ثبات در منطقه موثر باشد، چنان‌که حمایت شورای امنیت را جلب نکرد، و مبنایی کافی برای تلاش به رسیدن به اجماع نیست.» نمایندگی فرانسه در سازمان ملل همچنین در این بیانیه بر پایبندی کامل پاریس به حفظ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تاکید کرد و خواستار لغو کاهش تعهدات ایران به برجام و بازگشت به اجرای کامل این توافق از سوی تهران شد. فرانسه همچنین تاکید کرد که به تلاش‌های خود برای بازگرداندن ایران به اجرای کامل تعهدات خود ذیل برجام در چارچوب مکانیزم حل اختلاف این توافق ادامه می‌دهد.
به مشورت بیشتری نیاز است
نمایندگی آلمان در سازمان ملل با تاکید بر پایبندی این کشور به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که موید برجام است، گفت که برلین به همراه فرانسه و انگلیس به‌رغم چالش‌های ناشی از خروج آمریکا از برجام و کاهش تعهدات برجامی ایران، برای حفظ این توافق تلاش کرده است.نماینده برلین در عین حال تاکید کرد که به قطعنامه پیشنهادی آمریکا رای ممتنع داده؛ چراکه این قطعنامه کمکی به پرداختن به نگرانی‌های آنها به‌صورت موثر و ارتقای امنیت و ثبات در منطقه غرب آسیا نمی‌کند.نماینده آلمان در سازمان ملل همچنین با بیان اینکه مشخص بود قطعنامه آمریکا حمایت لازم را در شورای امنیت کسب نمی‌کند، تاکید کرد برای پرداختن به موضوع انقضای تحریم تسلیحاتی علیه ایران به زمان و مشورت‌های بیشتری نیاز است.
ادعاهای بی‌اساس کرافت
از سوی دیگر کلی کرافت، سفیر آمریکا در سازمان ملل پس از شکست کشورش در عرصه دیپلماتیک به بیان ادعاهای بی‌اساس علیه کشورمان پرداخت. با وجودی که تسلیحات ارسالی آمریکا به عربستان جان ده‌ها هزار یمنی را گرفته، اما کرافت برای سرزنش اعضای شورای امنیت، متوسل به مادران یمنی شد و گفت: «با مادران یمنی که پژمردن و مرگ بچه‌های خود را در نتیجه مستقیم حمایت ایران از حوثی‌ها نظاره می‌کنند، حرف بزنید.»همچنین نماینده آمریکا در سازمان ملل در ادعایی بدون اساس حقوقی مدعی شد که واشنگتن براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیتی حق کامل بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را دارد. وی گفت آمریکا در روزهای آینده به تلاش برای عملی کردن وعده خود برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران ادامه خواهد داد.
واکنش ترامپ
ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به پیشنهاد همتای روسی‌اش برای برگزاری نشستی مجازی با حضور ایران واکنش نشان داد و در نشست مطبوعاتی در پاسخ به این سوال که آیا دعوت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه را برای برگزاری نشستی مجازی با سران جهان و با مشارکت ایران را می‌پذیرد یا نه، گفت: «چیزهایی در این باره شنیده‌ام؛ اما هنوز چیزی به من اطلاع داده نشده است.» به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی کاخ سفید، اظهارات ترامپ درباره دعوت پوتین پیش از اتمام رای‌گیری بر سر تصویب قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و شکست واشنگتن در این باره مطرح شد. رئیس‌جمهوری روسیه پیشنهاد برگزاری نشستی را با حضور پنج عضو دائم شورای امنیت به همراه آلمان و ایران مطرح کرد تا در آن، درباره اقدامات به‌منظور جلوگیری از تقابل گفت‌وگو شود.
گام بعدی آمریکا
امیرعلی ابوالفتح/ کارشناس مسائل آمریکا
آمریکا در بزرگ‌ترین زورآزمایی دیپلماتیک خود بر سر ایران طی 40 سال گذشته و آن هم در مورد موضوعی چون تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تنها توانست یک کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل یعنی دومینیکن را با خود همراه کند. این امر به وضوح بیانگر انزوای دیپلماتیک آمریکا در عرصه جهانی است؛ زیرا 11 کشور دیگر که رای ممتنع دادند نیز همه از متحدان و یاران آمریکا هستند؛ اما حاضر نشدند در این خصوص با واشنگتن همراهی کنند. در این بین گام بعدی آمریکا، تلاش برای فعال کردن مکانیزم ماشه و بازگرداندن تمام تحریم‌هایی است که براساس قطعنامه 2231 لغو شده بود. مقامات واشنگتن پیش‌تر نیز به کرات گفته بودند که اگر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رای نیاورد به مکانیزم ماشه متوسل خواهند شد. آنها در این راستا چند روز پیش سندی را در شورای امنیت توزیع و دلایل حقوقی‌شان را مبنی بر اینکه در این خصوص ذی‌حق هستند؛ ارائه کردند. حال اینکه در این راستا موفق خواهند شد یا خیر بحث دیگری است؛ زیرا اکنون این اختلاف‌نظر بین اعضای برجام وجود دارد که آیا آمریکایی که از برجام خارج شده است، می‌تواند از مکانیزم ماشه علیه ایران استفاده کند یا خیر. در قطعنامه 2231 به عبارت «طرف‌های برجام» اشاره شده و این درحالی است که ایالات‌متحده دیگر یکی از طرفین برجام نیست. این کشور نمی‌تواند از یکسو بگوید عضو برجام نیست و از سوی دیگر بخواهد از اختیارات برجام استفاده کند. البته این برداشت آمریکا است و احتمالا شورای امنیت آن را نخواهد پذیرفت. حال اگر شورای امنیت این ادله را نپذیرد مشخص نیست که آیا آمریکا تمکین خواهد کرد یا خیر. خانم کلی کرافت، سفیر آمریکا در سازمان ملل روز گذشته پیام داده بود که ما به‌دنبال متحدانی خارج از شورای امنیت هستیم. این صحبت به آن مفهوم است که شاید آمریکا می‌خواهد همان کاری را که جورج بوش در عراق کرد این بار با ایران انجام دهند. یعنی وقتی قطعنامه شورای امنیت تصویب نشد آمریکایی‌ها به‌صورت خودسرانه جنگی علیه عراق راه انداختند و شورای امنیت را دور زدند. البته امروز بحث جنگ و گزینه نظامی مطرح نیست، بلکه بحث بر سر اعلام یک‌جانبه آمریکا مبنی بر بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران است و در نهایت نیز خواهند گفت هر کس این مساله را نپذیرد، مجازات خواهد شد.
