خبرگزاری آسوشیتدپرس مدعی شد: پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران توزیع شده است
کارزار ضدایرانی در شورای امنیت
خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد که ایالات‌متحده پیش‌نویس «قطعنامه تحریم تسلیحاتی مادام‌العمر ایران» را در اختیار برخی از اعضای منتخب شورای امنیت سازمان ملل، از جمله بریتانیا، آلمان و فرانسه قرار داد. دیپلمات‌های آمریکایی در سازمان ملل که نام آنها افشا نشده، با اعلام این خبر به آسوشیتدپرس گفتند ایالات‌متحده تقریبا مطمئن است که چین و روسیه با تحریم تسلیحاتی نامحدود ایران مخالفت می‌کنند. به گفته این دیپلمات‌ها هدف آمریکا این است که قطعنامه پیشنهادی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را در ماه مه/ اردیبهشت سال‌جاری در شورای امنیت به رأی بگذارد. در آن زمان استونی، یک عضو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) و متحد نزدیک آمریکا که عضو توافق هسته‌ای هم نیست، کرسی ریاست دوره‌ای شورای امنیت را در اختیار دارد. بر مبنای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، تأمین، فروش و انتقال سامانه‌های موشکی، خودروهای زرهی، توپخانه سنگین، بالگردهای تهاجمی، هواپیماهای جنگنده، و ناو به ایران ممنوع است. همچنین بر اساس این قطعنامه ارائه آموزش‌های فنی یا تأمین قطعات یدکی یاد شده نیز منع شده است. محدودیت تسلیحاتی پنج سال بعد از امضای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) یا همان توافق هسته‌ای و ارائه گزارش جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی لغو می‌شود. لغو این محدودیت‌ها بخشی از برجام نبود، اما امتیازی بود که مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران به دست آوردند. برخی منابع گزارش دادند که در جریان توافق هسته‌ای، مذاکره‌کنندگان ایرانی تاکید داشتند که تحریم‌های تسلیحاتی باید بلافاصله پس از امضای برجام لغو شود، اما جان کری، وزیر خارجه وقت ایالات‌متحده و مذاکره‌کننده ارشد این کشور تاکید داشت که این اتفاق پس از پنج سال رخ دهد. چین و روسیه اعلام کرده‌اند که قصد دارند از اکتبر/ آبان سال‌جاری به بعد با ایران معاملات تسلیحاتی انجام دهند. قطعنامه پیشنهادی آمریکا به ۹ رأی موافق نیاز دارد. روسیه، چین، آمریکا، بریتانیا و فرانسه هم نباید آن را وتو کنند. دیپلمات‌های سازمان ملل به آسوشیتدپرس گفتند آمریکا احتمالا تلاش خواهد کرد رأی چین و روسیه را جلب کند. اگر شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید نکند، گام بعدی آمریکا تلاش برای بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران خواهد بود که تحریم‌های تسلیحاتی هم بخشی از آن است. این ساز و کار در برجام پیش‌بینی شده و به «مکانیزم ماشه» معروف است.
روزنامه نیویورک تایمز چند روز پیش، خبر داده بود که وزیر خارجه آمریکا در حال طرح یک استدلال پیچیده حقوقی است که بر مبنای آن، ایالات‌متحده قصد دارد خود را ناظر به قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل معرفی کند و با وجود آنکه از برجام خارج شده، با این حقه، بر اساس قطعنامه‌ای که خود با خروج از برجام آن را نقض کرده، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند و به یک معنا مکانیزم ماشه را فعال کند.
روزنامه نیویورک‌تایمز همچنین گزارش کرد که این استدلال مدعی می‌شود که ایالات‌متحده هنوز «ذاتا» عضوی از توافق هسته‌ای با ایران است. نیویورک تایمز در ادامه نوشت که این اقدام بخشی از استراتژی پیچیده فشار به شورای امنیت سازمان ملل متحد برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران یا اعمال تحریم‌های بسیار سختگیرانه است. این روزنامه در ادامه گزارش خود آورده: «دیپلمات‌های اروپایی که از این تلاش‌ها در آمریکا مطلع هستند می‌گویند که دونالد ترامپ و مایک پمپئو به‌صورت دلبخواهی انتخاب می‌کنند که برای پیشبرد دستور کار خود بخشی از توافق هستند یا نه!» نیویورک تایمز در ادامه به نقل از «وندی شرمن» نفر دوم تیم مذاکره‌کننده آمریکا در دولت «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور پیشین ایالات‌متحده نوشت: «روسیه و چین هرگز یک تحریم تسلیحاتی علیه ایران را نمی‌خواهند و فقط ممکن است با یک تمدید کوتاه‌مدت موافقت کنند.» شرمن در ادامه پیش‌بینی کرد که هرگونه استفاده دولت ترامپ از مکانیزم ماشه با مقاومت جدی مواجه خواهد شد و قطعا باید این‌طور باشد، اما این لزوما به معنی آن نیست که این اقدام پیش نخواهد رفت. وزیران خارجه ایران و روسیه روز سه‌شنبه در تماس تلفنی با یکدیگر طرح آمریکا درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را «مردود و غیر عملی» ارزیابی کردند. یک دیپلمات اروپایی به شرط ناشناخته ماندن به آسوشیتدپرس گفت که طرح فعال کردن مکانیزم ماشه به درخواست آمریکا در شورای امنیت سبب نابسامانی می‌شود. به گفته این دیپلمات صرف‌نظر از آنکه بریتانیا، آلمان و فرانسه چه تصمیمی می‌گیرند، روسیه و چین قطعا با تفسیر حقوقی آمریکا مخالفت خواهند کرد.
یک دیپلمات اروپایی دیگر هم که نخواسته نامش فاش شود این استراتژی دولت آمریکا را رد و تاکید کرد که عبارات موجود در متن برجام بسیار فراتر از چارچوب‌های استدلال آنهاست.
نظر ظریف
محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه ایران هم در همین باره در توییتر خود نوشت: «دو سال پیش مایک پمپئو وزیر امور خارجه و رئیسش «توقف مشارکت آمریکا» در برجام را اعلام کردند به خیال آنکه «فشار حداکثری» آنها، ایران را به زانو درمی‌آورد.» او افزود: «باتوجه به شکست مفتضحانه این سیاست، او اکنون می‌خواهد شریک برجام باشد. رویاپردازی را تمام کنید: ملت ایران همیشه سرنوشتش را خود تعیین کرده است.»
ظریف همچنین در این باره با سرگئی لاوروف گفتوگو کرد. دو طرف در این گفتوگو درخصوص طرح تازه آمریکا درخصوص برجام رایزنی و آن را مردود و غیرعملی ارزیابی کردند.
نظرات متناقض
اقدام احتمالی آمریکا برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه در شرایطی صورت می‌گیرد که نظرات مختلفی درباره آن وجود دارد.
ریچارد گلدبرگ، عضو سابق شورای امنیت ملی آمریکا با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مدعی شد: «(این) قطعنامه الزام‌آور در موضوع اعمال مجدد (مکانیزم ماشه) ایالات‌متحده را به‌صورت دائمی «شریک برجام» معرفی می‌کند.» به ادعای او در هیچ‌جای قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح نشده که توقف مشارکت یک کشور عضو «توافق سیاسی موسوم به برجام»، سبب تغییر تعریف این قطعنامه از شریک برجام می‌شود.» «ژرار آرو» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل طی چند پیام توییتری استدلال گلدبرگ را نادرست خوانده و رد کرده است.
او در ابتدا نوشت: «از منظر حقوقی (قانونی)، یک توافق کلیتی است که شامل توازن بین حقوق و تعهدات است. ایالات‌متحده با پشت کردن به تعهداتش (در برجام)، از حقوقش دست کشیده است. این دو موضوع (حقوق و تعهدات) غیرقابل تفکیک هستند. علاوه‌بر این، خود ایالات‌متحده هم بارها اعلام کرده که دیگر عضو برجام نیست.»
ریچارد گلدبرگ در جواب به این توییت آرو نوشت: «از منظر حقوقی (قانونی) قطعنامه شورای امنیت است و از منظر حقوقی به هیچ توافق سیاسی از قبیل برجام متکی و وابسته نیست. رویه‌های قطعنامه تحت فرمان شورای امنیت است و نه کمیسیون مشترک (برجام). قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در کلیت خودش برای همه الزام‌آور است اما برجام فقط برای تعداد معدودی تعهد می‌آورد.» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل در رد این استدلال نوشت: «شورای امنیت سازمان ملل ذاتا به برجام مرتبط شده است. سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) هرگز از چنین اقدامی که از روی سوءنیت است، برجام را نقض می‌کند و طرف مقابل را که به نقض (برجام) واکنش نشان داده، مجازات می‌کند، حمایت نخواهند کرد. گلدبرگ در واکنش به این توییت آرو نوشت: «شما دارید احساسی صحبت می‌کنید و نه حقوقی. قطعنامه ۲۲۳۱ ذاتا به قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل مرتبط است و همین‌طور مکانیزم بازگشت (ماشه). شکایت خودتان را برای وندی شرمن و جان کری بفرستید که طوری آن را مدون کردند که از حق دائمی ایالات‌متحده برای بازگرداندن (تحریم‌ها) دفاع شود. بوریس جانسون هم خوشحال خواهد شد که شما دارید از طرف او صحبت می‌کنید.»
سفیر پیشین فرانسه در آمریکا و نماینده سابق پاریس در سازمان ملل این استدلال گلدبرگ را رد کرد. آرو نوشت: «من مطمئنم کمتر از شما احساساتی هستم. واقعیت این است که بخش مربوط به بازگشت (مکانیزم ماشه) قطعنامه شورای‌امنیت سازمان ملل، پیشنهاد فرانسه بود و من شاید بیشتر از شما درباره منطق پشت این متن اطلاع داشته باشم. شما یا در درون برجام هستید یا خارج از آن قرار دارید اما بدون اجرای تعهداتتان نمی‌توانید خواستار دریافت حقوق برجام شوید.»
ریچاد هاس که قبلا مدیر دفتر برنامه‌ریزی‌های سیاسی در وزارت خارجه آمریکا بوده و اکنون رئیس شورای روابط خارجی آمریکاست هم درباره طرح پمپئو برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در توییتر نوشت: «همان‌طور که وزیر خارجه اسبق آمریکا، جان بیکر می‌گفت از این نمد کلاهی ساخته نمی‌شود.» استفان والت، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد و نظریه‌پرداز برجسته نیز تلاش اخیر مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا برای ارائه طرحی حقوقی که نشان دهد این کشور هنوز عضوی از توافق هسته‌ای است تا بدین طریق در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بر شورای امنیت سازمان ملل اعمال فشار کند را در صفحه توییترش مورد انتقاد قرار داده و نوشت: «تلاش پمپئو برای فعال کردن مقررات اعمال دوباره[مکانیزم ماشه] در برجام[توافق هسته‌ای] پس از آنکه آمریکا از آن خارج شده و آن را دور انداخت، مانند این است که مردی با طلاق همسرش را ترک کند و آن وقت بگوید باید درباره اینکه زن سابقش با چه کسی قرار می‌گذارد خودش تصمیم بگیرد.»
انتقاد دموکرات‌ها
از سوی دیگر مقامات ارشد حزب دموکرات هم با این اقدام احتمالی کاخ سفید به‌شدت مخالفت کردند. تونی بلینکن که در دولت اوباما در جریان مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای با ایران حضور داشت، تاکید کرد که واشنگتن توانست در آن زمان تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را به‌عنوان بخشی از توافق هسته‌ای تمدید کند اما دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد. او این تلاش واشنگتن را «دورویی محض» توصیف کرد.
به گزارش «ایسنا» مشاور ارشد جو بایدن، نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده که در یک نشست در شورای یهودیان دموکراتیک آمریکا سخن می‌گفت، در این‌باره افزود: «آن‌طور که ما در توافق هسته‌ای طراحی کردیم، این‌طور است که اگر شما در شورای امنیت دارای حق وتو باشید، می‌توانید به‌صورت یک‌جانبه مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کنید. آنها (دولت ترامپ) تلاش می‌کنند که از این بندهای قطعنامه برای اطمینان از تمدید تحریم‌های هسته‌ای استفاده کنند. اما تنها مشکل اینجا است که ما (آمریکا) دیگر جزو طرف‌های توافق نیستیم.» یک سناتور ارشد آمریکایی هم، تصمیم وزیر امور‌خارجه این کشور را مورد انتقاد قرار داد.
به گزارش «ایسنا» سناتور الیزابت وارن در صفحه توییترش نوشت: «ممنوعیت بین‌المللی تسلیحاتی علیه ایران در ماه اکتبر به پایان می‌رسد. دولت آمریکا برای تمدید این تحریم تسلیحاتی ناگهان استدلال می‌کند که آمریکا عضوی از توافقی است که از آن خارج شد. این هیچ معنایی ندارد. تصمیمت را بگیر مایک پمپئو.»
انتقاد تند روسیه
از سوی دیگر میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «نتیجه اصلی سیاست فشار حداکثری آمریکا (درخصوص ایران) چه بوده است؟ کاهش اجباری تعهدات ایران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام).
او در ادامه نوشت: «آیا اکنون زمان آن نرسیده است که آمریکا در تصمیمات واقعا غیرسازنده خود که بر رژیم عدم اشاعه در سطح جهانی و امنیت منطقه‌ای تاثیر منفی گذاشته است، تجدیدنظر کند؟» اولیانوف در توییتی دیگر در پاسخ به یک کارشناس آمریکایی که گفته بود «تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران باید بازگردانده شود» تاکید کرد: «تکرار یک داستان قدیمی که نتیجه‌ای هم نداشته است. سیاست فشار حداکثری وضعیت را برای تمام طرف‌ها، از جمله آمریکا سخت‌تر و سخت‌تر می‌کند.» این دیپلمات برجسته روس افزود: «برخی افراد به‌جای درس گرفتن، خواستار تقویت آن چیزی هستند که قبلا ثابت شده که یک اشتباه استراتژیک بزرگ است.»
