رسانه‌های آمریکایی گمانه‌زنی کردند
بازگشت متقلبانه آمریکا به برجام؟
به‌گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد» به نقل از فاکس‌نیوز، این برنامه به ایالات‌متحده امکان آن را خواهد داد تا در شورای امنیت سازمان‌ملل متحد بتواند برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران که قرار است در اکتبر ۲۰۲۰ به پایان برسد، تلاش کند تا تحریم‌های ایران با استناد به نقض تعهدات برجام، تمدید شوند. این در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ و برخلاف تعهدات کشورش در برجام، ایالات‌متحده را از توافق هسته‌ای خارج کرد و تحریم‌های برداشته شده به موجب این توافق را بار دیگر علیه ایران از سر گرفت. وزارت خارجه آمریکا اجرای این استراتژی را مدنظر داشته است تا بتواند تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را چند ماه پیش از لغو آنها، یک‌بار دیگر تمدید کند.
روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش کرد که این استدلال «در ماهیت خود مدعی می‌شود که ایالات‌متحده هنوز عضوی از توافق هسته‌ای با ایران است.»
پمپئو به این روزنامه گفت: «ما نمی‌توانیم به جمهوری اسلامی ایران اجازه دهیم تا تسلیحات نظامی را از شش ماه آتی خریداری کند. باراک اوباما هرگز نباید با اتمام تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران موافقت می‌کرد.»
او افزود: «ما آمادگی داریم تا تمامی اقدامات لازم را در چارچوب گزینه‌های دیپلماتیک خود انجام دهیم تا اطمینان یابیم تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران همچنان پابرجا خواهند ماند.» نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد که این اقدام بخشی از استراتژی پیچیده فشار به شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران یا اعمال تحریم‌های بسیار سختگیرانه است.
این استراتژی طی روزهای گذشته از سوی مقامات دولت آمریکا به‌عنوان شروع چرخه‌ای برای تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت که کشورها را از صادرات تسلیحات متعارف به ایران منع می‌کند تشریح شده است. این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: هر تلاشی برای تجدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران مطمئنا با مخالفت علنی یا غیرعلنی روسیه و چین در سازمان ملل مواجه خواهد شد. براساس این گزارش، روس‌ها پیش از این به همتایان اروپایی خود تاکید کرده‌اند که مشتاقانه منتظر آغاز فروش تسلیحات متعارف به ایران هستند. نیویورک‌تایمز در ادامه اضافه کرد، پمپئو برای تحقق این مساله طرحی را تدوین کرده است که با مخالفت متحدان اروپایی واشنگتن روبه‌رو خواهد شد و طبق آن آمریکا ذاتا یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام تلقی خواهد شد و هدف آن استفاده از تهدید مکانیزم ماشه است که می‌تواند همه تحریم‌های قبل از امضای برجام را علیه ایران مجددا اعمال کند و اگر تحریم‌های تسلیحاتی در شورای امنیت تمدید نشود واشنگتن از این حق ادعایی خود به‌عنوان یکی از طرف‌های توافق استفاده کند. نیویورک تایمز افزود: دیپلمات‌های اروپایی که از این تلاش‌ها در آمریکا مطلع هستند می‌گویند که دونالد ترامپ و مایک پمپئو به‌صورت دلبخواهی انتخاب می‌کنند که برای پیشبرد دستور کار خود بخشی از توافق هستند یا نه!
این روزنامه در ادامه گزارش خود می‌نویسد کل این درام پاییز سال جاری و چند هفته قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می‌تواند به نمایش درآید؛ یک جنگ بالقوه با ایران در بحبوحه کارزار و مبارزات انتخاباتی ترامپ.
مایک پمپئو اخیرا در بیانیه‌ای با تکرار اتهام‌زنی‌ها به ایران گفت: «کشور پیشتاز جهان در حمایت از تروریسم و ضدیهود نباید اجازه خرید و فروش سلاح‌های متعارف را داشته باشد.»
طبق یکی از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ که از سال ۲۰۱۶ میلادی اجرایی شد، ایران تا پنج سال از خرید تسلیحات تهاجمی منع شده است. این بند از قطعنامه در اکتبر سال ۲۰۲۰ (مهر ماه ۱۳۹۹) منقضی می‌شود و پس از آن ایران این امکان را خواهد داشت که از کشورهای خارجی جنگ‌افزار بخرد. مقام‌های آمریکایی بارها ضمن ابراز نگرانی از لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران خواستار جلوگیری از این مساله شده‌اند. پیش از این، «ولادیمیر ارماکوف» مدیر اداره کنترل تسلیحاتی و عدم اشاعه وزارت خارجه روسیه تاکید کرده بود که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موقت هستند و اکتبر ۲۰۲۰ منقضی می‌شوند.
نیویورک تایمز در ادامه به نقل از «وندی شرمن» مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در دولت «باراک اوباما» نوشت: روسیه و چین هرگز یک تحریم تسلیحاتی علیه ایران را نمی‌خواهند و فقط ممکن است با یک تمدید کوتاه‌مدت موافقت کنند.
شرمن در ادامه پیش‌بینی کرد که هرگونه استفاده دولت ترامپ از مکانیزم ماشه با مقاومت جدی مواجه خواهد شد و قطعا باید این‌طور باشد، اما این به معنی آن نیست که این اقدام پیش نخواهد رفت. این روزنامه آمریکایی با اشاره به اینکه آمریکا انتظار دارد هر قطعنامه‌ای در این زمینه از سوی روسیه وتو شود، افزود: در پاسخ آمریکا ممکن است بگوید که این کشور همچنان بخشی از توافق هسته‌ای است؛ هرچند که ترامپ از آن خارج شده باشد. آمریکا با ادعای اینکه همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان برجام است ممکن است اعلام کند که ایران با تولید اورانیوم بالاتر از سطح پیش‌بینی شده در توافق، برجام را نقض کرده است و با این استدلال از مکانیزم ماشه استفاده کند.
یک دیپلمات اروپایی که نخواسته نامش فاش شود این استراتژی دولت آمریکا را رد و تاکید کرد که عبارات موجود در متن برجام بسیار فراتر از چارچوب‌های استدلال آنهاست.
بحث مربوط به استفاده از مکانیزم ماشه توسط آمریکا در بحبوحه افزایش تحریم‌های آمریکا علیه ایران و کاهش گام به گام بخشی از تعهدات ایران ذیل برجام در پاسخ به کم‌کاری کشورهای اروپایی در برابر تعهداتشان در توافق هسته‌ای نیز مطرح شده بود. پس از آنکه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸، ایالات‌متحده را از توافق هسته‌ای ایران خارج کرد، ایران نیز در مقابل اقدام به کاهش سطح تعهدات خود به توافق هسته‌ای کرد و به‌تازگی نیز اعلام کرده است که دیگر خود را ملزم به محدودیت‌های اعمال شده در توافق بر تعداد سانتریفیوژ‌های فعال در تاسیسات هسته‌ای خود برای غنی‌سازی اورانیوم نمی‌داند.»
مقامات در تهران می‌گویند که اقدام اخیر ایران در افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم یک اقدام هم‌راستا با مفاد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بوده است.
توافق هسته‌ای با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در قبال برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور حاصل شد.
ایران اکنون به دلیل بازگشتن تحریم‌های ایالات‌متحده با چالش جدی در صادرات نفت خام خود مواجه شده است؛ تحریم‌هایی که با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بازگشتند. این اقدام منجر به بالا گرفتن چندماهه تنش‌ها میان تهران و واشنگتن شد که حتی در میان شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان نیز ادامه یافته است.
ایران هم‌اکنون یکی از کشورهایی است که شیوع گسترده ویروس کووید-۱۹ را تجربه کرده است. آرین طباطبایی، یک کارشناس مسائل ایران می‌گوید: «تهران از بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا که در آمریکا به اوج خود رسیده است به‌عنوان فرصتی برای فشار بر واشنگتن استفاده کرده است.» او به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «تهران تلاش می‌کند تا توجه را از سمت پاسخ نه چندان مناسب و بهنگام خود به شیوع کرونا به سوی آمریکا سوق دهد و تهران اکنون ایالات‌متحده را در ضعیف‌ترین موقعیت خود طی چند مدت گذشته می‌بیند و از این رو با تاکید بر هزینه‌های ناشی از تحریم‌ها و کمپین فشار حداکثری کاخ‌سفید برای ایران، تلاش می‌کند تا آمریکا را وادار به پایان دادن فشارها کند.» خبرگزاری آسوشیتدپرس در مرداد سال گذشته گزارش داده بود که وزارت خارجه آمریکا با انتشار بخشی از یک «نظر حقوقی» مدعی است که به‌رغم خروج واشنگتن از برجام، این کشور همچنان حق استفاده از مکانیزم ماشه را دارد. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در همان زمان در یک پیام توییتری در این خصوص نوشت: «برداشتن گام بی‌سابقه برای تنبیه آنهایی که به دنبال تبعیت از شورای امنیت سازمان ملل هستند، برای این وزارت خارجه آمریکا کفایت نمی‌کند. هم‌اکنون (وزارت خارجه آمریکا) مدعی شده است آمریکا به واسطه آنکه یکی از شرکای برجام بوده، می‌تواند از مکانیزم ماشه استفاده کند» به گزارش خبرگزاری فارس، «ژرار آرو» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل در چند پیام توییتری به گزارش منتشر شده درباره تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و استنادش به اینکه واشنگتن همچنان عضو برجام است، واکنش نشان داد.
طبق گزارش روزنامه نیویورک تایمز، وزیر خارجه آمریکا در حال تدوین یک استدلال حقوقی مبنی بر این است که واشنگتن همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان برجام است تا بتواند با افزایش فشارها در شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند.
این رسانه افزود: مایک پمپئو برای تحقق این مساله طرحی را تدوین کرده که طبق آن آمریکا ذاتا یکی از مشارکت‌کنندگان در برجام تلقی خواهد شد و هدف آن، استفاده از تهدید مکانیزم ماشه است که می‌تواند همه تحریم‌های قبل از امضای برجام را علیه ایران مجددا اعمال کند و اگر تحریم‌های تسلیحاتی در شورای امنیت تمدید نشود واشنگتن از این حق ادعایی خود به‌عنوان یکی از طرف‌های توافق استفاده کند.
گمانه‌زنی‌ها درباره تحرکات ضدایرانی پمپئو در حالی صورت گرفته که دولت آمریکا ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ ضمن خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های متوقف‌شده به موجب این توافق، اعمال تحریم‌های تازه علیه ایران را در دستور کار خود قرار داده است. به دنبال انتشار گزارش نیویورک تایمز، «ریچارد گلدبرگ» از اعضای سابق شورای امنیت ملی آمریکا درباره آن چند پیام توییتری منتشر کرد؛ پیام‌هایی که واکنش نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل و سفیر اسبق پاریس در آمریکا و رژیم صهیونیستی را به دنبال داشت. ریچارد گلدبرگ، عضو سابق شورای امنیت ملی آمریکا با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مدعی شد: «(این) قطعنامه الزام آور در موضوع اعمال مجدد (مکانیزم ماشه) ایالات متحده را به‌صورت دائمی «شریک برجام» معرفی می‌کند.» به ادعای او در هیچ جای قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح نشده که توقف مشارکت یک کشور عضو «توافق سیاسی موسوم به برجام»، سبب تغییر تعریف این قطعنامه از شریک برجام می‌شود.
«ژرار آرو» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل طی چند پیام توییتری استدلال گلدبرگ را نادرست خوانده و رد کرده است.
او در ابتدا نوشت: «از منظر حقوقی (قانونی)، یک توافق کلیتی است که شامل توازن بین حقوق و تعهدات است. ایالات متحده با پشت کردن به تعهداتش (در برجام)، از حقوقش دست کشیده است. این دو موضوع (حقوق و تعهدات) غیرقابل تفکیک هستند. علاوه بر این، خود ایالات متحده هم بارها اعلام کرده که دیگر عضو برجام نیست.»
ریچارد گلدبرگ در جواب به این توییت آرو نوشت: «از منظر حقوقی (قانونی) قطعنامه شورای امنیت است و از منظر حقوقی به هیچ توافق سیاسی از قبیل برجام متکی و وابسته نیست. رویه‌های قطعنامه تحت فرمان شورای امنیت است و نه کمیسیون مشترک (برجام). قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در کلیت خودش برای همه الزام‌آور است اما برجام فقط برای تعداد معدودی تعهد می‌آورد.» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل در رد این استدلال نوشت: «شورای امنیت سازمان ملل ذاتا به برجام مرتبط شده است. سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) هرگز از چنین اقدامی که از روی سوءنیت است، برجام را نقض می‌کند و طرف مقابل را که به نقض (برجام) واکنش نشان داده، مجازات می‌کند، حمایت نخواهند کرد. گلدبرگ در واکنش به این توییت آرو نوشت: «شما دارید احساسی صحبت می‌کنید و نه حقوقی. قطعنامه ۲۲۳۱ ذاتا به قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل مرتبط است و همین‌طور مکانیزم بازگشت (ماشه). شکایت خودتان را برای وندی شرمن و جان کری بفرستید که طوری آن را مدون کردند که از حق دائمی ایالات متحده برای بازگرداندن (تحریم‌ها) دفاع شود. بوریس جانسون هم خوشحال خواهد شد که شما دارید از طرف او صحبت می‌کنید.» سفیر پیشین فرانسه در آمریکا و نماینده سابق پاریس در سازمان ملل این استدلال گلدبرگ را رد کرد.آرو نوشت: «من مطمئنم کمتر از شما احساساتی هستم. واقعیت آن است که بخش مربوط به بازگشت (مکانیزم ماشه) قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، پیشنهاد فرانسه بود و من شاید بیشتر از شما درباره منطق پشت این متن اطلاع داشته باشم. شما یا در درون برجام هستید یا خارج از آن قرار دارید اما بدون اجرای تعهداتتان نمی‌توانید خواستار دریافت حقوق برجام شوید.»
موضع مسکو
به گزارش «ایسنا» همزمان هیات نمایندگی دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توییتر به گزارش برخی رسانه‌ها مبنی بر اینکه آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌های برجام می‌داند تا از این طریق بتواند موجب تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل درخصوص ایران شود، واکنش نشان داد.
در این پیام آمده است: «آمریکا در هشتم ماه مه ۲۰۱۸ گفت که به عضویت خود در برنامه جامع اقدام مشترک پایان می‌دهد و آن را از بین می‌برد. اکنون ادعاهایی وجود دارد که آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌ها (در برجام) می‌داند. آیا این یک موقعیت شبیه به «Catch-۲۲» برای ایران، شورای امنیت سازمان ملل و تمام جهان است؟»
پ.ن(«Catch-۲۲» یک رمان آمریکایی درباره جنگ است که از نام آن برای استعاره از یک شرایط دشوار یا یک معضل استفاده می‌شود که به دلیل وجود موقعیتی متناقض و محدودیت‌های وابسته به آن، نمی‌توان از آن فرار کرد.)
واکنش ظریف به تلاش پمپئو برای تخریب برجام
خبرگزاری فارس: وزیر خارجه ایران با بیان اینکه آمریکا بعد از شکست تحقیرآمیز کارزار فشار حداکثری به دنبال بازگشت به برجام است، از واشنگتن خواست به رویاپردازی پایان دهد.
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیروز (دوشنبه) به گزارش‌ها درباره تصمیم آمریکا برای بازگشت به برجام جهت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران واکنش نشان داد. ظریف در صفحه توییتر خود نوشت: «دو سال پیش، مایک پمپئو (وزیر خارجه آمریکا) و رئیسش اعلام کردند که مشارکت آمریکا در برجام را متوقف می‌کنند، با این امید که [کارزار] فشار حداکثری آنها ایران را به زانو درخواهد آورد.»
او در ادامه ضمن اشاره به شکست کارزار موسوم به فشار حداکثری و تحریم‌های آمریکا علیه ایران، توضیح داد: «بعد از شکست تحقیرآمیز این سیاست، او (پمپئو) می‌خواهد دوباره به مشارکت در برجام بازگردد.» رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پایان تاکید کرد: «به رویاپردازی خاتمه دهید، ملت ایران همیشه خود برای سرنوشتش تصمیم می‌گیرد.»
واکنش نماینده ایران در سازمان ملل
همزمان مجید تخت روانچی، نماینده دائمی ایران در سازمان ملل در پیامی توییتری درباره رقابت تسلیحاتی کشورهای مختلف نوشت: گزارش اندیشکده SIPRI درباره مخارج نظامی جهان در سال ۲۰۱۹ کاملا واضح است: «آمریکا با صرف ۷۳۲ میلیارد دلار که 4/ 3 درصد از تولید ناخالص داخلی آن است، بیشترین هزینه را کرده است.»
عربستان سعودی با 9/ 61 میلیارد دلار که ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی آن است، در رده پنجم قرار دارد. ایران با هزینه کردن 6/ 12 میلیارد دلار که 3/ 2 درصد از تولید ناخالص داخلی آن است در رده هجدهم قرار دارد. بنابراین، چه کسی در حال پیش‌بردن رقابت تسلیحاتی در منطقه ما است؟ پیش‌تر پمپئو مدعی شده بود که پایان تحریم تسلیحاتی ایران به رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه دامن خواهد زد.
