«دنیای‌اقتصاد»تبعات آخرین انتخابات هیات رئیسه مجلس دهم را بررسی کرد
«مصری» جای «مطهری» را گرفت
عكس:امیر پورمند- دنیای اقتصاد
تنها تغییر هیات‌رئیسه!
مهم‌ترین نتیجه ساختاری این انتخابات، تنها تغییر هیات‌رئیسه سال پایانی فعالیت مجلس دهم بود که به نام علی مطهری رقم خورد و به کنار رفتن او از ترکیب این هیات و جایگزینی عبدالرضا مصری انجامید. در سوی دیگر اما سایر اعضای هیات‌رئیسه مجلس، بدون تغییر در کرسی‌های صدر پارلمان ابقا شدند؛ در راس آنها، علی لاریجانی که برای دوازدهمین بار توانست آرای نمایندگان را به ریاست خود بر مجلس جلب کند و همچنان اصلی‌ترین کرسی پارلمان را در اختیار داشته باشد. لاریجانی گرچه طی این سال‌ها همواره رئیس مجلس باقی ماند، اما در رقابت‌های ۱۲ ساله خود، کمترین آرا را زمانی به دست آورد که با محمدرضا عارف رقابت کرد؛ او سال گذشته با ۱۴۷ رای رئیس مجلس شد. مسعود پزشکیان نیز برای چهارمین سال پیاپی توانست با کمک آرای قومیتی، نایب رئیس نخست مجلس دهم شود. ۶ کرسی دبیری هیات‌رئیسه نیز همانند سال گذشته به امیرحسین قاضی‌زاده‌‌هاشمی، محمدعلی وکیلی، علی اصغر یوسف نژاد، اکبر رنجبرزاده، احمد امیرآبادی فراهانی و علیرضا رحیمی رسید و بهروز نعمتی، محمد آشوری و اسدالله عباسی هم در ۳ کرسی ناظران هیات‌رئیسه ابقا شدند.
نامزدی عارف؛ همگرایی رقیبان
بررسی جزئیات روند برگزاری این انتخابات و نتایج آن، پیامدهای روشنی داشته است؛ نخستین و مهم‌ترین پیامد آن، از دست رفتن یکی از مهم‌ترین کرسی‌های مجلس است که سه سال پی‌در‌پی در اختیار اصلاح‌طلبان بود و دیگر نیست.
فراکسیون امید که در ۳ سال گذشته مجلس دهم توانسته بود هر دو جایگاه نواب رئیس مجلس را برای خود حفظ کند، در انتخابات روز یکشنبه به ناگاه یکی از این کرسی‌های مهم را از دست داد و به رقیب واگذار کرد؛ موضوعی که احتمال آن، پیش از این نیز مطرح بود. در واقع اگر بخواهیم از منظر وزن فراکسیونی به اقدام اصلاح‌طلبان مجلس دهم در این انتخابات بنگریم، فراکسیون امید با در پیش گرفتن تاکتیک ارائه «فهرست مستقل» و «نه» گفتن به ائتلاف با فراکسیون مستقلین (نزدیک به علی لاریجانی)، راه را برای فراکسیون نمایندگان ولایی (اصولگرایان) باز کرد تا رویایی که طی ۳ سال گذشته حتی در سر نمی‌پروراندند، امسال محقق شود. ولایی‌ها تا پیش از این انتخابات، حتی یک بار هم نامزدی برای نایب رئیسی مجلس دهم معرفی نکرده بودند، اما این بار با ائتلاف با مستقلین، این رویای دوردست برایشان به واقعیت تبدیل شد.
آنچه ولایی‌ها را به این رویا رساند، اصرار بر نامزدی محمدرضا عارف برای ریاست مجلس و در پی آن ارائه فهرست مستقل بود، چه آنکه اگر امیدی‌ها به ریاست لاریجانی که نامزد اصلی مستقلین برای ریاست بود رضایت می‌دادند، با ائتلاف با این فراکسیون هر دو کرسی نواب رئیسی را حفظ می‌کردند. اما از آنجا که مستقلین علی لاریجانی را خط قرمز خود برای هرگونه ائتلاف اعلام کرده بودند، امیدی‌ها با نامزد کردن عارف برای کرسی ریاست، فرصتی را در اختیار ولایی‌ها قرار دادند که با ابزار ائتلاف، به یکی از ارکان بالادستی هیات‌رئیسه دست یابند. علی مطهری نیز دیروز در یک گفت‌وگو بر این نگاه صحه گذاشت.
وزن فراکسیون‌ها
حالا با نتایجی که به دست آمد، فراکسیون مستقلین این بار با بازی سیال خود، هر سه جایگاه در اختیار خود در هیات‌رئیسه مجلس را حفظ کرد؛ کرسی ریاست مجلس و دو کرسی ناظر. بنابراین می‌توان گفت که این فراکسیون تا امروز با داشتن همان کرسی ریاست هم پیروز میدان بوده است. طی ۳ سال گذشته مجلس دهم، فراکسیون مستقلین به‌دلیل آنکه ترکیبی از نمایندگان میانه‌رو با گرایش‌های اصلاح‌طلبی و اصولگرایی توامان بوده است، همواره در تصمیمات پارلمان نقش تعیین‌کننده داشته و در موقعیت‌های مختلف به شکلی سیال با یکی از دو فراکسیون دیگر، ائتلاف نانوشته داشته است.
در جانب دیگر، فراکسیون اصولگرایان یعنی «نمایندگان ولایی» هم توفیق داشته‌اند و روند انتخابات را با یک ائتلاف به نفع خود رقم زدند. بنابر رای سال گذشته حمیدرضا حاجی بابایی که ازسوی ولایی‌ها نامزد ریاست مجلس شده بود، این فراکسیون در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۶۰ رای داشت. حاج بابایی سال گذشته ۵۴ رای به دست آورد و از رقابت بر سر ریاست مجلس کنار رفت. واقعیت آن است که نمایندگان ولایی با سبد رای ۶۰نفره، توانستند با یک ائتلاف، جریان بازی را به دست گرفته و کرسی نایب رئیسی را در اختیار بگیرند و این برای این فراکسیون توفیق بزرگی به‌شمار می‌رود. البته آنها ۵ کرسی دیگر را نیز به دست آورده‌اند که سال گذشته نیز توانسته بودند در اختیار بگیرند. ۴ کرسی دبیری و یک کرسی ناظر.
در این میان تنها فراکسیون امید بود که یکی از مهم‌ترین جایگاه‌های در اختیار خود را از دست داد و بر خلاف سال گذشته که دو کرسی نایب رئیسی و ۳ کرسی دبیری هیات‌رئیسه را به دست آورده بود، این بار یک کرسی نایب رئیسی و همان ۳ کرسی دبیری را در اختیار گرفت. البته باید تاکید کرد که امیدی‌ها ابقای پزشکیان در کرسی نایب رئیس اول مجلس را مدیون آرای قومیتی هستند. پزشکیان در مقایسه با رقیب خود یعنی محمدحسین فرهنگی، هم نامدارتر است و هم سابقه نایب رئیسی در مجلس دهم دارد. به این ترتیب می‌توان حفظ جایگاه نایب رئیسی در دست فراکسیون امید را تنها به‌دلیل نامزدی پزشکیان ازسوی این فراکسیون دانست.
پس‌لرزه‌ها
فارغ از تغییرات ساختاری و وزن‌کشی جدید فراکسیونی در مجلس دهم که در پی انتخابات روز یکشنبه هیات‌رئیسه نمایان شد و نتیجه‌ای که فراکسیون امید از این انتخابات گرفت، مهم‌ترین محور واکنش‌ها انتقادی است که طی روزهای گذشته درباره این انتخابات مطرح شده است. دو نگاه به تصمیم امیدی‌ها وجود دارد که هر کدام از این نگاه‌ها در میان اصلاح‌طلبان داخل مجلس و بیرون از پارلمان طرفدارانی دارد؛ نگاه نخست نامزدی عارف برای ریاست و ارائه لیست مستقل را اشتباه تاکتیکی امیدی‌ها در انتخابات اخیر می‌داند که از دست رفتن یک کرسی مهم هیات‌رئیسه مجلس تنها نتیجه این تصمیم اشتباه است. نگاه دیگر اما تصمیم فراکسیون امید را در قالب یک استراتژی تعریف می‌کند که فعالیت برای انتخابات اسفندماه مجلس یازدهم است؛ به این معنی که با ارائه فهرست مستقل در انتخابات هیات‌رئیسه، تعداد خالص اصلاح‌طلبان مجلس دهم از میان همه نمایندگانی که به این نام به مجلس راه یافته‌اند مشخص می‌شود و به اصطلاح سره از ناسره جدا خواهد شد.
نگاه نخست در میان اصلاح‌طلبان داخل مجلس و بیرون از پارلمان حامیانی دارد؛ ازجمله علی مطهری، غلامرضا تاجگردون و غلامحسین کرباسچی.
علی مطهری روز گذشته در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه درباره انتخابات هیات‌رئیسه مجلس در فراکسیون امید دو نظر وجود داشت؛ یکی نظر باتجربه‌ها مثل آقایان تاجگردون و تابش و بنده که مخالف معرفی کاندیدا برای ریاست بودیم و دیگر نظر جوان‌ترها و شخص آقای عارف که به شدت طرفدار معرفی کاندیدا برای ریاست بودند، گفت: «استدلال ما آن بود که احتمال رای‌آوری کاندیدای ریاست که قاعدتا آقای عارف خواهند بود ضعیف و زیر ۵۰ درصد است و علاوه‌بر این در صورت کاندیدا شدن ایشان دو فراکسیون دیگر متحد می‌شوند و توافق می‌کنند که به ازای رأی ولایی‌ها به آقای لاریجانی، مستقل‌ها نیز به کاندیداهای نایب رئیسی آنها رأی بدهند و در نتیجه خطر از دست رفتن برخی کرسی‌های فراکسیون امید در هیات‌رئیسه وجود دارد.»
غلامرضا تاجگردون هم در انتقاد از تصمیماتی که به حذف مطهری از ترکیب هیات‌رئیسه انجامید، در صفحه اینستاگرام خود از نبود تدبیر در میان اصلاح‌طلبان مجلس سخن گفت. او نوشت: «تکلیف در مجلس نهم مشخص بود، لشکر نبود ولی تدبیر بود؛ اما امروز لشکر بود و تدبیر نبود. آنچه اصلاح‌طلبان در آخرین سال انتخابات مجلس دهم و سال منتهی به انتخابات ۹۸ باید مورد توجه قرار داده و درباره آن درایت به خرج می‌دادند حفظ علی مطهری در ترکیب هیات‌رئیسه بود، آنها باید علی مطهری را به‌عنوان خط قرمز خود در ترکیب هیات‌رئیسه حفظ می‌کردند، خط قرمزی که به‌دلیل بی‌تدبیری خیلی راحت از دست رفت.»
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در انتقادی صریح به عارف، در پیامی توییتری نوشت: «به همت عارف و دوستانش، علی مطهری از نایب‌رئیسی مجلس حذف شد.»
اما نگاه دوم، رویکرد مورد نظر عارف و سران فراکسیون امید است؛ آنها نامزدی عارف و ارائه فهرست مستقل را در آخرین سال فعالیت مجلس دهم که به انتخابات مجلس یازدهم منتهی می‌شود، تفکیک خط و مسیر اصلاح‌طلبان واقعی و مستقلینی می‌دانند که با نام لیست امید به مجلس راه یافتند؛ اما در عمل از اصلاح‌طلبان فاصله گرفتند؛ موضوعی که به زعم آنها می‌توان در روند معرفی نامزدهای انتخابات آتی و رای آوری آنها اثرگذار باشد. گواه این مدعا، اظهارات محمدرضا عارف است که ساعاتی پس از انتخابات هیات‌رئیسه مجلس، در یازدهمین جلسه شورای‌عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان با اشاره به انتخابات مذکور، اعلام کرد که «راه خود را از فرصت‌طلبان و کسانی که می‌خواهند از اعتبار اصلاح‌طلبان سوء‌استفاده کنند، جدا می‌کنیم.» به گفته او «فراکسیون امید برای حفظ هویت خود و انجام رسالت جریانی به‌صورت مستقل در انتخابات هیات‌رئیسه ورود کرد و تلاش شد با شفافیت و به دور از برخی روابط غیر‌شفاف اصالت گفتمانی خود را در درون مجلس به عینه نشان دهیم.» علی مطهری هم در گفت‌وگوی خود با «ایسنا» به این نگاه اشاره کرد و گفت: «استدلال جناب آقای عارف این بود که ما باید به جامعه پیام بدهیم که این جریان سیاسی بی‌تفاوت نیست و برای ریاست هم کاندیدا دارد هرچند رأی نیاورد، آن گاه اعلام می‌کنیم که تعداد ما در مجلس این مقدار است و در اقلیت هستیم پس انتظار بیش از حد نداشته باشید و این پیام در واقع برای انتخابات اسفند ۹۸ و انتخابات ۱۴۰۰ خواهد بود. البته برخی از این افراد - نمی‌دانم بر چه اساسی - معتقد بودند که آقای عارف رأی می‌آورد.»
شکست عارف؟
حال سوال این است که آیا در این مقطع می‌توان نتیجه انتخابات هیات‌رئیسه را شکست نگاه دوم و در رأس آن، شکست محمدرضا عارف دانست؟
برای پاسخ به این سوال لازم است برخی احتمالات را در نظر گرفت. اگر انتخابات اسفندماه مجلس یازدهم با مشارکت مردم روبه‌رو شود، می‌توان احتمال داد که خط‌کشی که میان اصلاح‌طلبان و مستقلین صورت گرفت، بتواند به رای آوری نامزدهای احتمالی اصلاح‌طلبان کمک کند؛ آن هم در صورتی که پررنگ شدن خطوط میان اصلاح‌طلبان با اصلاح‌طلب‌نماهای مجلس دهم، به تقویت سرمایه اجتماعی از دست رفته و سبد رای اصلاح‌طلبان کمک کند. در این صورت می‌توان گفت که امیدی‌ها با وجود شکست در تاکتیک انتخابات هیات‌رئیسه مجلس و از دست دادن یک کرسی نایب رئیسی، در استراتژی که همانا انتخابات مجلس بعد است، احتمال توفیق دارند. در غیر این صورت اصلاح‌طلبان مجلس هم در تاکتیک انتخابات هیات‌رئیسه مجلس دهم شکست خورده‌اند و هم در استراتژی برای انتخابات آتی باخته‌اند.
ارسال نظر