بررسی آینده برجام در میزگردی میان موسویان، هادیان و گولدنبرگ
موسویان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه گام چهارم ایران را یک تغییر اساسی خوانده است و آیا این به آن معنی است که ایران از صبر استراتژیک فاصله گرفته و به اقدام استراتژیک دست زده است، گفت: «برجام یک توافق بین‌المللی است که مصوبه شورای امنیت سازمان ملل را دارد، ایران حدود سه سال آن را به‌طور کامل اجرا کرد، هیچ‌کدام از شش قدرت جهانی به تعهدات خود طبق برجام عمل نکردند، آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای و بسیار فراتر از آن را مجدد تحمیل کرد. ایران حتی یک‌سال بعد از خروج آمریکا از برجام، آن را اجرا کرد. برجام یک توافق یکطرفه نبود. ایران اعلام کرد که اگر حتی سایر پنج قدرت امضا‌کننده منهای آمریکا، برجام را امضا کنند، بازهم به آن متعهد خواهد ماند. اما یک‌سال منتظر ماند و هرچه بیشتر شفافیت و همکاری به‌خرج داد، بیشتر تحریم شد و بیشتر مجازات شد. بنابراین ایران تصمیم گرفته که این روند را تغییر دهد.»
ناصر هادیان نیز در این خصوص ضمن مخالفت با دیدگاه مکرون گفت: «من معتقدم ایران اقدام بزرگی نکرده است. من معتقدم ایران باید غنی‌سازی ۲۰درصد را انجام می‌داد تا زمان گریز کوتاه و فضای لازم برای دیپلماسی باز شود. تا زمانی‌که چنین فضایی درست نکنیم، دیپلماسی نتیجه نخواهد داد. اروپا نباید اقدام فعلی ایران را یک گام اساسی تلقی کند. ضمن اینکه این طرف مقابل بوده که چنین شرایطی را ایجاد کرده است و بنابراین اروپایی‌ها باید از اقدام ایران به‌عنوان یک فرصت برای دیپلماسی استفاده کنند.»
ایلان گولدنبرگ، مقام پیشین آمریکا در دولت اوباما نیز درباره گام چهارم ایران با اشاره به اینکه فردو برای آمریکا و اروپا بسیار حساس تلقی می‌شود، گفت: «اقدام فعلی ایران خیلی نگران‌کننده است. اما برای ترامپ فرقی نمی‌کند چون او فقط یک ملاقات و یک معامله با روحانی می‌خواهد درحالی‌که ایران نمی‌پذیرد چون به او اعتماد ندارند. بنابراین قدم چهارم ایران، محاسبات ترامپ را تغییر نخواهد داد و فشار را بیشتر خواهد کرد.»
در ادامه موسویان درمورد سیاسی کردن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و خطرات آن گفت: «من معتقدم آژانس بین‌المللی اتمی از ابتدای بحران هسته‌ای ایران، سیاسی عمل کرده است. بیشترین بازرسی‌های تاریخ آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران بوده است؛ تمام گزارش‌های آژانس ذکر می‌کند که شواهد مسلمی در تغییر مسیر برنامه هسته‌ای ایران به سمت بمب وجود ندارد، اما هنوز موضوع هسته‌ای ایران دستور کار اول آژانس است. برجام شامل گسترده‌ترین نظام بازرسی‌ها است و محدودیت‌هایی که ایران برای اعتماد‌سازی پذیرفته نیز بی‌نظیر است چون فراتر از ان‌پی‌تی است. باوجودی‌که ایران بیشترین بازرسی و همکاری‌ها را با آژانس داشته، هنوز فشار هسته‌ای علیه ایران ادامه دارد. بنابراین روشن است که این یک بازی سیاسی است. چرا هیچ‌کس درمورد بمب اسرائیل حرف نمی‌زند! اسرائیل ان‌پی‌تی را نپذیرفته و بمب هسته‌ای هم دارد، اما همه جنجال‌ها علیه ایران است درحالی‌که ایران هم عضو ان‌پی‌تی است، هم بمب هسته‌ای ندارد و هم بیشترین بازرسی‌ها را به آژانس داده است و بالاترین سطوح بازرسی درجهان را پذیرفته. بنابراین شکی نیست که موضوع هسته‌ای ایران یک موضوع سیاسی است.»
همچنین این دیپلمات پیشین ایرانی درخصوص این گزینه که اگر اروپایی‌ها به‌سمت آمریکا گرایش پیدا کنند و از مکانیزم حل اختلاف در برجام استفاده کنند، نظر تهران چه خواهد بود، توضیح داد: «من با سیاست فعلی هسته‌ای دولت آقای روحانی موافق نیستم. من همیشه حامی برجام بوده‌ام به‌شرطی که طرف‌های مقابل نیز متعهد به آن باشند. ترامپ معاهده ان‌پی‌تی را زیرسوال برده، زیرا حق ایران برای غنی‌سازی را منکر شده است. دوم اینکه ترامپ بارها گفته که برجام یک توافق فاجعه‌بار است و از برجام خارج شده و خواستار یک توافق جدید هسته‌ای با ایران شده است. اگر من جای آقای روحانی بودم، اولا: تعهدات ایران درقالب ان‌پی‌تی را تعلیق می‌کردم چون ترامپ حق ایران درقالب ان‌پی‌تی را منکر شده است.
ثانیا: یا مثل ترامپ از برجام خارج می‌شدم یا حداقل تعهدات ایران در قالب برجام را تعلیق می‌کردم. چون آمریکا از برجام خارج شده و دیگر قدرت‌ها هم تسلیم تحریم‌های آمریکا شده‌اند.
ثالثا: همزمان با این دو اقدام، شش کشور ۱+۵ را دعوت می‌کردم و در مورد یک توافق جدید هسته‌ای مذاکره می‌کردم.
زیرا ایران عضو ان‌پی‌تی است و با برجام تعهدات حداکثری هسته‌ای را پذیرفته درحدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که هیچ کشور دیگری نپذیرفته اما با وجود این باز هم آمریکا هیچ‌کدام را قبول ندارد و سایر قدرت‌های جهانی هم درعمل از تحریم‌های آمریکا پیروی می‌کنند، بنابراین دلیلی ندارد که ایران یکطرفه به ان‌پی‌تی و برجام متعهد بماند.»
گولدنبرگ نیز در این باره با طرح این ادعا که ایران قبلا ان‌پی‌تی را نقض کرد که بحران هسته‌ای ایران ایجاد شد، افزود: «الان هم من معتقدم ایران نباید ان‌پی‌تی را ترک کند چون از نظر جهانی منزوی و از امتیازات فعلی محروم می‌شود.»
اظهارنظری که با واکنش موسویان مواجه شد و وی گفت که ایران اکنون نیز هم ان‌پی‌تی و هم برجام را اجرا می‌کند اما آمریکا به‌جز تحریم و فشار چه کرده است؟ گولدنبرگ هم در پاسخ مدعی شد که همه امتیازاتی که اکنون ایران درموضوع هسته‌ای دارد به‌خاطر برجام است. در ادامه هادیان گفت که سوال اصلی در تهران این است که اگر قرار است برجام برای ما منفعت و امتیازی نداشته باشد، چرا به آن متعهد بمانیم و گولدنبرگ پاسخ داد که بین خروج از برجام و خروج از ان‌پی‌تی فرق است. استاد دانشگاه تهران همچنین با این نظر موسویان که دلیلی ندارد ایران یک طرفه در ان‌پی‌تی باقی بماند مخالفت و تاکید کرد که ایران درصورتی از ان‌پی‌تی خارج خواهد شد که پرونده هسته‌ای ایران مجدد به شورای امنیت سازمان ملل برود.
موسویان در واکنش به این صحبت هادیان گفت که این موضع فعلی ایران است و هادیان ادامه داد: «بنابراین اروپایی‌ها باید از این فرصت برای دیپلماسی استفاده کنند.»
در ادامه این مناظره مجری این سوال را طرح کرد که آیا ایران فکر می‌کند که اروپا واقعا توانایی انجام کاری را دارد، ولی انجام نمی‌دهد و استاد دانشگاه تهران در پاسخ گفت: «اروپا ظرفیت لازم را ندارد. ایران چهار گام را برداشته تا دست اروپا برای چانه‌زنی با ترامپ باز شود و دیپلماسی موفق شود.» گولدنبرگ نیز در توضیح این موضوع که آیا ترامپ خواسته اروپا را قبول می‌کند تاکید کرد: «ترامپ به تحریم ادامه می‌دهد و حتی برخی از تحریم‌ها را سه بار اعمال می‌کند. زیرا ترامپ یک ملاقات رسمی با روحانی می‌خواهد تا در مقابل هم برخی از تحریم‌ها را بردارد.»
هادیان نیز در واکنش به این موضوع گفت: «آیا واقعا معتقدید که با ملاقات روحانی، ترامپ برخی از تحریم‌ها را برمی‌دارد؟ اگر این‌طور است چرا طرح مکرون را نپذیرفت؟» موسویان در پاسخ به این سوال استاد دانشگاه تهران توضیح داد که چون ترامپ نمی‌خواست اعتبار توافق احتمالی نصیب رئیس‌جمهور فرانسه شود. ترامپ دنبال این است که اعتبار توافق احتمالی را خودش کسب کند نه کشور ثالث. اما هادیان تاکید کرد که روحانی برای ملاقات با ترامپ موافق بود به‌شرط اینکه قبلش از توافق و پذیرش ترامپ برای رفع تحریم مطمئن شود. مقام پیشین آمریکایی در دولت اوباما در این خصوص توضیح داد: «این یک موضوع کلاسیک دیپلماسی است که در مورد تقدم و تاخر گام‌های دو طرف باید توافق شود. بنابراین شانس توافق هست. من معتقدم با تلاش بیشتر می‌توان به توافقی رسید. انجام این کار در جریان نشست سازمان ملل خیلی راحت‌تر بود. درعین حال گام‌های ایران در خروج از برجام، تغییری در سیاست ترامپ ایجاد نخواهد کرد؛ چون او ملاقات با روحانی را می‌خواهد و تا این دیدار انجام نشود، تحریم‌ها را برنمی‌دارد.»
همچنین در ادامه موسویان درباره طرح صلح هرمز و اینکه آیا این طرح راه به‌جایی خواهد برد، گفت: «سیاست ایران بعد از جنگ تحمیلی عراق، بر مبنای صلح و همکاری با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس بوده است. بعد از جنگ عراق، در سال ۱۹۹۱ مرحوم گنشر وزیرخارجه وقت آلمان به ایران آمد و دیداری با مرحوم آقای هاشمی رئیس‌جمهور وقت داشت. من هم در ملاقات بودم. گنشر پیشنهاد سیستم همکاری مشترک ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را داد. آقای هاشمی استقبال کرد. گنشر شوکه شده بود که آقای‌هاشمی چنین انعطاف و حسن نیتی را نشان داد. گنشر به واشنگتن رفت و آمریکایی‌ها مخالفت کردند. منتها آقای هاشمی، آقای ولایتی وزیرخارجه وقت را عازم دیدار با سران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس کرد و پیام آمادگی ایران برای چنین همکاری مشترکی را به اطلاع آنها رساند. ایران همیشه آماده بود که نگرانی‌های کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را برطرف کند و درقالب یک سیستم همکاری جمعی منطقه‌ای با آنها مشارکت کند. آقای روحانی هم با طرح صلح هرمز همین سیاست را به‌طور شفاف به جهان اعلام کرده است. اما کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس همیشه به آمریکا تکیه داشته‌اند و یک روابط استراتژیک با آمریکا به قصد مقابله با ایران شکل داده‌اند. تا زمانی‌که این استراتژی ادامه یابد، هیچ طرح صلحی در خلیج‌فارس به نتیجه نخواهد رسید.»
