تحلیل لوبلاگ از ناکارآمدی سیاست‌های اروپا برای حفظ برجام
هایکو ماس دیپلمات ارشد آلمانی اعلام کرده است که این هفته برای نجات برجام به تهران سفر می‌کند. نکته‌ای که او باید مدنظر قرار دهد این است که حمایت اروپا از طرح آمریکا برای محدودساختن سازوکار مالی «اینس‌تکس» به دارو و غذا به‌نوعی اهداف تشکیل این نهاد را نقض می‌کند. بنابراین محدود ساختن اینس‌تکس به داد و ستد دارو و غذا با ایران، اروپا را به‌نوعی عامل اجرای تحریم‌های آمریکا می‌کند که هیچ پایه قانونی بین‌المللی و اروپایی ندارند. از این‌رو اروپایی‌ها نباید به دلیل رابطه با ایران بلکه به علت تقویت و حفاظت از نقش خود در نظم بین‌الملل از برجام حمایت کنند. برخلاف آمریکا، اروپا یک قدرت نرم است از این‌رو نفوذ اروپا تنها در صورت توسعه نظم بین‌الملل بر پایه قانون افزایش می‌یابد.
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، نشریه لوبلاگ در مطلبی با تاکید بر ناکارآمدی اقدامات اروپا درجهت حفظ برجام بر لزوم اقدامات عملی اعضای برجام برای دسترسی ایران به منافع اقتصادی تاکید کرد و نوشت: ماه گذشته تنش‌ها میان ایران و آمریکا به بالاترین سطح خود رسید به نحوی که حتی احتمال بروز یک جنگ در خاورمیانه قوت گرفت. با این حال طی روزهای گذشته با توجه به چندین تلاش بین‌المللی درجهت تسهیل تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن، اندکی از حرارت این تنش کاسته شد. پیشنهاد سرگئی ریابکوف، معاون وزیرخارجه روسیه برای برگزاری نشست اضطراری میان اعضای باقی‌مانده در برجام و از سوی دیگر تلاشهای عراق، سوئیس و عمان در کاهش تنش‌ها و ایجاد کانال ارتباطی میان واشنگتن و تهران تا حدی فضا را تلطیف کرد.
همچنین اعلام خبر سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران پس از دیدار با دونالد ترامپ نشان از آن دارد که بسیاری از بازیگران بین‌المللی عزم خود را برای ممانعت از بروز هرگونه تقابل نظامی میان تهران و واشنگتن جزم کرده‌اند. هایکو ماس، وزیرخارجه آلمان نیز آخرین چهره بلند‌پایه‌ای است که از سفر خود به تهران برای نجات برجام خبر داد. انتظار می‌رود او در دهم ماه ژوئن با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی خود دیدار کند. این سفر البته بسیار دیر انجام می‌شود که به‌نظر نمی‌رسد نتیجه‌ای نیز به دنبال داشته باشد. اعلام خبر سفر ماس به ایران تنها اندکی پس از تصمیم آبه برای سفر به این کشور نشانگر آن است که ژاپن که حتی عضوی از توافق برجام نیست، فرانسه، انگلیس و آلمان را شرمنده کرده و به تکاپو واداشته است. اتحادیه اروپا اکنون مسوولیت ویژه‌ای را برای حفاظت از برجام دارد، چراکه ۱۲ سال را به مذاکرات دیپلماتیک برای نیل به آن اختصاص داد و اکنون برجام را یک موفقیت برای چندجانبه‌گرایی موثر می‌داند. اما ماس قرار است چه پیامی را به همتای ایرانی بدهد؟
بیانیه‌های سیاسی در دفاع از برجام که اروپا بسیاری از آنها را صادر کرده است تنها بلافاصله پس از بیانیه‌های ترامپ و مقاماتش علیه ایران کاربرد دارند و اکنون باید این بیانیه‌ها با اقدامات عملی همراه شوند. به نظر می‌رسد اروپا تلاش می‌کند تا صبر استراتژیک ایران ادامه یابد و شاید در سال ۲۰۲۰ با روی کارآمدن فرد جدیدی در کاخ‌سفید که از نظر اروپا منطقی باشد مذاکرات از سر گرفته شود، اما این استراتژی ایران را راضی نمی‌کند. عدم حصول منافع قابل لمس برجام برای ایران، دست دولت را برای دفاع از برجام خالی گذاشته است. اقداماتی که تاکنون اتحادیه اروپا برای حفظ برجام انجام داده ناامیدکننده بوده است. ماس در نشست خبری ۳۱ مه با مایک پمپئو، همتای آمریکایی خود از طرح آمریکا برای محدود بودن اینس‌تکس به غذا و دارو حمایت کرد این درحالی است که وزارت خزانه‌داری آمریکا بارها سه کشور اروپایی را به تحریم اینس‌تکس تهدید کرده است. این همان مکانیزم نفت در برابر غذا خواهد بود که پس از شکست صدام در جنگ خلیج‌فارس علیه عراق اعمال شد. برخلاف عراق، ایران در جنگی شکست نخورده است و همچنین به تمامی تعهدات هسته‌ای خود در توافق برجام پایبند بوده، درحالی‌که آمریکا آن را نقض کرده است.
اما موضوع دیگر آن است که اگر قرار باشد اروپا به تحریم‌های آمریکا احترام بگذارد به نوعی هدف تشکیل سازوکار مالی اینس‌تکس را مبنی بر تسهیل تمامی تجارت‌های قانونی با ایران نقض کرده است. درواقع بیانیه ابتدایی سه کشور اروپایی در این باره تاکید کرده است که تجارت‌های بشردوستانه تنها نخستین گام روند اجرایی شدن این مکانیزم خواهد بود. بنابراین محدود ساختن اینس‌تکس به داد و ستد دارو و غذا با ایران، اروپا را به‌نوعی عامل اجرای تحریم‌های آمریکا می‌کند که هیچ پایه قانونی بین‌المللی و اروپایی ندارند. حتی امانوئل مکرون در دیدار با دونالد ترامپ بیش از پیش به فضای تردید و ابهام دامن زد. او اظهار کرد: «آمریکا و اروپا در قبال ایران به‌دنبال اهداف مشترکی هستند و تنها در نحوه دستیابی به این اهداف موضع متفاوتی دارند.» باید از مکرون پرسید که آیا این اشتراک نظر ۱۲شرط پمپئو را نیز دربر می‌گیرد؟ آیا سیاست‌های تغییر رژیم افرادی نظیر بولتون مورد حمایت اروپا نیز هست؟
البته مشخص است که آمریکا و اروپا اهداف مشترکی را در رابطه با ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای دنبال می‌کنند. اما در این صورت بهترین راهکار برای تضمین چنین نتیجه‌ای، تشویق واشنگتن برای بازگشت به برجام خواهد بود. نه آنکه فشارها بر کشوری که به تعهدات هسته‌ای خود پایبند مانده افزایش یابد. اروپایی‌ها مانند آمریکا دارای نگرانی‌هایی پیرامون سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی تهران هستند اما درخواست از ایران برای مذاکره در رابطه با چنین موضوعاتی تنها زمانی واقع‌نگرانه خواهد بود که تمامی طرف‌ها به تعهدات برجامی خود عمل کنند. این اقدام است که شاید بتواند ایران را به پای میز مذاکرات بازگرداند درصورتی که اصرار ورزیدن به تداوم اجرای کمپین فشار حداکثری تنها موجب وخیم‌تر شدن اوضاع خواهد شد. شاید این ایده که اروپا بخواهد یا بتواند در برابر متحد دیرینه فرا‌آتلانتیکی خود قد علم کند همواره دور از ذهن است. از سوی دیگر ایران از تمامی فرصت‌ها برای همکاری با اروپا استفاده نکرد.
اگرچه روابط ایران و اروپا در دوره‌های مختلف با فراز و نشیب‌هایی مواجه شده است اما اروپایی‌ها نباید به‌دلیل رابطه با ایران بلکه به علت تقویت و حفاظت از نقش خود در نظم بین‌الملل از برجام حمایت کنند. برخلاف آمریکا، اروپا یک قدرت نرم است از این رو نفوذ اروپا تنها در صورت توسعه نظم بین‌الملل بر پایه قانون افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که اروپا باید به هر قیمتی برجام را زنده نگه دارد حتی اگر بهای آن به تیرگی روابط با دولت کنونی آمریکا بینجامد. در غیر این صورت اگر واشنگتن و تهران در نهایت به پای میز مذاکرات دوجانبه بروند، ممکن است دیگر نیازی به شرکت اروپایی‌ها در این مذاکرات نباشد. چنین وضعیتی در واقع نوعی ضربه مهلک به اعتبار اتحادیه اروپا خواهد بود چرا که توانایی دفاع از توافق‌های بین‌المللی را از اروپا می‌گیرد. هایکو ماس نیز باید این نکته را در زمان سفر به تهران به یاد داشته باشد.
ارسال نظر