علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی:
خواستار سقوط حکومت سعودی نیستیم
پیشگام نقض برجام نخواهیم بود
عكس: الف
شمخانی درخصوص سیاست‌های منطقه‌ای ایران و نگاه تهران به دولت سعودی گفت: «ما قبلا گفته‌ایم و باز هم تکرار می‌کنیم که خواستار سقوط دولت سعودی نیستیم؛ چرا که جایگزین این دولت، یک دولت دموکراتیک با استانداردهای لازم در جهان اسلام نیست بلکه جایگزین آن، هرج‌ومرج و افراط‌گرایی است.»
به گزارش «ایسنا» فصلنامه مطالعات سیاست خارجی تهران در مصاحبه با علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی به طرح پرسش‌هایی در حوزه سیاست خارجی و مسائل جاری در غرب آسیا پرداخت. شمخانی در پاسخ به پرسشی درباره موقعیت و مناسبات سیاسی جمهوری اسلامی‌ایران با قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای گفت: «جمهوری اسلامی‌ایران در عرصه سیاست خارجی کارنامه قابل قبولی از ابتدای انقلاب تاکنون داشته است. سیاست جمهوری اسلامی مبتنی بر حسن مناسبات با همه کشورها و تعامل سازنده با مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد است. تنها خط قرمز ما در برقراری مناسبات خارجی، مذاکره و تعامل با آمریکا به‌دلیل روش سلطه‌طلبی و رویکرد از بالا به پایین در همه دولت‌های آمریکا از ابتدای انقلاب تاکنون است. البته جمهوری اسلامی‌ایران، رژیم اشغالگر صهیونیستی را نامشروع می‌داند و بر همین اساس هیچ‌گونه ارتباطی با آن نخواهد داشت.»
وی در ارزیابی مناسبات همسایگان با جمهوری اسلامی با اشاره به اینکه اهمیت تعامل سازنده با همسایگان حیاتی و غیرقابل اجتناب است و ایران به‌دنبال نفوذ در کشورهای دیگر نیست، در این زمینه به دستگاه دیپلماسی توصیه کرد که گفت‌وگو با همسایگان می‌تواند بهترین گزینه برای عبور از چالش‌های امنیتی منطقه باشد.
دشمنی با آمریکا، بزرگ‌ترین چالش
دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در توضیح ریشه چالش‌های سیــاست خارجی جمهوری اسلامی تاکید کرد: «بزرگ‌ترین چالش بر سر راه سیاست خارجی جمهوری اسلامی‌ایران، دشمنی آمریکا است. آمریکا در طول سالیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره در مسیر پیشرفت ملت ایران مانع‌تراشی کرده است. از دیگر سو خروج دولت آمریکا از مهم‌ترین پیمان بین‌المللی در دوران جدید، نه براساس منافع آمریکا، بلکه مترتب بر مواضع ضدایرانی آقای ترامپ و تیم همراه او در کاخ سفید شکل گرفته است. البته خروج وی از برجام به معنای از دست رفتن تمام فرصت‌های جمهوری اسلامی نیست.»
او در ادامه راه عبور از این چالش را نیز تشریح کرد و گفت: «عبور از این چالش، تنها یک راه دارد و آن اینکه کشور از نظر توان ملی قوی شود. رهبر معظم انقلاب چند سال است روی «توان ملی»، «توان اقتصادی کشور» و «رونق تولید» تاکید می‌کنند. اگر می‌خواهید مشکلات در صحنه‌های دیگر حل شود، باید اقتصاد کشور بالا برود. علاوه بر شرارت‌های آمریکا، پاسخ مثبت برخی کشورهای منطقه به رویکردهای ضدایرانی کاخ سفید و گرفتار شدن در توهم هراس از ایران، از دیگر چالش‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. متاسفانه سران برخی از کشورهای منطقه رویکردهای خود را با ایران براساس توهم توطئه تنظیم می‌کنند. این ارزیابی از ایران، تماما به نفع رژیم صهیونیستی انجام شده و سیاست حمایت مظلومان فلسطین را به‌طور جدی تحت‌الشعاع قرار داده است.»
هدف آمریکا از ترویج ایران‌هراسی
همچنین شمخانی درخصوص اینکه هدف آمریکا از ترویج ایران‌هراسی در منطقه چیست توضیح داد: «آمریکایی‌ها قدرت عملیات روانی و استعاره‌سازی دارند. دخالت‌های منفی خود را به نام کمک به دموکراسی و تامین حقوق‌بشر معرفی اما حضور مستشاری و امنیت‌ساز ایران را دخالت در کشورهای دیگر بیان می‌کنند. دخالت‌های فرهنگی خودشان را که نابودکننده هویت اسلامی است، توسعه ارزش‌های لیبرال-دموکراسی می‌نامند اما، رویکرد تقریبی و وحدت‌بخش ایران در کشورهای اسلامی را صدور انقلاب یا ترویج تشیع معرفی می‌کنند. متاسفانه با ایران‌هراسی تلاش دارند میان کشورهای منطقه تفرقه ایجاد کنند و خودشان را ناجی معرفی کنند.»
بهانه‌های ترامپ برای خروج از برجام
دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در رابطه با پیامدهای خروج آمریکا از برجام برای ایران و همچنین بهانه آنها برای خروج از این توافق بین‌المللی با اشاره به اینکه نگاه جمهوری اسلامی‌ایران به برجام یک نگاه ابزاری است و ایران برای برداشتن موانع پیشرفت کشور وارد گفت‌وگوها شد، ادامه داد: «در برجام در زمینه منافع ایران توافق کردیم. دولت ترامپ برجام را توافق‌نامه زیان‌باری دانست و به‌صورت یک‌جانبه از آن خارج شد. سه بهانه از سوی آمریکا مطرح شد؛ بهانه اول این بود که تعهدات و محدودیت‌های هسته‌ای ایران کافی نیست. بهانه دوم مربوط به موضوع موشکی بود. گفتند سازوکارهای بازدارنده درباره برنامه موشکی ایران پیش‌بینی نشده است؛ القای تهدیدآمیز بودن برنامه موشکی جمهوری اسلامی‌ایران از برنامه‌های مهم آنها است. بهانه سوم، تهدیدآمیز تلقی کردن سیاست‌های منطقه‌ای ایران است. ورود ایران به سوریه و عراق برای مبارزه با داعش، جلوگیری از کشتار مردم بی‌گناه منطقه و یاری رساندن به دولت‌های قانونی را سیاست تهدیدآمیز قلمداد می‌کنند ولی، در برابر کشتار مردم بی‌گناه یمن، حمله به بازار و اتوبوس حامل دانش‌آموزان از سوی جنگنده‌های سعودی سکوت اختیار می‌کنند. مسوولان امنیتی اروپایی هم در موارد متعددی به ما گفته‌اند که بدون اقدام سریع ایران، شکست داعش امکان‌پذیر نبود. بنابراین هر سه مورد فقط بهانه‌ای برای آقای ترامپ بود که از برجام خارج شود.»
بی‌انضباطی در نظام بین‌الملل
در ادامه این گفت‌وگو شمخانی با بیان اینکه با خروج آمریکا از برجام وارد مرحله جدیدی شده‌ایم که ترامپ تصور می‌کند با فشار اقتصادی قادر است خواسته نامعقول و سلطه‌طلبانه خود را بر مردم ایران تحمیل کند، تاکید کرد: «او باید بداند که ملت ایران ملتی توانمند است و ظرفیت‌های عظیمی برای عبور از این مرحله در اختیار دارد. ما از عزت خود در برابر زورگویی ترامپ کوتاه نمی‌آییم؛ این پیام روشن دولت ایران به کاخ‌سفید است؛ تحریم به هیچ عنوان ابزاری برای مذاکره مجدد روی مسائلی که توافق شده است، نخواهد بود. آمریکا در آزمون برجام مردود شد، از این‌رو ایران نمی‌تواند در هیچ حوزه دیگری به آنها اعتماد کند؛ مذاکره با آمریکا بی‌فایده است. بدعهدی آمریکا در برجام به بی‌انضباطی در نظام بین‌الملل دامن زده و بیشتر از آنکه جمهوری اسلامی‌ایران را متضرر کند، به جایگاه این کشور در جامعه جهانی آسیب رسانده است. سیاست تاجرمآبانه ترامپ در حوزه‌های بین‌المللی به افت جایگاه آمریکا منجر شده و بعید می‌دانم رهبران آمریکایی بتوانند از چالش‌های به‌وجود آمده از رهگذر این اشتباه تاریخی ترامپ به‌راحتی عبور کنند.»
پیشگام نقض برجام نخواهیم بود
شمخانی در این رابطه که تاثیر رویکرد ترامپ در این زمینه بر شرکای اروپایی آمریکا چیست، گفت: «واکنش کشورهای اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام این بود که ایران حق مقابله به‌مثل را دارد ولی از ما درخواست داشتند که این کار را نکنیم و به توافق پایبند بمانیم. آنها گفتند ما شرایط اقتصادی را برای شما فراهم می‌کنیم که البته جمهوری‌اسلامی ایران چندان این موضوع را باور نداشت، ولی پذیرفتیم تا به اروپا فرصت بدهیم نشان دهد توان تصمیم‌گیری مستقل از آمریکا را دارد. ما می‌خواستیم مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو باز بماند. در مورد اصل برجام هم باید بگویم، هیچ‌گاه برای نقض برجام پیشگام نبوده و نخواهیم بود اما، اقدام ترامپ باعث افزایش قدرت و توان جمهوری اسلامی‌ایران در عرصه‌های دیپلماتیک شده است.» وی ادامه داد: «اروپا هم اگر در پرداخت هزینه حفظ برجام مردد است، باید بداند که ایران معطل آنها نیز نخواهد ماند. فرض ما در عمل این است که اروپا حاضر نیست ریسک خود را در برابر آمریکا افزایش دهد. بنابراین تلاش می‌کنیم مشکلات کشور را با اتکا به توان ملی سامان بخشیم. آنها نباید انتظار داشته باشند که ما از حقوق خود و امکاناتی که برجام برای عمل متقابل در اختیار ما گذاشته است، صرف‌نظر کنیم.»
در عین حال دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان با بیان اینکه تحریم به هیچ عنوان ابزاری برای مذاکره مجدد روی مسائلی که توافق شده است، نخواهد بود، گفت: «آمریکا در آزمون برجام مردود شد، از این‌رو ایران نمی‌تواند در هیچ حوزه دیگری به آنها اعتماد کند؛ مذاکره با آمریکا بی‌فایده است و ما بیش از این اجازه نداریم فرصت ملت ایران را صرف روندهای بی‌حاصل کنیم.» وی همچنین در پاسخ به پیامدهای یک‌جانبه‌گرایی دولت آمریکا و تمرکز سایر قدرت‌ها بر نظام چند قطبی در جهان، توضیح داد: «جهان در مسیر چند قطبی در حرکت است و جمهوری اسلامی‌ایران در منطقه غرب آسیا کاملا در این مسیر موثر عمل کرده است. سیاست‌های ترامپ به ماجراجویی در عرصه‌های بین‌المللی تبدیل شده است. بنابراین روش ترامپ، خودش کمک بزرگی به شکل‌گیری نظام چندقطبی و فاصله گرفتن جهان از آمریکا خواهد کرد. انتقال سفارت آمریکا به قدس چیزی جز ماجراجویی سیاسی ارزیابی نشد. این ماجراجویی‌ها آمریکا را به نماد یک دولت شرور تبدیل کرده است. ماجراجویی‌های اقتصادی که در جنگ تعرفه‌ها در برابر چین، ترکیه و اتحادیه اروپا درحال وقوع است، بخشی از سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه کاخ سفید است که منافع مردم آمریکا را با خطر مواجه ساخته است.»
ما خواستار سقوط دولت سعودی نیستیم
دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در ادامه به ارزیابی سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی پرداخت و گفت: «سیاست‌های منطقه‌ای ایران بدون شک برگ برنده ما در تامین امنیت ملی خودمان و منافع پایدار کشورهای منطقه است. امروز مسائل سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل از مسائل داخلی و امنیت ملی قابل‌تفکیک نیست و بر یکدیگر اثرگذار هستند. ما قبلا گفته‌ایم و بازهم تکرار می‌کنیم که خواستار سقوط دولت سعودی نیستیم؛ چراکه جایگزین این دولت، یک دولت دموکراتیک با استانداردهای لازم در جهان اسلام نیست بلکه جایگزین آن، هرج‌ومرج و افراط‌گرایی است. در یمن، ما جریان‌های داخلی و انصارالله را تشویق کردیم که به‌‌رغم اشتباه طرف مقابل، وارد گفت‌وگوها شوند. طرح جمهوری‌اسلامی ایران برای حل بحران یمن، طرح همه‌جانبه و تسهیل‌کننده آتش‌بس، شروع کمک‌های انسان‌دوستانه و گفت‌وگوهای یمنی-یمنی است. این طرح با برخی از دولت‌های اروپایی نیز مورد بررسی قرار گرفته و می‌تواند مبنای خوبی در زمینه راه‌حل سیاسی باشد.»
لزوم مراجعه به آرای عمومی
دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در رابطه با راه‌حل جمهوری اسلامی برای مشکلات منطقه‌ای گفت: «به‌طور کلی باید بگویم، راه‌حل جمهوری اسلامی‌ایران برای همه معضلات و چالش‌های منطقه چه در فلسطین، چه در سوریه، چه در بحرین و حتی یمن، دموکراسی و مراجعه به صندوق‌های رای است. سال‌ها پیش جمهوری اسلامی اعلام کرد، به‌جای راه‌حل‌های تحمیلی به مردم فلسطین که هیچ‌کدام از آنها هم نتیجه‌بخش نبوده است، باید به آرای عمومی‌همه فلسطینی‌ها اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی مراجعه کرد تا خودشان سرنوشت سرزمین تاریخی فلسطین را تعیین کنند. این مساله را در ابتدای بحران سوریه نیز مطرح کردیم و گفتیم به‌جای صادر کردن تروریسم به سوریه و پیچیدن نسخه‌های تحمیلی برای این کشور، زمینه اظهارنظر مردم سوریه را فراهم کنید؛ گفتیم که دموکراسی از لوله‌های تفنگ بیرون نمی‌آید. آمریکایی‌ها و متحدین آنها برای ایجاد دموکراسی گروه‌های غیرقانونی و تروریست‌ها را مسلح کردند؛ اینها اشتباهاتی است که آنها مرتکب شدند. در بحرین هم راه‌حل، اجرای فرمول هر نفر، یک رای است. نباید از صندوق رای و اجرای دموکراسی هراس داشته باشند. این به نفع امنیت منطقه است.»
سرنوشت معامله قرن
شمخانی همچنین در رابطه با اینکه اهداف ترامپ از پیگیری طرح معروف به «معامله قرن» چیست و آینده این طرح چه خواهد شد، با بیان اینکه رئیس‌جمهور آمریکا در یک اقدام یک‌سویه سفارت کشورش را به بیت‌المقدس منتقل کرده و پروژه‌ای تحت عنوان «توافق‌قرن» را کلید زده است، افزود: «براساس این طرح هویت فلسطینی تحت عناوین مختلف زدوده و آوارگان فلسطینی به جای بازگشت به سرزمین‌تاریخی خود در کشورهای پیرامونی هضم خواهند شد. به‌نظر ما این طرح قابلیت اجرا ندارد و به‌دلیل تناقضات متعدد زودتر از طرح‌های قبلی سازش زمین‌گیر و شکست آن هویدا خواهد شد.»
وی درباره چرایی همراهی سعودی‌ها با این طرح گفت: «متاسفانه حساب دولت سعودی جداست و آنها نیز برای جبران ضعف داخلی و بحران‌های مختلف خود در خارج، به همراهی با طرح ترامپ در مساله فلسطین نیاز دارند. اما رئیس‌جمهور آمریکا باید بداند، مبارزان فلسطینی این به اصطلاح بزرگ‌ترین معامله قرن را به بزرگ‌ترین شکست تاریخی برای آمریکا و اسرائیل تبدیل خواهند کرد.»
در عین حال شمخانی رد قطعنامه آمریکا درباره فلسطین در مجمع عمومی‌سازمان ملل را شکستی بزرگ برای واشنگتن توصیف کرد و با اشاره به اینکه آمریکا همواره اجماع‌سازی و لشکرکشی برای اجرای طرح‌های خود را به‌عنوان یک اصل مورد توجه قرار داده است، توضیح داد: «این مساله ناشی از این است که دنیای دو قطبی به پایان رسیده و آمریکا نیز قادر به تبدیل جهان به جهان تک‌قطبی نبوده است. بنابراین دولت‌های مختلف در آمریکا همواره درصدد بوده‌اند که با همراه‌سازی شرکا و اجماع در میان کشورها، دامنه مخالفت‌ها با سیاست خارجی آمریکا را کنترل و مدیریت کنند. امروز این اصل از سوی ترامپ نادیده گرفته می‌شود. ترامپ صحنه سیاست خارجی را با حاکمیت داخلی دولت آمریکا که در اجرای سیاست‌های خود قوه قاهره است، قیاس می‌کند. این درحالی است که کشورهای جهان حتی متحدان غربی آنها این رویکرد را از ترامپ نمی‌پذیرند.» شمخانی ادامه داد: «آنچه مزید بر علت شده این است که محاسبات ترامپ در عرصه سیاست خارجی کاملا مبتنی بر رویکردهای تاجرمآبانه وی است؛ بنابراین طرحی را که در مساله فلسطین مطرح می‌کند، معامله قرن نام‌گذاری کرده است و ابعاد این طرح نیز مبتنی بر معاملات تجاری است. این رویکرد چالش بزرگی در مسیر اجماع‌سازی و ایجاد اتحاد میان شرکای غربی و منطقه‌ای آمریکا، مشابه دوره‌های گذشته است. این مساله را در موضوع قطعنامه پیشنهادی آمریکا در مجمع عمومی‌سازمان ملل علیه فلسطینی‌ها مشاهده کردیم. رد قطعنامه پیشنهادی آمریکا در مجمع عمومی‌سازمان ملل شکستی بزرگ برای قدرت هژمونیک آمریکا در جامعه بین‌المللی محسوب می‌شود.»
آمریکا حاضر نیست کار داعش را یکسره کند
دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در پاسخ به این پرسش که آمریکایی‌ها با دامن‌زدن به نفوذ جمهوری اسلامی‌ایران در کشورهای منطقه درصدد تخریب جایگاه ایران هستند تاکید کرد: «ما به‌دنبال دفاع از مظلوم هزینه‌های زیادی داده و خواهیم داد. ما به‌دنبال نفوذ در هیچ کشوری نیستیم. ملت‌های منطقه همه مسلمانند، تسلط آنها بر سرنوشت خودشان بهترین دستاورد برای ما و بزرگ‌ترین سرمایه برای حفظ امنیت منطقه به‌شمار می‌رود.»
وی با اشاره به اینکه آمریکا و متحدانش می‌خواهند ویروس تروریسم هرچند به‌صورت ضعیف شده در کالبد منطقه باقی بماند تا در هر زمانی که اراده کردند، بتوانند از آن علیه ملت‌ها و دولت‌های منطقه استفاده کنند، ادامه داد: «هنوز لکه کوچکی از داعش در شرق فرات از هجین تا آلبوکمال یعنی منطقه‌ای که به لحاظ نظامی تحت اشراف آمریکاست، باقی مانده است. ده‌ها عملیات نمایشی انجام داده‌اند؛ ولی حاضر نیستند کار داعش را یکسره کنند؛ چون احساس می‌کنند همین ویروس ضعیف شده داعش ممکن است در آینده برای پروژه‌هایی که علیه سوریه دارند، به‌کارشان بیاید.»
موضوع آمریکا با ایران برسر مساله هسته‌ای نیست
شمخانی با اشاره به اینکه رفتار آمریکا در قبال ایران تناقض‌آمیز است، افزود: «از یک‌طرف، رئیس‌جمهور این کشور برای گفت‌وگوی بدون قید و شرط با ایران اعلام آمادگی می‌کند و از سوی دیگر وزیر خارجه آن در سخنانی سخیف سلسله شروطی برای ایران تعیین می‌کند. از ۱۲ موردی که وی در سخنان خود ایراد کرد، هفت مورد آن به مسائل منطقه‌ای و حضور ایران در عراق و سوریه مربوط می‌شود که این نشان از این واقعیت دارد که موضوع آمریکا با ایران سر مساله هسته‌ای نیست. آنها درصدد تخریب جایگاه ایران در مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی هستند. البته این برخلاف اراده دولت‌ها و ملت‌های عراق و سوریه است، بنابراین ایران تا زمانی که دولت‌های قانونی در این دو کشور بخواهند، در مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت در کنار آنان خواهد بود.»
دلیل سیاست‌های منطقه‌ای سعودی‌ها
در نهایت شمخانی در این خصوص که رویکردهای عربستان سعودی در عرصه سیاست خارجی طی چند سال اخیر عمدتا متکی بر دو راهبرد همسویی با رژیم صهیونیستی و واگرایی از کشورهای اسلامی‌همچون ایران، قطر و ترکیه تعریف شده است و این رویکرد چه تاثیری بر موازنه قوای منطقه‌ای و ترتیبات امنیتی منطقه خواهد داشت، تاکید کرد: «رفتار سعودی‌ها در معادلات منطقه ناشی از ضعف‌های داخلی و شکست‌های خارجی است. آنها حاضرند، با یک تلفن ۲۵۰ میلیارد دلار برای بازسازی زیرساخت‌های آمریکا پرداخت کنند یا ۱۱۰ میلیارد دلار تسلیحات نظامی‌از آمریکا خریداری کنند؛ اما تمایلی به کمک به مردم فلسطین ندارند. آنها با سکوت و همراهی خود در برابر طرح معروف به معامله قرن، بزرگ‌ترین اشتباه و خیانت را مرتکب می‌شوند. سعودی‌ها گمان می‌کنند که جلب رضایت رژیم صهیونیستی حمایت بیشتر آمریکا را برای آنها تضمین می‌کند، بنابراین به معامله قرن چراغ سبز نشان می‌دهند.»
ارسال نظر