به‌گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، روزنامه نیویورک‌تایمز همزمان با سفر رئیس‌جمهوری کشورمان به عراق در گزارشی به دلایل و نحوه تلاش ایران برای گسترش روابط تجاری با عراق پرداخت و نوشت: از سرمایه‌گذاری در حرم‌های مذهبی شیعیان در شهر مقدس نجف، تا حصول اطمینان از اینکه نامزد‌های تحت حمایت ایران وارد وزارت کشور عراق شوند، نقش تهران در عراق درحال گسترش است. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز گذشته (دوشنبه) به عراقی سفر کرد که کشورش طی سال‌های گذشته به شکل‌گیری کنونی آن کمک کرده است. ایران را می‌توان بزرگ‌ترین پیروز انتخابات پارلمانی سال گذشته در عراق دانست، احزاب وابسته به بسیج مردمی عراق(حشدالشعبی) که اغلب وابسته به تهران هستند توانستند موفقیت قابل توجهی در این انتخابات کسب کنند. محمود المشهدانی، سخنگوی اهل سنت پیشین پارلمان عراق در این باره می‌گوید: «ایران یک بدن کوچک اما با مغز بزرگ است؛ درحالی‌که آمریکا دارای بدن عظیم‌الجثه‌ای است که از کوچکی مغز رنج می‌برد.» یک نماینده شیعه نیز بر این باور است که آمریکا تنها حضور نظامی در عراق دارد. اما از سوی دیگر ایران خود را در حیات سیاسی و نظامی عراق نهادینه ساخته است و اکنون تلاش می‌کند تا حضور فرهنگی و اقتصادی خود را توسعه دهد.

این روزنامه در ادامه مدعی شد: از این رو می‌توان تثبیت سلطه ایران در عراق را تکه‌ای از پازل راهبرد منطقه‌ای ایران دانست که بنا دارد یک کمربند مقاومت را تا لبنان و سواحل مدیترانه ایجاد کند تا به این ‌وسیله بتواند به تجهیز نظامی حزب‌الله لبنان ادامه دهد و ضمن تداوم کمک به بشار اسد، اسرائیل را نیز تهدید کند.

اکنون که ایران توانسته به یک نیروی نظامی حیات سیاسی ببخشد، هدف اصلی تهران آن است تا با توسعه و تقویت روابط اقتصادی خود با عراق، بتواند تحریم‌های آمریکا را دور بزند. پیش از ورود روحانی به عراق، ایرج مسجدی، سفیر ایران در بغداد خاطرنشان کرد که «ایران، عراق را نخستین مقصد برای کالاهای خود می‌داند و در تلاش است تا از چین و ترکیه، به‌عنوان مهم‌ترین شرکای تجاری عراق پیشی بگیرد.» وی همچنین اعلام کرد که در سال‌جاری حدود ۴۰ همایش تجاری در عراق برگزار خواهد شد و روحانی قرار است در مورد برنامه توسعه خطوط ریلی دو کشور از کرمانشاه به شهر بصره با مقامات عراقی گفت‌و‌گو کند. دوطرف همچنین قرار است در مورد مقررات جدیدی برای صدور روادید توافق کنند تا سفر به عراق برای تجار ایرانی سهولت یابد. با وجود آنکه ایران دارای روابط گسترده اقتصادی با عراق است و برای این کشور گاز طبیعی و محصولات پتروشیمی و ۲۰ درصد از نیاز این کشور به برق را فراهم می‌کند بازهم تهران به‌دنبال توسعه روابط با عراق است. روحانی در کنفرانسی خبری پیش از سفر به عراق تاکید کرد، چشم‌انداز وی آن است تا ارزش تجارت سالانه میان دوطرف از ۱۲ میلیارد دلار کنونی به ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد. تلاش برای تقویت تجارت ایران در زمانی که این کشور مورد هدف تحریم‌های آمریکا است موجب خواهد شد تا عراق میان واشنگتن-کشوری که هنوز به منابع و توان نظامی آن نیازمند است- و ایران- که در زمان نیاز به بغداد کمک‌های نظامی حیاتی کرد- گیر کند.

جوست هیلترمن، رئیس بخش خاورمیانه «گروه بین‌المللی بحران» در این باره می‌گوید: «ایران اکنون اهرم فشار را در برابر بسیاری از فرقه‌ها در سیستم سیاسی عراق در دست دارد و همین امر موجب می‌شود تا رد درخواست ایران از سوی عراقی‌ها دشوار شود.»

وی می‌افزاید: «عراقی‌ها آگاهند که ایران همسایه آنهاست و قرار است همیشه نیز باشند. آنها می‌دانند که ایران باید بخشی از روند امنیتی باشد.» در ادامه این گزارش آمده است: اگرچه این شرایط دشوار خواهد بود و آمریکا نیز به‌طور متقابل فشارهایی را وارد می‌کند، درنهایت عراقی‌ها تلاش خواهند کرد تا خواسته‌های ایران را عملی کنند. عراق باید به روابط حسنه خود با ایران ادامه دهد چراکه ایران ظرفیت بالایی در تامین امنیت دارد و از این رو عراق نمی‌تواند هزینه خشم ایران را بپردازد. درواقع ایران با استفاده از نفوذ سیاسی و نظامی خود در این کشور می‌تواند موجب سرنگونی دولت شکننده عراق شود.

به‌تازگی ایران تلاش‌های بی‌سابقه‌ای را برای ارتباط با اقلیت اهل‌سنت در عراق انجام داده است تا بتواند علاوه بر نفوذ در شیعیان، حضور خود در لایه‌های متنوع و ناهمگن جمعیت عراق را تثبیت کند. برخی از اعضای اهل‌سنت عراق از دعوت‌های پیاپی به نشست‌های مختلف در تهران و دیدار با مقامات ارشد ایرانی خبر می‌دهند. ایران نیز از سوی دیگر به‌صورت دوره‌ای به اعزام مقامات ارشد خود به عراق ادامه می‌دهد. در ماه‌های اخیر وزرای خارجه و نفت سفرهایی را با هدف توسعه روابط تجاری به بغداد انجام داده‌اند. عراق نیز با آغوشی باز از این طرح حمایت کرده است. برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق در سفر اخیر خود به تهران در رابطه با نحوه تداوم و توسعه روابط اقتصادی دو کشور باوجود تحریم‌های آمریکا با مقامات این کشور دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

کمتر از یک هفته پیش، محمد الحلبوسی، سخنگوی سنی پارلمان عراق در تهران بود تا در مورد منافع مشترک دو کشور با مقامات ایرانی گفت‌و‌گو کند. وزیر فرهنگ عراق نیز در همین راستا به‌تازگی به تهران سفر کرده است. اما نگرانی‌هایی نیز برای اهل سنت عراق وجود دارد مبنی بر اینکه ایران در شرایط دشوار از شیعیان پشتیبانی خواهد کرد. برخی از آنها بر این باورند که ایران در تلاش است تا عراق را به مدل جامعه ایرانی نزدیک کند. تلاش‌های ایران نیز بنابر وجود همین نگرانی‌ها برای متحد شدن با اهل‌سنت آغاز شده‌اند. این نگرانی‌ها البته اهمیت نقش ایران را در زمانی که شمال عراق در اشغال داعش بود کمرنگ نمی‌کند. این ایرانی‌ها بودند که پیش از همه برای کمک به عراق در مبارزه با تروریست‌ها شتافتند و به ایجاد بسیج مردمی شیعه که امروزه بسیار نیز محبوب هستند کمک کردند. این تلاش‌ها، حضور ایران در عراق را تثبیت کرد و نفوذش در میان نمایندگان پارلمان را افزایش داد. ایران همچنین به‌تازگی از تشکیل گروه‌های بسیج مردمی در مناطق سنی‌نشین عراق نیز حمایت کرده است تا آنها نیز بتوانند با افراط‌گرا‌یان مقابله کنند. ایران حتی در نجف، شهر مقدس شیعیان نیز دفتری به نمایندگی از آیت‌الله خامنه‌ای، رهبری این کشور گشوده است تا به این طریق بتواند به آموزش دانش‌آموزان و طلبه‌ها بپردازد.» این گزارش مدعی است که تهران به‌دنبال آن است تا نفوذ خود را بر رهبری دینی در نجف نیز افزایش دهد.

چند مقام سیاسی عراق در رابطه با اهداف تجاری ایران در این کشور به نیویورک‌تایمز گفته‌اند که ایران اکنون به‌دنبال توسعه هرچه بیشتر روابط تجاری خود با عراق درجهت دور زدن تحریم‌های آمریکا است. یک قانون‌گذار عراقی نیز معتقد است تهران تلاش می‌کند تا عراق را به بازاری برای محصولاتش بدل کند چراکه برای کاهش اثر تحریم‌های آمریکا چاره‌ دیگری ندارد.