دیپلمات سابق ایرانی بررسی کرد
پاریس، برلین و لندن نمی‌خواهند وارد فضای تهدید و تنش با ایران شوند
این نشست حدود ساعت ۱۰ و نیم صبح به وقت اروپای مرکزی در هتل کوبورگ وین با حضور نمایندگان ۶ کشور ایران، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین به‌عنوان اعضای باقی‌مانده در برجام و نماینده اتحادیه اروپا یی گرفته شد که خروجی این مذاکرات در بیانیه پایانی مطرح شد. اما به واقع تاثیر مذاکرات ایران با اعضای ۱+۴ در قالب نشست کمیسیون مشترک برجام بر تداوم حیات توافق هسته‌ای چیست؟ آیا در شرایطی که طرفین با اقدامات عملی خود حسن نیتی به همدیگر ندارند می‌توان در سایه این دست نشست‌ها به حفظ برجام نیمه جان امیدوار بود؟ دیپلماسی ایرانی در گفت‌وگو با سیدجلال ساداتیان، سفیر اسبق ایران در انگلستان، نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی و کارشناس مسائل اروپا این مسائل را بررسی کرده است. ساداتیان درباره نتایج کمیسیون مشترک برجام گفت: «با توجه به شرایطی که شاهد هستیم طرفین با عدم اعتماد و حسن نیت گذشته به وین وارد شده بودند، به خصوص ایران که اساسا رغبتی برای حفظ و تداوم حیات برجام، آن هم به تنهایی ندارد. یعنی اکنون تهران به این باور رسیده که اگر قرار است تلاشی برای حفظ برجام صورت بگیرد این تلاش باید تلاشی جمعی و توسط همه اعضای کمیسیون مشترک برجام باشد. چون برای ایران دیگر قابل توجیه نیست که بخواهد به تنهایی بار حفظ برجام را به دوش بکشد و همه تعهدات خود را ذیل توافق هسته‌ای اجرایی کند.» وی ادامه داد: «آن هم در شرایطی که در آن سو کشورهای اروپایی و دیگر اعضای حاضر در برجام هیچ‌گونه تعهدی را پذیرا نباشند و به تبع آن ایران کماکان زیر بار فشار ناشی از تحریم‌های ظالمانه و یک‌جانبه آمریکا و سیاست فشار حداکثری کاخ سفید قرار گیرد.»
این کارشناس درباره ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نیز گفت: «اساسا آلمان، فرانسه و انگلستان به‌دنبال کشاندن پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران به شورای امنیت و فعال کردن مکانیزم ماشه نیستند. چون در این صورت ایران دیگر هیچ‌گونه تعهد برجامی را پذیرا نیست و در نهایت این اقدام باعث مرگ برجام خواهد شد. همچنین تهران دست به اقدامات انتحاری شدیدتر مانند خروج از ان‌پی‌تی یا کاهش همکاری و نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی خواهد زد که این مسائل به هیچ‌وجه مطلوب نگاه اروپایی‌ها نخواهد بود.»
سفیر پیشین ایران در بریتانیا در پاسخ به این پرسش که آیا اروپایی‌ها می‌توانند با برگ برنده فعال کردن مکانیزم ماشه، ایران را به فضای مدنظر خود بکشانند، گفت: «ما باید این واقعیت را بپذیریم که وضعیت نامطلوب سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک اعضای اروپایی برجام که منبعث از وضعیت داخلی اتحادیه اروپا بعد از خروج بریتانیا از این اتحادیه است، سبب شده است که پاریس، برلین و لندن وارد فضای تهدید و تنش با ایران نشوند و حتی‌المقدور از هرگونه اقدامی که باعث تشدید این تنش‌ها شود، دوری کنند. اگرچه در راستای این نکته اروپا می‌تواند از برگ برنده خود به نام مکانیزم ماشه استفاده کند، اما در آن سو ایران هم وارد فضایی خواهد شد که می‌تواند علاوه بر پایان دادن به حیات برجام، همه روابط و مناسبات خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قالب کاهش همکاری‌ها با این آژانس و خروج از ان‌پی‌تی رقم بزند که این اقدامات اساسا در راستای منافع اروپایی‌ها و آمریکا نیست؛ چراکه اکنون آلمان، فرانسه، انگلستان، ایالات‌متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی از کانال و دالان گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که به اطلاعات فعالیت‌های هسته‌ای ایران دسترسی دارند که خود این مهم نیز در سایه تداوم حیات برجام میسر خواهد بود.» وی با اشاره به اینکه آلمان، فرانسه و انگلستان به‌دنبال مدیریت شرایط و تعدیل تنش با ایران هستند، افزود: «اتفاقا در این راستا است که ما شاهد هستیم در نشست کمیسیون مشترک برجامی برخی تلاش‌ها برای فعال کردن اینستکس و دیگر تحرکات در حمایت از ایران و برجام از سوی اعضای اروپایی صورت گرفت که این اقدامات می‌تواند باعث کاهش تنش‌ها و تعدیل مواضع تهران شود.»
ساداتیان در پاسخ به اینکه تنها پنج روز پیش از برگزاری این نشست، گروه ویژه اقدام مالی مجددا جمهوری اسلامی ایران را به لیست سیاه خود بازگرداند و از آثار این اقدام بر فعالیت‌های اینستکس گفت: «پیرو این نکته مهم شما و نیز آنچه از زبان سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امورخارجه به‌عنوان نماینده ایران در نشست کمیسیون مشترک برجام از جلسه چهارشنبه منعکس شده است گویا اروپایی‌ها به‌دنبال عملیاتی کردن هرچه جدی‌تر اینستکس هستند. در این راستا به‌نظر می‌رسد اروپایی‌ها به‌دنبال راه‌حل‌های جدیدی برای اجرایی کردن این سازوکار خود باشند.»
این دیپلمات پیشین درباره بازگرداندن ایران به لیست سیاه FATF نیز گفت: «اقدام گروه ویژه اقدام مالی در بازگرداندن جمهوری اسلامی ایران به لیست سیاه خود اکنون به‌عنوان یک مانع جدی بر سر راه عملیاتی شدن اینستکس قرار گرفته است و گویا همین مساله یعنی تعلل ایران در تصویب دو کنوانسیون پالرمو و CFT هم به‌عنوان یکی از گلایه‌های اروپایی‌ها از مقامات ایرانی در این جلسه مطرح شد. اما در عین حال گویا اروپایی‌ها، تهران را تشویق کرده‌اند که کنوانسیون باقی‌مانده از FATF را تصویب کند تا ایران از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی خارج شود و به این ترتیب دست اروپا برای فعال کردن سازوکار خود یعنی اینستکس بازتر شود. بنابراین اکنون مجموعه‌ای از شرایط پیچیده و موانع در سر راه اروپا و ایران برای حفظ برجام وجود دارد.» این کارشناس درباره تاثیر ترور سردار سلیمانی بر مذاکرات اخیر با اروپایی‌ها نیز توضیح داد: «اگرچه برخی از مقامات اروپایی به‌خصوص نخست‌وزیر انگلستان حمایت نسبی خود را از تصمیم دونالد ترامپ درخصوص ترور سردار سلیمانی در آن زمان اعلام کرده بودند، اما قاطبه سران و مقامات اروپایی این تصمیم و اقدام کاخ سفید را به‌شدت نکوهش کرده و آن را منشأ بسیاری دیگر از تنش‌ها و ناامنی‌ها در منطقه عنوان کردند. بنابراین در طول این مدت اروپایی‌ها هم به انحای مختلف، چه به‌صورت مستقیم و چه به‌صورت غیرمستقیم اقدامات، تحرکات و تصمیمات ایالات‌متحده آمریکا را از خروج ترامپ از برجام گرفته تا بازگشت تحریم‌ها و دیگر مسائل تقبیح کرده و می‌کنند، اما مشکلی که اکنون ایران با اروپایی‌ها دارد مساله مواضع سیاسی و دیپلماتیک حمایتی آنان نیست، بلکه ناتوانی عملی آلمان، فرانسه و انگلستان در برابر ایالات‌متحده در عمل به تعهداتشان است که به چالش کنونی ایران بدل شده است. از این‌رو من معتقدم اگر در همین شرایط اروپایی‌ها تلاش جدی‌تری برای عملیاتی کردن تعهدات خود داشته باشند می‌توان گسل شکل گرفته میان تهران با اروپا را حتی در دوران پساسردار ترمیم کرد.»
در ادامه خبرنگار دیپلماسی ایران توضیح داد یکی دیگر از محورهای مثبت خروجی نشست چهارشنبه که در بیانیه پایانی مطرح شد این بود که اعضا بر مسوولیت جمعی خود برای تداوم پروژه‌های کلیدی عدم اشاعه که بخشی اساسی از برجام محسوب می‌شود، تاکید کردند و در این راستا اعضا از تلاش‌های مستمر کارگروه اراک و روسای مشترک آن یعنی انگلستان و چین، برای پیشبرد مدرن‌سازی تاسیسات اراک استقبال کردند. مضافا که تحولات اخیر درخصوص تاسیسات فردو را مدنظر قرار داده است و حمایت قاطع خود را از روسیه به منظور تداوم اجرای پروژه ایزوتوپ‌های پایدار ابراز داشتند. وی در ادامه از ساداتیان پرسید آیا این قبیل مسائل در تایید نکته شما مبنی بر تلاش سیاسی و دیپلماتیک سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان در تعدیل تنش با ایران و جلوگیری از انجام اقدامات انتحاری از جانب تهران در بیانیه پایانی درج شده است؟
که این کارشناس در پاسخ گفت: «قطعا چنین است. همان‌گونه که گفتم اروپایی‌ها اکنون به واسطه شرایط بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و هم چنین وضعیت نابسامان سیاسی و تا اندازه‌ای اقتصادی که برای فرانسه و آلمان به‌وجود آمده است در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد و همین مساله سبب شده است که آلمان، فرانسه و انگلستان نسبت به اعمال فشار ایالات‌متحده آمریکا در موضع قدرت نباشند. با وجود آنکه تروئیکای اروپا به‌خصوص فرانسوی‌ها به‌دنبال استقلال جدی‌تر اتحادیه اروپا از سیاست‌ها و نگاه ایالات‌متحده آمریکا به‌ویژه در دوران دونالد ترامپ هستند، اما متاسفانه توان، ظرفیت و پتانسیل لازم برای تحقق این استقلال سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی از جانب اروپایی‌ها وجود ندارد تا بتوانند رویه‌ای جدای از کاخ سفید درخصوص مسائل مختلف بین‌المللی اتخاذ کنند و همین نکته سایه‌‌ای جدی بر مواضع عملی اروپا درخصوص برجام داشته است.»
