تهران خواستار کاهش تنش‌ها در سوریه شد
۴ هدف ایران در بحران ادلب
بیشتر خبرگزاری‌ها حملات هوایی روسیه را عامل این اتفاق می‌دانند. عملیات ارتش سوریه علیه تروریست‌ها در استان‌های ادلب و حلب از چهارم بهمن ماه گذشته مجددا آغاز شد و کماکان ادامه دارد. در این گزارش به آخرین تحولات میدانی در ادلب و نقش آن در همکاری‌های سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه اشاره شده است.
روز جمعه منابع خبری معارض و برخی شبکه‌ها از جمله الجزیره با اشاره به وقوع درگیری‌های شدید در شهر سراقب، ادعا کردند که گروه‌های تروریستی توانسته‌اند مجددا سراقب را به اشغال خود درآورند. با این حال یک منبع روس دقایقی بعد از انتشار آن خبر، سقوط سراقب را تکذیب کرده و گفت شهر در کنترل کامل ارتش سوریه است. تروریست‌های وابسته به ترکیه نیز قصد داشتند با آغاز عملیات خود در جبهه سراقب، ارتش سوریه را مشغول کنند تا مانع از تداوم عملیات آن در منطقه مهم «جبل الزاویه» در جنوب ادلب شوند. تروریست‌های «جبهه النصره»، «أنصارالتوحید» (وابسته به داعش) و «أجنادالقوقاز» شامگاه گذشته نیز به شمال غرب سراقب حمله کردند. همزمان «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در صفحه توییتر خود نوشت: «تنش‌های کنونی در ادلب باید به سرعت متوقف شود. خطر تبدیل شدن آن به یک درگیری نظامی نامحدود بین‌المللی وجود دارد. همچنین باعث درد و رنج انسانی غیرقابل تحمل و به خطر افتادن غیرنظامیان شده است. اتحادیه اروپا از همه طرف‌ها می‌خواهد سریعا تنش‌ها را کاهش داده و نسبت به تمام جان باختگان ابراز تاسف کنند. اتحادیه اروپا تمام اقدامات لازم برای حفاظت از منافع امنیتی خود را انجام می‌دهد.» همچنین سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به درخواست ترکیه، جلسه‌ای فوق‌العاده برای بررسی آخرین تحولات میدانی ادلب در سوریه، برگزار می‌کند.
بیانیه ایران
در این میان، وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران نیز روز جمعه درخصوص تحولات جاری در ادلب بیانیه‌ای را صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران از نزدیک و با حساسیت درحال رصد و پیگیری تحولات میدانی و پیامدهای منطقه‌ای جاری در ادلب بوده و بر ضرورت مدیریت فضای متشنج موجود و آرام‌سازی آن در اسرع وقت تاکید دارد.» این بیانیه می‌افزاید: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به تصمیم قبلی سران روند آستانه مبنی بر برگزاری این نشست در کشورمان، بر تداوم تلاش‌های خود جهت برگزاری آن در شرایط حساس کنونی تاکید دارد و معتقد است این نشست می‌تواند در تداوم توافقات پیشین این روند مبنی بر مبارزه با تروریسم، اجتناب از هرگونه آسیب به غیرنظامیان و حل‌وفصل سیاسی اختلافات گام موثری بردارد.» در این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با محکوم‌سازی اقدامات طرف‌های ثالث برای خدشه‌دار کردن این روند خصوصا ایالات‌متحده آمریکا که به‌صورت غیرمسوولانه‌ای همواره به‌دنبال بروز تنش در منطقه بوده و هدف از حضور خود در سوریه را نیز غارت منابع نفتی این کشور اعلام کرده است، با شرکای خود در روند آستانه کماکان در تماس نزدیک بوده و تلاش خود برای پایان دادن به شرایط ملتهب موجود را ادامه خواهد داد.»
شکل‌گیری روند آستانه
روند آستانه از اواخر سال ۲۰۱۶ میلادی (آذر ماه ۱۳۹۵) به ابتکار وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه آغاز شد. این روند تاکنون به برقراری آتش‌بس در بخش‌های بزرگی از سوریه و همچنین حرکت به سوی حل سیاسی بحران منجر شده است. چهاردهمین و آخرین دور مذاکرات آستانه ۱۱ دسامبر ۲۰۱۹، (۲۰ آذر ۹۸) در شهر نورسلطان پایتخت قزاقستان برگزار شد. ایران، روسیه و ترکیه در بیانیه مشترکی که روز چهارشنبه ۲۰ آذر منتشر شد، اعلام کردند که طرفین مجددا تعهد خود را در برقراری مجدد آرامش در ادلب و حفظ وضعیت تنش‌زدایی این منطقه اعلام کردند. سه کشور با اشاره به کار کمیته قانون‌اساسی سوریه، تاکید کردند که این امر باید با مفهوم سازش و تعامل سازنده و بدون دخالت خارجی‌ها اداره شود. درخصوص دور جدید این روند پیش‌تر «ابراهیم کالین»، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه اواسط بهمن ماه گفت مذاکرات موسوم به «روند آستانه» ممکن است در ماه مارس (بین ۱۱ اسفند تا ۱۲ فروردین) برگزار شود. قرار بر این بود که دور جدید در تهران برگزار شود، اما اوایل بهمن ماه «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه مدعی شده بود «روند آستانه» که حدود سه سال پیش برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مسائل سوریه توسط ترکیه، روسیه و ایران تشکیل شد دچار فروپاشی شده است. اردوغان گفت: «باید ببینیم ترکیه، روسیه و ایران چه کاری می‌توانند برای احیای روند آستانه انجام دهند.» در واقع این اشاره اردوغان به پیشروی‌های ارتش سوریه در جبهه ادلب بر می‌گردد که از دید اردوغان نقض توافقات روند آستانه بوده است. در عین حال ارتش سوریه معتقد است که ترکیه با نقض مفاد توافق با ایران و روسیه، حمایت خود را مجددا از تروریست‌های مورد حمایت خود از سرگرفته است، در صورتی که براساس یکی از بندهای توافق آستانه در آخرین دور آن در ۲۰ آذر و همچنین پیش از آن در توافق سوچی بین مسکو و آنکارا در اوایل آبان ۹۸، ترکیه تضمین داده بود که بین تروریست‌ها و اپوزیسیون سیاسی نظام اسد تفکیک قائل خواهد شد و بر حفظ تمامیت ارضی سوریه متعهد است.
اهداف ایران
در بحبوحه درگیری‌ها در جبهه ادلب که به تقابل ترکیه و سوریه نیز دامن زده است، جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال این است تا با دعوت از طرفین به حفظ آرامش و خویشتن‌داری دور جدید روند آستانه را که قرار بود در تهران برگزار شود، محقق کند. تحقق این روند باعث خواهد شد تا مجددا سران سه کشور دور یک میز، نسبت به دستاوردهای میدانی و سیاسی این نشست متعهد باشند. تعهد نسبت به این دستاوردها نقش مهمی درحفظ تمامیت ارضی سوریه و تمرکز بر نبرد نهایی با تروریست‌های جبهه النصره خواهد داشت.
هدف دوم تهران در ممانعت از بروز اختلاف بین آنکارا و مسکو این است که کار تدوین کمیته قانون‌اساسی سوریه که در آخرین نشست آستانه مورد تاکید قرار گرفت، هر چه سریع‌تر وارد فاز گفت‌وگو بین طرف‌های درگیر شود. حفظ این موضوع، کمک بزرگی خواهد کرد تا همچنان بشار اسد به‌عنوان یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوها حضور داشته باشد و در ساختار آینده قدرت در سوریه نیز جایگاه او تضمین شود. تدوین قانون‌اساسی سوریه همچنین کمک خواهد کرد تا سوریه از بحران کنونی خارج شود و زمینه برای خروج بازیگران دخیل در این بحران از جمله ترکیه نیز فراهم شود.
هدف سوم تهران همان‌طور که در بیانیه وزارت‌خارجه نیز مشهود است، ممانعت از فرصت‌طلبی طرف‌های سوم به‌ویژه آمریکاست که بنا دارد تا از اختلافات روسیه و ترکیه در سوریه بهره‌برداری کند. در واقع کم‌رنگ شدن نقش واشنگتن و متحدان آن از جمله عربستان سعودی در سوریه یک دستاورد میدانی و از آن مهم‌تر یک دستاورد منطقه‌ای برای ایران در طول چند سال اخیر به‌حساب می‌آید.
هدف چهارم تهران نیز به حفظ سوریه در دایره مقاومت بر می‌گردد. در واقع ایران در تلاش است تا با حفظ تمامیت ارضی سوریه و به‌خصوص حفظ نظام سیاسی بشار اسد و تقویت حضور میدانی در سوریه، تمرکز خود را بر اسرائیل قرار دهد. بنابراین این اهداف باعث خواهد شد تا جمهوری اسلامی ایران با دعوت از سران ترکیه و سوریه به حفظ خویشتن‌داری و حفظ توافقات انجام شده، تمرکز خود را بر مذاکرات آینده که از حساسیت و تعیین‌کنندگی خاصی برخوردار است، قرار دهند. اگرچه این مسیر به‌دلیل آنکه منجر به از دست رفتن حضور مخالفان بشار اسد و حفظ او شده از پیچیدگی خاصی برخوردار است. همچنین به‌دلیل ملاحظاتی که ترکیه در جبهه‌های جنوبی خود در مرزهایش احساس می‌کند و همچنین حضور خیل عظیم پناهندگان، به راحتی حاضر نخواهد شد تا بدون کسب امتیازات اساسی، همراهی بیشتر خود را با ایران و روسیه نشان دهد.
