دو گمانه‌زنی از سفر وزیر خارجه به آمریکا چیست؟
چهارمین سفر ظریف به نیویورک در سال جاری
عکس: AFP
محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه قرار است ۱۹ دی‌ماه به منظور شرکت در نشست وزارتی شورای امنیت سازمان ملل به نیویورک سفرکند. ظاهرا این سفر در نهمین روز از سال جدید میلادی و به دعوت ویتنام رئیس دوره‌ای شورای امنیت صورت خواهد گرفت. هرچند هنوز هیچ منبع رسمی درایران این خبر را تایید نکرده است، اما در صورت انجام این سفر، این چهارمین باری خواهد بود که ظریف در۸ ماه‌گذشته به آمریکا سفر می‌کند. برخی بر این باورند که دعوت از ظریف برای شرکت در نشست وزارتی شورای امنیت سازمان ملل به دلیل تخصص او در چند جانبه‌گرایی است. ظریف کتابی هم دراین ارتباط با عنوان «دیپلماسی چندجانبه» نگاشته است. همچنین برخی از گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که درحاشیه این سفراحتمال دارد گفت‌وگوهای مهمی درمورد رفع تنش‌های موجود میان ایران و آمریکا صورت بگیرد.
مروری بر سه سفر گذشته
وزیر امورخارجه اولین باردرسال جاری سه اردیبهشت‌ماه برای شرکت در نشست «روز بین‌المللی چندجانبه‌گرایی و دیپلماسی برای صلح» در مجمع عمومی سازمان ملل متحد عازم نیویورک شد. دراین سفر بود که مجید تخت‌روانچی، نماینده جدید ایران در سازمان ملل متحد برای آغاز ماموریت خود در این سمت جدید به همراه ظریف راهی نیویورک شد و استوارنامه خود را تقدیم دبیر کل سازمان ملل کرد. هشدار توییتری ظریف به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا درمورد تیم «ب» وفعالیت‌های مخرب آمریکا علیه ایران از جمله حواشی مهم این سفر بود.
ظریف برای دومین بار درتاریخ ۲۶ تیر سال جاری به منظور سخنرانی در نشست سالانه مقامات عالی‌رتبه «شورای اقتصادی – اجتماعی» ملل متحد به نیویورک رفت. سفری که ازهمان ابتدا به دلیل رفتارهای خصومت‌آمیز آمریکا حواشی زیادی به دنبال داشت. اولین آن نحوه صدور ویزا برای او بود. آن‌طور که برخی خبرگزاری‌ها ازجمله رویترز همان زمان گزارش دادند ویزای محمدجواد ظریف برای شرکت در اجلاس سازمان ملل متحد با موافقت مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا صادر شد. به دنبال آن نشریه نیویورک تایمز به نقل از وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که محمدجواد ظریف و هیات ایرانی تنها اجازه دارند بین دفتر سازمان ملل و نمایندگی ایران در آمریکا و محل اقامت نماینده ایران در سازمان ملل تردد کنند.
همزمان با همین سفر بود که آمریکا با ارسال یک نامه رسمی دیپلماتیک به هیات ایرانی در سازمان ملل محدودیت‌هایی برای تردد بیش از ۱۰ دیپلمات ایرانی و خانواده‌هایشان که ساکن نیویورک هستند درنظر گرفت. به دنبال ایجاد این محدودیت بود که محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با شبکه ان. بی. سی گفت: من برای مذاکره با دولت آمریکا درباره مسائل مختلف اینجا نیستم و برای شرکت در نشست سازمان ملل اینجا هستم. آمریکا یک تعهد قانونی برای میزبانی مقر [سازمان ملل] دارد. اگر آنها از مقر سازمان ملل خوششان نمی‌آید باید این را در همان‌جا مطرح کنند نه با من.
همچنین طی همان سفر بود که برخی خبرگزاری‌های غربی از پیشنهاد ایران مبنی بر مذاکره درمقابل رفع تحریم‌های آمریکا، درباره «بند غروب» توافق هسته‌ای خبردادند. البته این سفر حواشی مهم دیگری هم داشت که یکی از آنها گفت‌وگوی رند پال سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی با محمدجواد ظریف بود. روز ۲۸ تیر بود که پایگاه خبری المانیتور در خبری اعلام کردکه روز ۲۷ تیر «محمدجواد ظریف» با سناتور«رند پال» سناتور جمهوری‌خواه ازایالت کنتاکی دیدار کرده است.
به گزارش این پایگاه خبری در آن دیدار دوطرف در مورد ایجاد محدودیت آمریکا برای کارکنان نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد، تنش در منطقه، توقیف غیر قانونی کشتی حامل نفت ایران توسط انگلیسی‌ها، کاهش تعهدات برجامی ایران، مسائل منطقه‌ای از جمله آخرین تحولات در سوریه، یمن و افغانستان گفت‌وگو کردند. البته حدود دو هفته بعد از آن سفر نشریه نیویورکر روایت دیگری را از آن دیدار مطرح کرد.
در گزارشی که این نشریه درتاریخ ۱۲ مرداد منتشر کرد به ماجرای دعوت محمدجواد ظریف به اتاق بیضی کاخ سفید و رد این دعوت از سوی وزیرخارجه ایران اشاره شده است. آن‌طور که نیویورکر روایت کرده است سناتور رند پال، درجریان سفر تیرماه ظریف به نیویورک با او تماس بر‌قرار می‌کند و دیداری بین دو طرف در محل اقامتگاه سفیر ایران در خیابان پنجم محله منهتن انجام می‌شود. به ادعای نیویورکر، در این دیدار ظریف چند پیشنهاد به سناتور پال ارائه می‌کند. پال هم پیشنهاد ملاقات با ترامپ را در اتاق بیضی کاخ سفید مطرح می‌کند که البته ظریف آن را نمی‌پذیرد. البته پیش از آن به دنبال انتشار خبر دیدار ظریف با رند پال، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرده بود که اجازه گفت‌وگوی رند پال با ظریف را حین بازی گلف در ویرجینیا صادرکرده است.
به هرحال به دنبال عدم پذیرش دعوت کاخ سفید از سوی ظریف، کاخ سفید درتاریخ ۹مرداد ماه سال جاری محمدجواد ظریف را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. پس از آن محمدجواد ظریف نیز درتاریخ ۱۴ مرداد در یک نشست خبری اعلام کرد که در سفر تیرماهش به نیویورک به او گفته شده بود که ظرف دو هفته تحریم می‌شود مگر اینکه پیشنهاد دیدار با مقامات آمریکایی را در کاخ سفید بپذیرد. سومین سفر محمدجواد ظریف به آمریکا ۲۹ شهریور سال جاری برای شرکت در هفتادوچهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک صورت گرفت. سفری که به دلیل تحریم وزیر خارجه از یکسو و از سوی دیگر به دلیل تاخیر درصدور ویزا برای هیات ایرانی حواشی زیادی داشت. به این ترتیب دولت آمریکا در اقدامی خصمانه، ویزای هیات ایران را برای سفر به نیویورک با تاخیر صادر کرد و از طرف دیگر هرچند مجید تخت روانچی، نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل به دلیل بیماری در بیمارستان بستری بود، اما مقامات آمریکایی اجازه دیدار ظریف با او را صادر نکردند تا اینکه در نهایت ظریف از طریق فضای مجازی با دوست قدیمی خود از راه دور دیدار و گفت‌وگو کرد. در مقابل اقدامات خصمانه آمریکا، کشورهای اروپایی از جمله انگلیس و فرانسه تلاش زیادی کردند تا به راه حلی برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا دست پیدا کنند. هرچند که این تلاش‌ها در نهایت ناکام ماند. تلاش ناکام امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه برای برقراری تماس تلفنی ترامپ با حسن روحانی رئیس‌جمهوری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل یکی ازهمین موارد بود.
به نوشته نشریه آمریکایی نیویورکر، مکرون ماموریت داشت تا توافقی شفاهی میان ترامپ و روحانی را در مورد طرحی چهارماده‌ای برای از سرگیری دیپلماسی و پرهیز از وقوع جنگی دیگر در خاورمیانه حاصل سازد. این تلاش مکرون در ادامه ابتکار عمل او برای رفع تنش حاکم بر روابط ایران و آمریکا بود که از ماه‌ها قبل استارت آن را با گفت‌وگوهای مستمر با روحانی و ظریف زده بود. البته این میانجیگری‌ها تنها به فرانسه مختص نیست. این روزها ژاپن نیز درصدد آن است تا راهی برای رفع تخاصم میان تهران و واشنگتن پیدا کند که سفر اخیر حسن روحانی به این کشور نیز در همین راستا صورت گرفته است.
در چنین شرایطی برخی منابع خبری مدعی شده‌اند ظریف درتاریخ نهم ژانویه به نیویورک سفر خواهد کرد. به گزارش خبرگزاری فارس یک خبرنگار مستقر در سازمان ملل متحد در حساب کاربری شخصی خودش در توییتر نوشته است: «وزیر خارجه ایران، ظریف، اوایل ژانویه به دعوت ویتنام رئیس دوره‌ای شورای امنیت برای شرکت در نشست وزارتی شورای امنیت سازمان ملل با موضوع صلح و امنیت به نیویورک سفر خواهد کرد.» درصورتی که این سفر صورت بگیرد چهارمین سفر ظریف درسال جاری به آمریکا خواهد بود. بسیاری براین باورند از آنجا که درسفرهای قبلی ظریف به نیویورک دو طرف هرچند به‌صورت غیرمستقیم در مورد موضوعاتی همچون تبادل زندانی‌ها به توافقاتی رسیده‌اند، این احتمال وجود دارد که سفر آتی وزیر امورخارجه ایران به آمریکا با توجه به گفت‌وگوهای ایران و ژاپن و از آن‌سو مذاکرات توکیو و واشنگتن راه را برای توافقات هر چند کوچک میان دو کشور فراهم کند.
