Marianna Belenkaya در وب‌سایت اندیشکده «کارنگی» نوشت: شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، در مورد روابط کشورش با روسیه در اواسط آوریل سال ۲۰۲۰ یعنی روزی که کشورهای برتر تولید‌کننده نفت جهان سرانجام به توافقی در مورد کاهش تولید برای تثبیت قیمت‌ها رسیدند، گفت: ما نیز مثل هر خانواده‌ای، دچار اختلاف شدیم، اما حالا این اختلافات را پشت سر گذاشته و نیازی هم به وکیل و وصی برای جدایی از هم نداریم! به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: این اظهارات وزیر نشان می‌دهد که ریاض چگونه جنگ قیمت‌ها علیه روسیه را پس از آنکه در اوایل ماه مارس از کاهش تولید امتناع ورزید، مدیریت کرده است. امتناع مسکو از همکاری با اوپک باعث شده بود که کاهش‌های قبلی تولید فقط به تامین منافع تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا کمک کند.

در حالی که نگرانی هر دو کشور قابل توجیه بود، روش و زمانی که روسیه برای اعمال فشار بر سعودی‌ها انتخاب کرد، منطقی نبود، چون این اقدام درست همزمان با وقتی بود که اقتصاد جهانی به واسطه شیوع ویروس کرونا رو به کوچک شدن می‌رفت. اگرچه این عربستان سعودی بود که بلافاصله شروع به عرضه بیشتر نفت خود در بازار کرد، اما روسیه نیز به سهم خود در جنگ قیمت و آسیب رساندن به سایر تولیدکنندگان از جمله آمریکا نقش داشت. باور روس‌ها مبنی بر اینکه آنها در شرایط اقتصادی قوی‌تری نسبت به ریاض هستند درست بود، اما این برتری کمک چندانی به آنها نکرد.

روابط مطلوب و خوش و بش گرم پوتین با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در اجلاس سران جی ۲۰ در ۲۰۱۸ در آرژانتین، آن هم در زمانی که ولیعهد سعودی به خاطر قتل جمال خاشقجی تحت فشار بین‌المللی قرار داشت، حکایت از این می‌کرد که این دو کشور روابط مطلوبی دارند. مسکو از ماجرای قتل روزنامه‌نگار مذکور برای تلاش برای تحت فشار قرار دادن بن سلمان استفاده نکرد و ژست دوستانه پوتین در واقع با هدف ایجاد یک رابطه پایدار بین دو کشور بود. به‌طور کلی پوتین تجربه زیادی در زمینه مدیریت روابط خود با کشورهای مختلف از جمله ترکیه، سوریه و ایران دارد. اکنون نیز عربستان سعودی همچنان یکی از بازیگران اصلی در منطقه‌ای است که مسکو، خود را ملزم به حضور در آن می‌داند.

در حالی که به نظر نمی‌رسید رهبران روسیه و عربستان سعودی اختلافات خود را حل کنند، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شخصا برای کمک به آنها در دستیابی به یک توافق وارد میدان شد. ممکن است مداخله ترامپ پوتین را تحریک کرده باشد تا وی با دستیابی به یک توافق‌نامه سه‌جانبه در کنار عربستان و آمریکا در کنار دو تولید‌کننده بزرگ نفت قرار بگیرد. بنابراین، واشنگتن برای اولین بار نه تنها به‌عنوان یک مصرف‌کننده انرژی بلکه به‌عنوان یک تولید‌کننده برتر به یک تفاهم بین‌المللی وارد شده است. در جریان توافق مسکو و ریاض حتی اگر ترامپ هیچ تعهد رسمی را هم بر عهده نگرفته باشد، باز این شخص او بود که آمریکا را به یک قدرت تاثیرگذار نفتی بدل کرد. در اصل، این مثلث تازه شکل گرفته می‌تواند سرمایه‌ای برای سیاست خارجی مسکو در آینده باشد.

اگرچه نقش ترامپ در این توافق بسیار مشهود بود، اما باید پشت صحنه توافق و گفت‌وگوهای روسیه و عربستان را هم در نظر داشت. تلاش برای رسیدن به توافق بلافاصله پس از شروع جنگ قیمت آغاز شد. در جریان گفت‌وگوها چهره‌های برجسته فراوانی مثل الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه و مسوول مذاکره‌کننده رسمی مسکو در مذاکرات نفتی را همراهی می‌کردند. یکی از این اشخاص کریل دمیتریف رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه بود، شخصی که مدت‌ها وظیفه جذب سرمایه‌گذاران از منطقه خلیج فارس را نیز بر عهده داشت. دسترسی‌ به کرملین و تماس با آمریکایی‌ها در سطوح بالا به وی اجازه می‌داد تا نقش محوری در گفت‌وگوها داشته باشد. البته هرچه جلوتر برویم، روسیه لزوما با سعودی‌ها در برابر آمریکا همسو نخواهد بود. در حالی که ارتباط شخصی بین پوتین و محمد بن سلمان به تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور کمک کرد، اما نباید فراموش کرد که گردش مالی تجارت دوجانبه در سال ۲۰۱۹ کمی بیش از ۶/ ۱ میلیارد دلار بوده است. به‌ویژه آنکه، پادشاهی سعودی ۱۲۰ هزار تن گندم از روسیه خریداری کرد که یک موفقیت بزرگ برای آن محسوب می‌شود. با گذشت سال‌ها، سعودی‌ها بار دیگر علاقه خود را به انعقاد قراردادهای بزرگ با روسیه، از جمله خرید سیستم پدافند هوایی اس -۳۰۰ نشان دادند، هر چند تا امروز این خواسته تحقق نیافته است.

روابط روسیه و عربستان در خاورمیانه شفاف و روشن است. مسکو و ریاض در سال‌های پس از آغاز مداخله نظامی روسیه در سوریه علیه هم فعالیت می‌کردند، اما بعدها، دو کشور موفق به یافتن زمینه مشترک برای همکاری‌های دوجانبه حتی به‌صورت محدود شدند. در ژئوپلیتیک خاورمیانه، ریاض و مسکو در زمینه لیبی با یکدیگر نقاط اشتراک دارند، با این حال همزمان در مورد سایر مسائل منطقه‌ای، کمتر نقطه مشترکی می‌توان بین آنها یافت.

سعودی‌ها کاملا روی رقیب منطقه‌ای خود یعنی ایران متمرکز شده‌اند، کشوری که با روسیه در سوریه همکاری می‌کند. روابط روسیه و ایران ظاهرا دوستانه، اما در واقع رقابتی و مبتنی بر منافع است. سعودی‌ها اخیرا تلاش کرده‌اند مسکو را از تهران دور کنند، اما روس‌ها به رویکرد اصلی خود در خاورمیانه یعنی برقراری ارتباط دوستانه با همه طرف‌ها پایبند هستند، مسکو به توسعه روابط با تهران و ریاض به شکل همزمان تمایل دارد. روسیه حتی در سال ۲۰۱۹، از یک معماری امنیتی برای منطقه پرده برداشت و به‌طور جدی در تلاش برای تبلیغ آن بود. در مورد موضوع منطقه‌ای دیگر یعنی جنگ در یمن با مشارکت مستقیم عربستان سعودی، روسیه به دنبال میانجیگری بود. با این حال، این تلاش‌ها در دو سال گذشته کاهش یافته است.

بنابراین، در میان همه‌گیری ویروس کرونا ، روابط روسیه و عربستان سعودی همچنان پابرجا مانده است. روابط مسکو با کشورهای خاورمیانه اگرچه گاهی دچار تنش شده، اما همواره از انعطاف لازم برخوردار بوده است. برای اینکه روسیه بتواند منافع منطقه‌ای خود را دنبال کند ارتقای جایگاه ژئوپلیتیکش و تامین منافعی چون فروش اسلحه، تنظیم قیمت نفت، جذب سرمایه‌گذاری به روسیه و موارد دیگر یک ضرورت انکارناپذیر است. در این بین روابط روسیه با عربستان سعودی با توجه به ماهیت رژیم‌های سیاسی در هر دو کشور، بیشتر به روابط شخصی دو رهبر بستگی دارد.

اخبار مرتبط