در مراسم گشایش رسمی انجمن علمی دیپلماسی ایران انجام شد
دفـاع تمام قد ظریف از ابـزار دیپلمـاسی
عکس: مونا هوبه‌فکر، ایسنا
وزیر امور خارجه ایران دیروز در سخنانی به شدت از ابزار دیپلماسی و مذاکره دفاع کرد و آن را مکمل توان ابزار نظامی دانست. ظریف همچنین تاکید کرد که استفاده از ابزار دیپلماسی به معنای وادادگی نیست.
به گزارش خبرگزاری فارس، محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران بعدازظهر دیروز (سه‌شنبه) در مراسم گشایش رسمی انجمن علمی دیپلماسی ایران در سالن شهید سپهبد قاسم سلیمانی دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه طی سخنانی با تبریک دهه فجر انقلاب اسلامی به نقش دیپلماسی در روابط بین‌الملل و زندگی روزمره ساکنان کره خاکی پرداخت و عنوان کرد: «با توجه به تصورات نادرست از دیپلماسی در کشور، اهمیت دیپلماسی را برای آینده کشور بیان می‌کنم. بعید می‌دانم از زمانی که ارتباطات بین اقوام و ملت‌ها شروع شد، این ارتباطات بدون استفاده از فنی به نام دیپلماسی به نام روش ارتباط‌گیری، به نام کاستن هزینه‌ها و نهادینه کردن دستاوردها، توانسته باشد نظم و نسقی به ارتباطات بین اقوام و گروه‌ها بدهد.» ظریف ادامه داد: «هر ابزاری که برای پیشبرد اهداف استفاده شده در نهایت بدون نوعی گفت‌وگو و نوعی مذاکره و نوعی دیپلماسی نتوانسته نتیجه آن تلاش‌ها را به‌ثمر برساند.»
ظریف با بیان اینکه در دنیای امروز، ابزار قدرت متنوع شده و در جهان درحال تحول و در حال گذار، ابزار قدرت نمی‌تواند فقط ابزار مادی قدرت باشد، افزود: «زمانی تنها ابزار قدرت، جنگ بود، قدرت نظامی بود، دولت‌ها هم انحصار ابزار جنگی را داشتند، حتی در تعریف دولت برای اینکه استقلال دولتی را بشناسند توانمندی استفاده از ابزار خشونت سازمان یافته، یکی از ضرورت‌های دولت شد.»
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «طبیعی بود که ملاک و میزان قدرت یک کشور تعداد ارابه‌های جنگی و قایق‌های توپ‌دار باشد. دیپلماسی هم در آن زمان وجود داشت، کدام جنگ بدون مذاکره پایان یافت؟ اما دیپلماسی وسیله‌ای بود برای استفاده از یک نوع قدرت، در واقع آنچه در صحنه میدان، عملی می‌شد، دیپلمات‌ها براساس توانمندی خود، همان را با یک زبانی تبدیل به واقعیات می‌کردند. گرچه در بسیاری شرایط، دیپلمات‌ها می‌توانستند یک شکست قطعی را به کمتر از شکست تمام کنند.» ظریف افزود: «دیپلماسی به‌شدت مورد بی‌توجهی و ظلم قرار گرفته. وقتی که قرارداد ترکمانچای به‌عنوان یک قرارداد ننگین شمرده می‌شود، اما به این توجه نمی‌شود که دیپلمات‌ها به‌جای اینکه مرز کشور به قزوین تمام شود آن را در رود ارس ترسیم کردند. قدرت نظامی قدرتی بود که بر میدان حکومت می‌کرد و در میدان دیپلماسی، دست دیپلمات‌ها را می‌بست ولی آن دیپلماتی که توانست از ارتش شکست خورده در کناره قزوین مرز کشور را در ارس بنا کند، تلاشی کرد برای اینکه آن قدرت را قدری تعدیل کند.»
او افزود: «این تازه مربوط به زمانی بود که قدرت با قایق‌های توپ‌دار، ارابه‌ها و تعداد تانک و توپ‌ها شناخته می‌شد. به تدریج منابع قدرت متکثر شد، وقتی قدرت اقتصادی به میان آمد، دیپلماسی اقتصادی هم رشد کرد. قدرت فرهنگی به میان آمد، شاهد دیپلماسی فرهنگی بودیم. در دهه ۷۰ میلادی یکی از ابزارهایی که آمریکا در برخورد با شوروی استفاده می‌کرد، دیپلماسی آموزشی بود. تعداد موسسات تحقیقاتی و آموزشی آمریکا در شوروی نشانگر اهمیت منابع تکثر قدرت و تکثر انواع دیپلماسی بود. در دنیای امروز ما، منابع قدرت به شدت دچار تحول شده است.»
وزیر خارجه افزود: «یعنی میزان هزینه‌ای که ارتش آمریکا برای فائق آمدن بر قلب‌ها و مغزها می‌کند، هزینه بسیار سنگینی است. شاید از بودجه نظامی بسیاری از کشورها، به مراتب بیشتر باشد. آموزشی که به یک سرباز آمریکایی در حوزه فرهنگ داده می‌شود، بسیار قابل توجه است. این بیانگر این واقعیت است که دنیا پذیرفته ابزار و منابع قدرت متکثر شده‌است. آن کسی که تفنگ دستش است، آن هم به این تکثر و تنوع منابع قدرت، باورمند شود و از این تکثر و تنوع منابع قدرت استفاده کند.» رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: «امروز دیپلماسی نه فقط ابزار نهادینه کردن دستاوردهای قدرت و کاستن هزینه‌های شکست، بلکه خود یک عامل قدرت است. یعنی شما بدون دیپلماسی نمی‌توانید دستاوردهای قدرت را نهادینه کنید.» وزیر خارجه ادامه داد: «بدون دیپلماسی نمی‌توانید قدرتمند باشید. به دیپلماسی نیاز دارید که دستاورد میدانی داشته باشید، این واقعیت نه به معنای تسلیم است و نه به معنای پذیرش سلطه و نه به معنای قبول نظرات دیگران.»
ظریف اضافه کرد: «این واقعیت به معنای این است که کشورهای کم‌قدرت‌تر هم می‌توانند در عرصه جهانی با استفاده از ابزاری که نیازمند قدرت مادی نیست، حضور فعال‌تری داشته باشند.»
وزیرخارجه ایران ادامه داد: «چند نفر از مردم عادی اسم کشور دماغه سبز را شنیده‌اند ولی به خاطر داشتن یک دیپلمات قوی، این کشور، نقشی اساسی در تدوین حقوق بین‌الملل دریاها داشت.»
او ادامه داد: «اگر قرار بود ملاک تعیین‌کننده نقش یک کشور، هزینه نظامی آن باشد آمریکا ۶۰۰ میلیارد دلار هزینه نظامی‌اش است، ما شش میلیارد دلار، عربستان ۷۶ میلیارد دلار، آیا عربستان از ما قوی‌تر است؟»
او با اشاره به قوی‌تر شدن سردار سلیمانی پس از شهادتش افزود: «اگر قبول داریم که باید قبول داشته باشیم که شهادت می‌تواند قدرت بیافریند چرا قبول نداریم که دیپلماسی هم می‌تواند قدرت بیافریند؟ ابزار قدرت در جهان پساغربی متکثر شده است.» رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «دیپلمات خوب می‌تواند یک کشور ضعیف را در صحنه بین‌المللی معرفی و قدرتمندتر از صحنه بین‌المللی استفاده کند و یک دیپلمات ضعیف می‌تواند کشور را ضعیف‌تر کند. دیپلمات می‌تواند واقعیت‌های پیرامونی را تعدیل کند.»
ظریف با بیان اینکه دیپلماسی در برابر قدرت نظامی نیست، گفت: «برخی دوستان ما فکر می‌کنند اگر بپذیرند دیپلماسی مهم است، یعنی بپذیرند ما باید واداده باشیم. دیپلماسی در کنار قدرت نظامی است. همین ساختمان که به نام شهید سلیمانی نامگذاری شده هر سه‌شنبه شاهد یک جلسه مهم بین بنده و آقای سلیمانی بود که چگونه می‌شود دیپلماسی در کنار میدان استفاده شود. هر زمان دیپلماسی نیاز به میدان دارد از آن استفاده کنیم و برعکس.»
ظریف ادامه داد: «در مذاکرات بن در صلح افغانستان اگر حمایت‌های سردار سلیمانی نبود امکان نداشت توفیقی به‌دست آوریم. میزان کمکی که سردار سلیمانی برای دستیابی به توافق بن کرد، از میزان کمک هر کس دیگری بیشتر بود. دیپلماسی و توان میدانی مکمل هم هستند، نه تضعیف کنند هم.»
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: «هیچ توافقی در هیچ زمانی چه توافق خوب یا بد بدون دیپلماسی و مذاکره به‌دست نیامده است. مذاکره چیز بدی نیست، ابزار است و قرار است همه از این ابزار استفاده کنیم. آن کسی که می‌جنگد، حتی اگر پیروز شود باید مذاکره و توافق کند.»
ظریف در بخش دیگری از سخنانش افزود: «در میدان جنگ خیلی چیزها تعیین می‌شود، ولی آینده تعیین نمی‌شود، آینده در مذاکره تعیین می‌شود.» وزیرخارجه افزود: «مذاکره خودش مقاومت است. در روزهایی از مذاکرات برجام خیلی از همکاران من راحت‌تر بودند در جبهه باشند تا در پشت میز مذاکره، چون مذاکره هم همان است. در جبهه می‌شود تسلیم دشمن شوید، در مذاکره هم می‌شود تسلیم شد. حتی برای گفت‌وگو نمی توانید بدون باور کردن خودتان، گفت‌وگو کنید.»
وی گفت: «خیلی از همسایگان می‌گویند چرا ما را تحویل نمی‌گیرند؟ به‌خاطر این است که خودشان را باور نکرده‌اند.» رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «دنیای کنونی، دنیای دیگری است. ابزارهای دنیای کنونی ابزارهای دیگری هستند، دیپلماسی یکی از این ابزارهاست.»
